شاید تصوری که از جلبک‌ها در ذهن داریم، تنها به خزه‌های چسبیده به کف دریا ختم شود که آنها را جلبک خطاب می‌کنیم. اما جلبک‌ها بسیار مفیدتر و کاربردی‌تر از آن چیزی است که تصورش را کنید. این گونه گیاهی سوپرفودهای آینده است که بشر می‌تواند در موادغذایی مصرفی و نیز در بسیاری از مصارف دیگر از آن استفاده کند.
به گزارش سیناپرس فارس، درحال حاضر، کشورهای دنیا در زمینه بهره‌برداری از جلبک‌ها حرف‌های زیادی برای گفتن دارند اما ما تازه اول راه هستیم. دکتر الهام احسان دوست مدیر تحقیق و توسعه و مدرس دانشگاه به اتفاق تیم تخصصی خود مطالعات کاربردی روی جلبک‌ها انجام داده اند و حتی توانسته‌اند موادغذایی ارزشمندی از جلبک ها تولید کنند. برخی از آنها تجاری سازی شده اند و برخی دیگر تا تجاری‌شدن چند قدم فاصله دارند.
احسان دوست در این خصوص به خبرنگار سیناپرس گفت: حدود هفت سال است که در غالب یک شرکت دانش بنیان تولیدی در حوزه جلبک ها شروع به فعالیت کرده ایم و بر تولید ترکیباتی با ارزش افزوده بالا از جلبک ها و ثروت آفرینی از این منبع ارزشمند مشغول به کار هستیم. اعضای این تیم نیز با دانش تخصصی خود در صدد تبدیل دانش به یک پدیده هستند.
وی افزود: جلبک‌ها طیف وسیعی از گیاهان دریایی هستند که در گروه غذاهای دریایی بسیار مقوی قرار می‌گیرند و دنیا به‌دنبال وسعت هرچه بیشتر بازار تولید جلبک و محصولات تولیدشده از آن است. چین، ژاپن، ویتنام، آمریکا و کره‌جنوبی قدرتمندترین تولیدکنندگان جلبک در دنیا هستند و ایران در مقایسه با آنها در این زمینه کشوری نوپا به‌شمار می‌رود. به رغم اینکه صنعت جلبک در کشور بسیار نوپاست اما بازار همین صنعت نوپا و همچنین بررسی نمونه های مشابه در دنیا نظیر اندونزی نشان میدهد که بازار بالقوه در این حوزه بسیار فراتر از وضعیت فعلی است و کشش بازار در این حوزه بکر بسیار بالاست.
مدیر تحقیق و توسعه این پروژه خاطرنشان کرد: ایران نیز سال‌هاست در تولید جلبک به دستاوردهایی رسیده که قابل‌توجه بوده و اکنون بازار خوبی را از آن خود کرده است.همچنین قابلیت رشد جلبک‌ها با آب‌شور ازجمله ویژگی‌هایی است که به‌دلیل کم‌آبی کشور آن را به صنعتی مناسب در شرایط خشکسالی تبدیل می کند.
وی عنوان کرد: پیش بینی شده است ارزش بازار جلبک‌ها در دنیا در سال ۲۰۳۰ به ۸/۲۹ میلیارد دلار برسد و انتظار می‌رود ارزش این بازار بین سالهای ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰ با رشد ۹.۳ درصدی روبه‌رو شود. این درحالی است که سهم ایران از بازار جهانی جلبک، حدودا یک درصد بازار بوده و انتظار می‌رود با رشد و توسعه فرآیند تولید جلبک در کشور، این سهم در سالهای پیش رو با رشد مواجه شود.
