تاریخ نویسان اردبیل را آرویل می خوانند که به معنی مکان مقدس می باشد و هنوز هم در بین برخی از افراد کهنسال محلی دیده می شود که اردبیل را به این نام بخوانند.
از بناهای تاریخی این شهرستان تاریخی می توان به دهکده آتشگاه ، شهر هیر، مسجد جامع یا جمعه اردبیل ، مقبره شیخ امینالدین جبرئیل ، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی ، پیکره سنگی بابا داوود عنبران ، بازار تاریخی اردبیل و موزه های تاریخ طبیعی ، مردم شناسی ، مفاخر دینی ، صنایع دستی ، مفاخراردبیل ، کاروانسرا های عباسی نقدی کندی ، شورگل ، قانلی بلاغ (سرباز وطن) ، از پل های تاریخی این منطقه؛ پل یئددی گوز(هفت چشمه)، نادری ، سید آباد ، یعقوبیه ، کهرالان(کلخوران) ، سامیان ، قره سو، ابراهیم آبادقرمزی کورپی ، حمام های تاریخی چون: قرادگنک ، آقانقی ، میرزاحبیب ، حاج محسن ، حاج شیخ ، یعقوبیه ، ابراهیم آباد ، زینال ، منصوریه ، اوچ دکان ، پیرزرگر ، سرچشمه ، پیر و خانه تاریخی وکیل الرعایا .
از جاذبه های طبیعی این شهرستان که سالانه تعداد بسیاری از گردشگران داخلی را به خود اختصاص می دهد و مسافران بسیاری را به سوی خود می کشاند ، دریاچه شورابیل ، دریاچه نئور در منطقه حفاظت شده نئور، چشمه های آب گرم سرعین ، دهکده سولان، آب های معدنی طبیعی چون ؛ قطورسویی، خلخال سویی ، دودو ، مشه سویی ، شابیل ، قینرجه ، سردابه ، ویلادره ، چشمه های معدنی سرعین ، آبشار گورگور آلوارس ، آبشار شورشورنه ، آبشار سردابه ، روستای نمهیل ، ساحل های رود قزل اوزن ، دریاچه ای در قله سلطان سبلان قرار دارد، آب گرم قره سو، آب گرم گاو میش گلی، چشمه های بیله دره ، چشمه بوشلی .
چشمه های معدنی سرعین ؛ این شهر به واسطه چشمه های آب گرم و معدنی موجود در آن در سطح کشور شناخته شده است و بیماران و نیز مسافران بسیاری برای درمان و یا گردش به این سرزمین شفا بخش می روند . وجود کلرو بی کربنات کلسیم در آب گرم های سرعین که از چشمه های این منطقه می جوشد ، دردهای عصبی – رماتیسمی و نیز عصبی- مفصلی را آرامش می بخشد .
بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی از بناهای سده هشتم هجری و دارای بخش های ؛ اصلی ، مسجد جنت سرا ، قندیل خانه ، حرم خانه ، چینی خانه ، چله خانه ، گنبد الله الله ، شهید گاه است . این مجموعه دارای چندین موزه از جمله موزه های تخصصی باستانشناسی ، سنگ و کتابخانه ، چینیها یا چینی خانه را در خود جای داده است و نیز مرقد شاه اسماعیل اول و گروهی از شاهزادگان گذشته و نیز آرامگاه سرداران شهید شده در جنگ چالداران و شیروان می باشد . این مجموعه از شناخته شده ترین بناهای استان اردبیل است و در سطح کشور نیز بسیار معروف است .
مجموعه آرامگاه و خانقاه شیخ صفی الدین اردبیلی از بناهای دوره صوفی با معماری اسلامی در سال 735 ه. ق به دست فرزندش صدر الدین موسی ساخته شده است . شیخ صفی الدین اردبیلی جد شاهان صفوی محسوب می شود که به جهت ارادت این پاشاهان به جدشان بارها به زیارت آن می رفتند و نیز بخش های مختلفی به آن افزودند که از آن میان شاه عباس اول صفوی به تکمیل و تزئینات مختلف برای این آرامگاه اقدام نمود .
سرتاسر بنای آرامگاه با هنرهای مختلف از قبیل ؛ کاشی کاری معرق، گچبری منبت کاری، نقره کاری ، طلا کاری ، نقاشی و … تزئین شده است . کتیبه های به کار رفته در بنا با خط خوش نویسان دوره صفوی چون میر عماد، محمد اسماعیل، میر قوام الدین و … زیبایی دیوارها را دو چندان کرده است .
