خانواده، رکن بسیار مهم و حیاتی در هر جامعه به شمار می آید. زیرا به عنوان یک واحد زیستی، اجتماعی و بنیادی، کانون محوری برای شکل گیری جامعه بوده و افراد با دریافت آموزه ها از دل خانواده، محیط پیرامون خود اعم از اقتصاد، سیاست، فرهنگ و … را تحت تأثیر قرار می دهند.
به گزارش سینا پرس فارس، خانواده از سویی، در توسعه و پیشرفت جامعه، نقش مهمی ایفا می کند و از سویی دیگر، به عنوان واحد بنيادين هر اجتماع، نقش عميقی بر رشد و تعالي فرد دارد. از آنجا که نسل ها در پرتو خانواده، متولد شده، جامعه پذیر می شوند و نیروی اصلی توسعه را فراهم می سازند می توان گفت جامعه سالم، در گرو خانواده سالم و متعادل است. برآوردن نیازهای جسمانی، اجتماعی، روانشناختی و معنوی اعضاء، توانایی سازگاری با تغییر، به هم‌پیوستگی، انعطاف پذیری و ارتباط متعادل از ویژگی‌های مهم خانواده سالم میباشد.
دکتر صدیقه البرزی عضو هیات علمی گروه علوم رفتاری جهاد دانشگاهی فارس در گفتگو با خبرنگار سینا پرس فارس با اشاره به روز جهانی خانواده، در این خصوص گفت: یکی از رسالتهای خانواده سالم و متعادل، پرورش افراد توانمند است تا بتوانند بخوبی در مسیر پیشرفت جامعه گام بردارند. این در حالیست که چنانچه خانواده در این کارکرد خود چنان که باید توفیق نداشته باشد و نتواند بخوبی تکالیف و وظایف خود را به انجام رساند، چرخ توسعه نیز چنان که باید به گردش در نخواهد آمد.
به گفته وی، کارکرد مطلوب و مؤثر خانواده زمانی تحقق می یابد که خود، از شرایط مطلوب و رضایت بخشی برخوردار باشد. یک خانواده موفق و کارآمد، ملزوماتی دارد که یکی از مهمترین آنها تامین، حفظ و ارتقای سلامت آن است. خانواده در مقام اولین و مهمترین نهاد اجتماعی که بسیاری از هنجارها و ناهنجاری‌های اجتماعی در آن شکل می‌گیرد، باید امن و سالم باشد. در غیر این صورت به عنوان یک محیط نامساعد، ناهنجار و بیمار، تاثیرات مخربی به جامعه منتقل خواهد کرد. به عنوان مثال، بیماریهای جسمی و روانی، خشونت، تعارضات زناشویی و والد- فرزندی، طلاق و … می تواند بستری فراهم سازد و خانواده را با چالشهای عدیده مواجه ساخته تا جایی که در نهایت، فرد، خانواده و کلیت جامعه را دچار خسارت و بحران جدی کند.
این پژوهشگر حوزه سلامت تاکید کرد: سالم بودن خانواده به معنای فقدان مشکلات نیست، بلکه به معنای انعکاس روشن مشکلاتی است که رخ می‌دهند و لازم است با مواجهه موثر بر آنها فائق آمد. مفهوم سلامت و تحقق جامعه سالم در حال حاضر در تمامی فرهنگها و جوامع به عنوان موضوعی مهم و هدفی اساسی شناخته شده است و به گواهی تجربیات کشورهای پیشرفته، یکی از نیرومندترین عوامل توسعه به شمار می آید، به طوری که امید دستیابی به اهداف اقتصادی و اجتماعی در گرو تحقق سلامت است، لذا تلاش در جهت تأمین و حفظ آن یکی از اولویت های جامعه جهانی می باشد. زیرا این مولفه، به تنهایی قادر است بسیاری از عوامل دیگر همچون آرامش روانی، تعاملات بین فردی، نگرشها، انگیزه، پویایی و عملکرد خانواده را تحت تاثیر خود قرار دهد. خدشه دار شدن سلامتی یا فقدان آن در یک عضو خانواده به یقین، تمام اعضا را دچار اضطراب جدی کرده و با تسری این آشفتگی های روانی، موجبات تقلیل بهره وری این نهاد کلیدی را فراهم می سازد. اهمیت این موضوع به قدری است که حتی برخی مواقع پس از بهبودی کامل بیمار و رفع بیماری، پیامدهای آن برای مدت طولانی و گاهی برای همیشه به قوت خود باقی خواهد ماند. آسیب های عاطفی و خسارتهای مالی از جمله این پیامدها هستند که گاهی ماندگارتر از خود بیماری با اعضای خانواده، همراه است.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی فارس در ادامه خاطر نشان شد: همه اینها در حالی است که در دنیای کنونی با وجود پيشرفتهاي قابل توجه پزشكي، همچنان بيماريهاي جديدي در حال ظهورند كه اغلب، ناشي از رفتار و الگوهاي نامناسب زندگي بشري است. صنعتي شدن، گسترش شهرنشيني و توسعه ارتباطات بشري با اتكاء بر پذيرش شيوه هاي نوين زندگي ميسر شده، اما اين تغييرات، بشر را با چالشهای بهداشتي جديدي مواجه ساخته است. گسترش فناوری و ماشینی شدن زندگی باعث شده تا انسان امروزي عادات جدیدی کسب کند، به عنوان مثال اغلب افراد جامعه در حال حاضر، دچار كم تحركي هستند كه اين خود، بسيار تحت تأثير قدرت تكنولوژي است یا پیچیدگی و تنش های روزمره زندگی مدرن، افراد را به طور پیوسته با طیفی از نگرانی ها، ترس ها و اضطراب مواجه ساخته و سلامت خانواده را به خطر انداخته است. بر اساس گزارش سازمان جهاني بهداشت، پنج بيماري و اختلال چاقي، سكته قلبي، ديابت، سرطان و پوكي استخوان، به عنوان مهمترين بيماريهاي مزمن شناخته شده اند كه تمامي آنها با سبك و سياق رفتاري انسان معاصر در ارتباط ميباشد و همچنين اين بيماريهاي مزمن، عامل 70 درصد از مرگ و ميرها در جهان شناخته شده اند.
