بنیاد ملی علم ایران عنوان درست صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران است

انتشار خبر برگزاری این همایش بهانه ای شد تا دكتر نصرت‌اله ضرغام ،رئیس صندوق حمايت از پژوهشگران و فناوران كشور مهمان برنامه چرخ باشد.

آذرماه گذشته با پشتیبانی بنیاد ملی علم ایران اولین همایش بین المللی مدیریت استعداد ها برگزار شد. حالا دومین دوره این همایش در پیش است. در این فاصله آیا اتفاق مهمی افتاده؟

صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران یا به عبارت بهتر و صحیح‌تر بنیاد ملی علم ایران، رسالتش کمک به توسعه علم و فناوری در کشور است.

این که دو تا اسم دارد یعنی چه؟ بنیاد ملی علمی ایران، صندوق حمایت از پژوهشگران.

بله، ببینید ما به دنبال اتمام ماموریت شورای عالی پژوهش های کشور برای کمک به توسعه علم و فناوری در سال 1382 با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت مان را آغاز کردیم.

اولین رئیس بنیاد جناب آقای دکتر فرهادی بودند و اولین رئیس هیات امنای بنیاد ملی علم ایران معاون اول رئیس جمهور آقای دکترعارف بودند. بعد ازاینکه معاونت علمی و فناوری تشکیل شد، ریاست هیات امنای بنیاد ملی علم ایران به عهده دکتر ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری است.

یعنی این بنیاد علم ایران همان صندوق حمایت است؟

بنیاد ملی علم ایران اسم صحیح‌تری است، ما برای اینکه کاری را انجام دهیم، معمولا سعی می کنیم از تجاربی که در کشور و خارج از کشور وجود دارد، بهره بگیریم و برای اینکه بنیاد ملی علم ایران را ایجاد کنیم، بنیادهای علم دیگر کشورها را بررسی کردیم . حدود 24 بنیاد را در سطح دنیا بررسی کردیم و بر اساس ماموریت، چشم اندازی که آنها دادند، ساختاری که دادند، اساس نامه بنیاد ملی علم ایران را تدوین کردیم، در سال 1382 این اساسنماه را تقدیم شورای عالی انقلاب فرهنگی کردیم. برای سرعت کاراسم ما صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران شد. ما فعالیتمان را از سال 1382آغاز کردیم، منتها تقاضا کردیم در سال 1392 که نام واقعی را داشته باشیم، چون اگر ما بخواهیم صندوق را تبدیل و ترجمه کنیم به انگلیسی، خیلی برای بنیادهای علم دیگر کشورها مفهوم نخواهد بود. ما NSF هستیم و با خیلی از بنیادهای علم دنیا تحت این نام ارتباط داریم و ضمن اینکه الان در کشور صندوق نوآوری و شکوفایی تعداد زیادی صندوق حمایت از پژوهش و فناوری ایجاد کرده، در حالی که رسالتشان، ماموریتشان، مسئولیتشان با ما بسیار متفاوت، ولی کار ما می تواند مکمل همدیگر باشد.

و شاید موازی؟

نه اصلا کار ما موازی نیست. ما در مرزهای دانش داریم کار می کنیم. بنیادهای علم عمدتا از تحقیقات بنیادی حمایت می کنند. بعضی از کشورها با 80درصد منابعشان از پژوهش های بنیادی حمایت میکنند گرچه الان تحقیقات بنیادی هم می شود در یک پروسه ای تبدیل به یک محصول شود، دستاورد فیزیکی و غیر فیزیکی هم داشته باشد. درشورای عالی انقلاب فرهنگی حضور پیدا کردیم، دلایلمان را مطرح کردیم، . شورای انقلاب فرهنگی دلایلی را که ما ارائه کردیم، قبول کرد و ان شاء الله به زودی این مصوبه ای که شورای انقلاب فرهنگی دارد، با توشیح رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شود و ما نام واقعی خودمان را داشته باشیم.