در ورودی بنا در ضلع شرقی میدان عالی قاپو اردبیل قرار گرفته است . در ورودی بنا چوبی است که البته می گویند که آرامگاه دارای سردر ورودی کاشی کاری بسیار باارزش و زیبا بود که به جهت آسیب های وارده به آن در سال 1321 توسط سازمان میراث برداشته شده و امروزه در انبار این مجموعه نگهداری می شود .
مجموعه از بخش های مختلف تشکیل شده است که عبارت اند از ؛ چله خانه یا قربانگاه ، قندیل خانه که بخش اصلی بنا محسوب می شود ، چینی خانه که در بخش شرقی قندیل خانه یا رواق اصلی قرار گرفته است . این بخش با راهرویی باریک به دارالحفاظ می رسد. چینی خانه با چهار شاه نشین و تاقنماهای زیبا به همراه مقرنس های گچی مزین به نقاشی و طلاکاری فضایی بسیار دیدنی و خاص را به نمایش می گذارد . جالب است بدانید در دوره صفوی شاه عباس اول ظروف زرین و سیمین و سفارشی خود از کشور چین را در این محل نگهداری می کرد به همبن خاطر چینی خانه نامیده شد . از دیگر بخش ها می توان مسجد جنت سرا را نام برد که فضایی هشت گوش و بدون محراب است .
به جز شیخ صفی الدین اردبیلی ، شاه اسماعیل صفوی و تنی چند از شاهزادگان صفوی ، سرداران قزلباش و شهیدان جنگ چالدران و شیروان نیز در این مجموعه به خاک سپرده شده اند .
بنا به شواهد تاریخی این مجموعه گسترده تر و بزرگ تر بوده و بخش های فراوان با کاربری های متفاوت داشته که بسیاری از آنها در طی این سال ها تخریب شده و یا به شدت مورد آسیب قرار گرفته است.
کتابخانه اردبیل
این کتابخانه یکی از قدیمی ترین و با ارزش ترین کتابخانه های کشور بود که به دستور شیخ صفیالدین اردبیلی در سده هشتم هجری ساخته شد . شاه عباس اول صفوی نیز کتاب های گران بهایی به این کتابخانه بخشید . در دومین جنگی که بین ایران و روس درگرفت نزدیک به114 نسخه از کتاب های این کتابخانه به عنوان غنیمت جنگی به وسیله روس ها به کتابخانه سن پترز بورگ برده شد. در سال 1314 نیز سایر کتاب ها به تهران منتقل شد .
مسجد جامع اردبیل
جمعه مسجد اردبیل یا مسجد جامع در شهر اردبیل در محله پیرشمسالدین ، میان گورستانی قرار گرفته و از سه قسمت تشكیل شده است . جمعه مسجد شامل حیاط و ایوان و طاق باشکوهی بوده که در حمله مغول ها تخریب شده و فعلا قسمتی از مسجد سالم است .
در فاصله ای بسیار نزدیک به مسجد ، بقایای مناره ای آچرین دیده می شود که بر اساس کتیبه موجود در آن در تاریخ 878 هجری و به دستور اوزون حسن پادشاه آق قویونلو ساخته شده است .
این مسجد کنار آتشکده ای (اشکانی) قرار گرفته و ساختمان قبلی مسجد مربوط به آتشکده بوده است .
این مسجد در طول دوران مختلف تاریخی گسترش پیدا کرده و امروزه از مسجد بزرگ سلجوقی جز منار آجری استوانه ای شكل چیزی برجا نمانده و مسجد عصر ایلخانی با تغییراتی در پلان و فضاهای آن مجدداً ساخته شده است و در دوره قره قریونلو دستخوش تخریب و دگرگونی شد.
علت اصلی انهدام و خرابی مسجد، زلزله شدیدی بوده که موجب تخریب این بنا شده است. این مسجد آخرین بار در دوران ایلخانی مورد مرمت قرار گرفته است. تعمیرات انجام شده در قسمت اساسی بنا بوده است.
برج شاطر گنبدی
این برج در روستایی به نام صومعه در هشت کیلومتری شهر اردبیل قرار دارد. برج شاطر گنبدی از درون استوانه ای شکل و از بیرون دارای پلان ده ضلعی با درازای هر ضلع نزدیک به 63/2 متر است . ورودی بنا در ضلع شرقی و بر روی سکویی سنگی ایجاد شده است که دارای پنج پله می باشد. بر روی بدنه برج هیچ کتیبه ای که نشان از تاریخ باشد دیده نمی شود. این برج بسیار به آرامگاه چلبی اوغلوی شهر سلطانیه شباهت دارد که بر اساس این شباهت ممکن است که برج از بناهای سده هشتم هجری باشد.
No tags for this post.