البرزی ابراز داشت: جامعه ايران نيز همچون ساير جوامع، دستخوش تغييرات شگرفي در تمامي ابعاد شده است. شهرنشيني و پيچيده شدن زندگي مدرن، مهاجرت، تسلط تكنولوژي، رونق صنايع و به موازات آن آلودگي هوا و خطرات زيست محيطي و … همگي در سلامت افراد تأثيرگذارند. سبك و سياق رفتاري افراد در حوزه بهداشت و سلامت نيز مانند ساير حوزه ها تحت تأثير مؤلفه‌هاي مختلف اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و … ميباشد.
وی اشاره داشت: فعاليتهاي ورزشي، تغذيه مناسب و سالم، مديريت استرس، اجتناب از مصرف خودسرانه داروها، غربالگري و معاينات دوره ای، اجتناب از مصرف مواد مخدر، دخانیات و الکل و اجتناب از رفتارهاي پرخطر جنسي، تنها بخشي از رفتارهاي مبتني بر سلامت هستند كه به همان نسبت كه رعایت آنها ميتواند موجب افزايش كيفيت سلامت خانواده شود، به همان ميزان نيز بی توجهی به آن قادر است سلامت این نهاد مهم را با خطر مواجه كند. اين در حالي است كه تحقيقات متعدد و آمار و گزارشهاي جهاني نشان ميدهد كه ايران در بسياري از موارد ذكر شده از وضعيت مطلوب و مناسبی برخوردار نيست. ايران به عنوان يكي از كشورهايي كه در مصرف خودسرانه دارو داراي رتبه بالايي است، شناخته ميشود. به طوري كه تحقيقات نشان ميدهد، 83/3 درصد از ايرانيان، به صورت خودسرانه دارو مصرف ميكنند و متاسفانه آنتي بيوتيك با تمامی خطرات قابل توجهي كه دارد، يكي از پرمصرفترين داروها آن هم به صورت خودسرانه می باشد. اين در حالي است كه سازمان جهان بهداشت در سال 2007 اعلام كرد كه مقاومت به آنتي بيوتيكها يكي از مهمترین تهديدات بهداشتي در قرن حاضر محسوب ميشود .
البرزی در ارتباط با سبك تغذيه نيز یادآور شد: ميزان مصرف كالري در خانواده های ايرانی بيش از ميزان توصيه شده روزانه است و نان، برنج، روغن و قند و شكر به ميزان بسيار بالاتري از نرم جهاني مورد استفاده قرار ميگيرد. همچنین انجام معاينات دورهاي از جمله خودآزماييها، غربالگريهاي باليني و تستهای آزمايشگاهي يكي از رفتارهاي مبتني بر سلامت بشمار می رود که چه از سوي افراد و چه از سوي دستگاههاي مربوطه به اين امر توجه كافي نشده است. فعاليتهاي ورزشي نیز در ايران از الگوي مناسبي پيروي نميكند، اين در حالي است كه بنابر پيشنهاد مركز ملي سلامت و كالج آمريكايي طب ورزش، اجراي دست كم 30 دقيقه، فعاليت بدني با شدت متوسط براي پنج روز در هفته و 20 دقيقه فعاليت ورزشي سنگين براي سه روز يا بيشتر لازم و ضروري است.
وی در پایان تصریح کرد: با توجه به این ارقام و گزارشهای جهانی مبنی بر بیماری ها و خسارتهای ناشی از آن و اهمیت سلامت خانواده و اهتمام ویژه به اینکه كه صيانت از خانواده از امور راهبردي تمامي كشورها در حوزه سلامت محسوب مى‌شود، ارائه مراقبت‌هاي پيشگيرانه، ارتقای خدمات درمانی، پوشش بیمه ای و در راستای آن بهبود سبک زندگی سلامت محور در تمام سطوح با تاکید بر ارتقاي سلامت نظام خانواده بسیار ضروری به نظر می رسد و لازم است سیاستگذاران این عرصه بیش از پیش بدان توجه داشته باشند.
گزارش: فتانه حق پرست