وقتی می گوییم صندوق حمایت از پژوهشگران در فضای بیرونی معانی متفاوتی دارد؟

بیشتر بانک است، تسهیلات قرض الحسنه می دهند.

در این صندوق پول زیاد است آقای دکتر؟ وقتی می گویید حمایت و صندوق، یعنی اینکه ما پول می دهیم.

ما دو نوع پول داریم. پول و منابعی که دولت در اختیار ما قرار می دهد و سرمایه های ناملموس ما که به مراتب بیشتر است.

در صحبت های شما مکررا خواندم و شنیدم که ما پول داریم، ما پول زیاد داریم و حمایت می کنیم، از هر پژوهشی چه داخلی و خارجی حمایت می کنیم.

اعلام می کنیم هر پژوهشگری در چارچوب اولویت های تحقیقاتی کشور پروژه ای ارائه کند و در کارگروه های تخصصی ما مورد تایید و دراولویت قرار بگیرد، ما منابع لازم را در اختیارش می گذاریم و ما پروژه ای را حمایت می کنیم که یا در مرزهای دانش باشد یا برای جامعه مفید باشد. به همین جهت برای اینکه مفید باشد سال 1375 برای اولین بار شورای پژوهش های علمی اولویت های تحقیقاتی را تعیین کرد. ما با استفاده از آن اولویت ها، عرصه ها و زمینه های اولویت ها را تعیین کردیم و پروژه هایی که می پذیریم و از این بعد هم ان شاء الله سفارش خواهیم داد، بر اساس نیاز کشور در این چارچوب باید باشد. پژوهشگران می توانند پروژه های خود را ارائه دهندکه پس از بررسی اگر تصویب شد و در اولویت قرار گرفت، ما هزینه هایش را تامین می کنیم.

این خبر بسیار خوبی است که این اولویت بندی اتفاق افتاده، یعنی شما یک خط کش برای اندازه گیری کردن و محک زدن دارید. چون سالها در ایران صحبت می شد درباره توسعه علمی، توسعه مقالات و توسعه پژوهش ها و البته آفتش این بود که  پژوهشها خیلی کاربردی و نیاز روز امروز ایران نبودند، الان اولویت های پژوهشی کشور چه چیزهایی است ؟

ببینید ما هم به تحقیقات پایه و بنیادی نیاز داریم، 80 درصد منابع NSF برای تحقیقات بنیادی صرف میشود. 7 میلیارد و 150 میلیون دلار بودجه سالانه این بنیاد است. کشورهای مختلف، میزان منابعی که برای تحقیقات بنیادی تخصیص می دهند، متفاوت است. یک کشور حداقل 80 درصد، یک کشور 24 درصد، یک کشور 40 درصد. به تناسب شرایط کشور متفاوت است، بنابراین تحقیقات بنیادی و تحقیقات کاربردی از همدیگر جدا نیستند، مکمل همدیگر هستند. ما هر دو را حمایت می کنیم. ما 15 تا کارگروه در بنیاد ملی علم ایران داریم که همه رشته ها را پوشش می دهد.

اولویتهای پژوهشی را چطور انتخاب میکنید؟

ما برای اینکه اولویتها را تعیین کنیم، به چارچوب کارشناسی نیاز دارد، به وزرا نامه نوشتیم که نیازها و اولویتهای تحقیقاتی‌ رابه ما اعلام کنند.

یک کار بنیادی انجام دادید.

بله، خوشبختانه آنها نیازها واولویت هایشان را اعلام کردند، ولی به این حد اکتفا نکردیم. به انجمن های علمی، مشابه این نامه را فرستادیم .به روسای مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها نوشتیم و در سایتمان اعلام کردیم، بعد که این اطلاعات دست ما می رسد، ما اینها را تلفیق می کنیم در کارگروه ها، ضمن اینکه کارگروههای خودمان صاحب نظرند، از اساتید برجسته کشور هستند، آنها هم بررسی می کنند. برای هر زمینه مثلا درکشاورزی ما یک نشست می گذاریم، این اطلاعات جذب شده و تلفیق شده با حضور افراد و سازمان هایی که در زمینه کشاورزی اعم از بخش دولتی و غیردولتی فعال هستند، این را نهایی می کنیم . وقتی که نهایی کردیم، اعلام می کنیم در سایتمان که ما در بخش کشاورزی این اولویت ها را داریم، در زمینه آب در کشاورزی این اولویت های ماست، در رابطه با فرسایش این است، در زمینه محیط زیست این است، در رابطه با گرمایش، تغییر اقلیم این است و پژوهشگران می توانند با عنایت به این اولویت ها، پروژه های تحقیقاتی دادند، نه تنها پژوهشگران، ما رساله های دکترا را هم حمایت می کنیم. همین چند ماه اخیر حدود 833 درخواست داشتیم در مقطع دکترا . بنابراین آنها هم باید موضوعاتی که تعریف می کنند در چارچوب نیازها و اولویت های تحقیقاتی کشور یا مرزهای دانش یا نیازهای کشور باشد. علاوه بر این کسانی که از دانشگاه های معتبر کشور یا خارج از کشور فارغ التحصیل شده اند و در مقطع دکتری، ما تحت عنوان پسادکترا یک سال دو سال اینها را حمایت می کنیم، بودجه شان را تامین می کنیم، به آنها حقوق می دهیم که به صورت تمام وقت اینها بیایند کار تحقیقاتی زیر نظر یک استاد برتر انجام دهند.

این حقوق چقدر است؟ تا متخصصی که به طور مثال در امپریال کالج لندن هست، ترجیح بدهد که در ایران بماند و کار کند.

باید حقوقش حقوق استادیار پایه یک باشد.

به نظر شما استادی که مثلا در لندن دارد کار می کند یا در فرانسه با این عدد

ببینید اقبال خوبی هست در کشور ما خیلی استقبال شده، ما حتی اعلام کردیم ایرانیانی که خارج از کشور هستند و حتی خارجی ها، تحت عنوان پسادکتری میتوانند مورد حمایت ما قرار بگیرند. ما حتی مسکنش را تامین می کنیم و اینها کار تحقیقاتی انجام می دهند.

ما پژوهشگران کافی نداریم که باید از پژوهشگر خارجی استفاده کنیم؟

از یک زاویه دیگر باید نگاه کنیم. دنیا الان فقط به توانمندی های علمی کشور خودش اکتفا نمی کند. الان 40درصد از 12 هزار میلیارد دلاری که آمریکا براساس ایده پردازی کسب می کند، توسط مهاجران انجام می شود. NSF آمریکا 200هزار نفر پژوهشگر و دانشمند و مهندس را حمایت می کند که فقط آمریکایی نیستند.

این سیاستگذاری الگوبرداری از سیاستگذاری علمی آمریکا است؟

نه آمریکا نیست. ما بنا داریم که از کل ظرفیت های علمی و مالی داخل کشور و خارج کشور بهره بگیریم.

7 میلیارد دلار بودجه ای است که برای علوم پایه در نظر گرفته شده است؟

نه برای کل کار این بودجه درنظر گرفته شده است.

شما بنیاد مشابه هستید در ایران که دارید همان رویه را دنبال می کنید، بودجه شما چقدراست؟

بودجه ما، بودجه ما دو قسمت دارد.

شما دارید با یک الگوی مشخص پیش می روید؟

ببینید آمریکا 1330 بودجه تحقیق و توسعه‌اش، یک میلیارد و 67 صدم میلیارد دلار بوده، الان 245 میلیارد دلار است. ما تازه شروع کردیم، بنیاد ما جوان است، اینقدر منابع داریم که هر پژوهشگر، هر مخترع پروژه ای داشته باشد، ما از مخترعین کشور اعم از دانشگاهی و غیر دانشگاهی حمایت می کنیم. 7 تا 12 هزار دلار ما هزینه می کنیم تا این اختراع در خارج از کشور ثبت شود. خارج هم همین طور است ببینید دانشگاههای خارج هم فقط از دولت بودجه نمی گیرند. ما الان هم سرمایه گذاری کردیم، برای اینکه منابعمان افزایش پیدا کند، هم از کمک های مردمی استفاده می کنیم.بنیادی ایجاد کردیم تحت عنوان بنیاد حمایت از پژوهش، فناوری و نوآوری و هم اینکه مشارکت می کنیم. مثلا با فلان مرکز علمی وابسته به وزارت نیرو، وابسته به بهداشت و درمان، پروژه های مشترک تعریف می کنیم.

پس یک کارکرد اقتصادی هم این بنیاد خواهد داشت؟

بله، 3 درصد از کل منابعی که هزینه می کنیم، صرف هزینه های جاری می شود. ما یک بدنه چابک و چالاک داریم و کل سیستم ما به صورت مکانیزه عمل می شود و مدیریت سیستمی حاکم است. اگر این مدیریت حاکم باشد در سایر سازمانها، مسلما هزینه های جاری‌شان کاهش پیدا می کند.

یعنی داد و ستد اقتصادی و قراردادهای اقتصادی در بنیاد اتفاق می افتد.

مشارکت اقتصادی می تواند باشد، ولی مثلا با بهداشت و درمان که قرارداد می بندیم ما قرارداد داریم با دانشگاه یا با مراکز علمی وابسته به وزارت علوم، این قراردادی که می بندند در راستای ماموریتشان است. ماموریتشان بالاخره تعریف شده، بهداشت و درمان چه است؟ دانشگاه تهران چه است؟ دانشگاه، پژوهشگاه چه است؟ ممکن است یک هم مرکزی باشد که مرکز وابسته اقتصادی باشد، با آن هم قرارداد می بندیم. 70 درصد هزینه را آنها می دهند و30 درصد ما می دهیم، بالاخره یک نتیجه ای حاصل می شود. این در پروسه تبدیل یافته های پژوهشی یا ایده های خلاقانه به معنی ایجاد شرکت های استارتاپ، شرکت های دانش بنیان قرار میگیرد. بالاخره ما یک رسالتی داریم، رسالت ما حمایت از پژوهش، فناوری و نوآوری است.

آقای دکتر اوایل هفته آقای دکتر امی، رئیس پژوهشگاه هوافضا اعلام کردند که توقف در برنامه فضایی ایران به گونه ای اتفاق افتاده که ما به 10درصد از آن چیزی که در چشم انداز و سند هوافضای ایران هست رسیده ایم، تا 1404هم 9 سال زمان داریم که بخواهیم به آن برسیم اما بودجه نداریم . اگر شما اینقدر بودجه دارید، چرا به پژوهشگاه هوافضا کمک نمی کنید؟

 دکتر امی مطلبی که گفتند براساس اطلاعات و دانش شان بود. اتفاقا ما یک کارگروه هوا و فضا هم داریم. 15 تا کارگروه داریم. کارگروه هوافضای ما در زمینه هایی که تحقیقات در زمینه هواو فضا صورت بگیرد، ما کمکشان می کنیم.

به نظر می رسد یک ناهماهنگی در این بین هست که حرف های متناقض می شنویم .32 هزار همکارصندوق حمایت از پژوهشگران از مجموعه هیات های علمی دانشگاههای داخلی و خارجی وجود دارد، شش ماه پیش، هشت ماه پیش در همین همایشی که برگزار شده بود در مراسم اعطای کرسی پژوهش و توسعه علوم اعصاب به دکتر گرجی، گفته بودید تا شش ماه آینده 60 هزار تن ملحق خواهند شد، این اتفاق افتاده؟

ما الان کل ظرفیت های بالقوه و بالفعل علمی کشور را داریم حمایت می کنیم. ظرفیت های بالقوه ما در دانشگاه ها هستند.

 

No tags for this post.