احسان دوست در ادامه با اشاره به ظرفیت های فراوان این حوزه در کشور، گفت: ظرفیت های بسیاری برای کشت و پروش جلبک وجود دارد، تغییرات اقلیمی و آب و هوایی در کشور، خشکسالی و عدم دسترسی به منابع آب شیرین کافی، وجود آبهای لبشور و شور در کشور، گستره وسیعی از بیابان و خاک های غیر قابل کشت در کشور، دسترسی به تابش فراوان نور و فراوانی روزهای آفتابی، نیاز بازار کار خصوصاً برای رشتههایی مانند زیست فناوری، مهندسی شیمی، بیوشیمی و … بازار بزرگ داخلی و بازار کشورهای همسایه و از همه مهم تر نیاز کشور به خروج از اقتصاد تک محصولی و نفتی، ما را ناگزیر به استفاده از ظرفیت ها و صنایع نو مانند جلبک می کند.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: یکی از این منابع ارزشمند جلبک اسپیرولینا بوده و از مقوی ترین غذای سبز شناخته شده در جهان است. در حوزه سلامت و غذا، این جلبک را به‌عنوان غذای آینده می‌شناسند، زیرا به‌عنوان مثال، یک قاشق غذاخوری جلبک می‌تواند چند‌برابر گوشت پروتئین داشته باشد؛ به عبارتی، همان پروتئینی که بدن انسان نیاز دارد و باید از گوشت دریافت کند، می‌تواند آن را از طریق این جلبک تامین کند، همچنین آمینو اسیدهای موجود در اسپیرولینا مشابه تخم مرغ بوده و سلامت آن بوسیله سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شده است. این جلبک به دلیل محتوای غنی و کامل خود، کمبودهای احتمالی در رژیمهای غذایی را از طریق تامین پروتئین، فیبر، ویتامینها، عناصر معدنی و… جبران می کند و فاقد گلوتن و لاکتوز است؛ به همین دلیل می توان از آن به تنهایی به عنوان یک غذای کامل برای یک دوره طولانی مدت استفاده کرد.
وی افزود: این جلبک سالها است که در سازمان فضایی آمریکا به عنوان مکمل غذایی سودمند برای فضانوردان مورد استفاده قرار می گیرد و با توجه به غنی بودن آن از انواع مواد مغذی، ویتامینها و مواد معدنی می توان آن را ایده آل ترین غذا برای حفظ سلامتی و تقویت سیستم ایمنی میلیونها انسان در سراسر دنیا دانست.
وی همچنین عنوان کرد: متاسفانه در ایران در حوزه جلبک نه فرهنگ‌سازی درستی داریم و نه روی بخش بازار و تجاری‌سازی کار زیادی انجام داده‌ایم. به‌عنوان مثال در ژاپن به‌عنوان کشوری که بخش بیشتر موادغذایی آن را منابع دریایی تشکیل میدهد، جلبک‌ها در بسیاری از غذاهایشان مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در ایران در این زمینه باید اقدامات زیادی انجام داد تا فرهنگ آن بین مردم شناخته شود و جلبک به‌عنوان گیاهی دریایی، وارد سفره‌شان کنند تا حتی سلامتی را برای آنها به ارمغان بیاورد و بیماری‌هایشان را نیز درمان کند.
مدیر تحقیق و توسعه این شرکت دانش بنیان خاطرنشان کرد: فایده جلبک‌ها به غذا و مکمل‌های غذایی ختم نمی‌شود و گستره سودمندی آن تا تولید ترکیب ضدسرطانی از جلبک های بومی خلیج فارس گشوده است؛ اختراعی که شرکت دانش بنیان توسعه فناوری جلبک‌های خلیج فارس توانسته به دانش فنی آن دست یابد.
به گفته الهام احسان دوست مدیر تحقیق و توسعه شرکت دانش بنیان توسعه فناوری جلبک های خلیج فارس، این تیم تخصصی به دانش فنی تولید فوکوییدان بعنوان یک ترکیب ضد سرطانی از جلبک دست یافته که توان مهار این بیماری را دارد اما برای دریافت مجوز رسمی و تولید تجاری آن نیازمند زیر ساخت‌هایی است. این نوآوری در واقع آغازی برای بهره برداری از یکی از پتانسیل های زیستی بومی موجود در آبهای دریایی جنوب خلیج فارس است که منجر به تولید ترکیب ارزشمند فوکوئیدان می شود. این ترکیب با دارا بودن ویژگی ضد سرطانی و آنتی اکسیدانی دارای جنبه های کاربردی فراوانی در صنایع متعدد غذایی، دارویی، کشاورزی و بهداشتی است. نظر به اینکه دسترسی به جلبک های بومی خلیج فارس به عنوان ماده اولیه و اصلی تولید فوکوئیدان بعنوان یکی از محصولات و متابولیت های ثانویه جلبک ها برای دستیابی به فرمولاسیون مکمل فوکوئیدان می تواند جای خود را بعنوان یک مکمل خوراکی و همچنین دارویی گیاهی موثر با خواص ضد سرطانی در کشور پیدا کند. با توجه به هزینه های پایین کشت و برداشت ماکروجلبک ها در مقیاس انبوه، این منبع جدید می تواند نیازهای دارویی و غذایی کشور به فوکوئیدان را تامین نموده و به عنوان یک قابلیت برای کشور مطرح باشد.
تحقیقات نشان داده است، جلبک ها مصارف غیرانسانی هم دارند که میتوان به کودهای زیستی و غذای دام و طیور هم اشاره کرد. در سالهای اخیر کودهای زیستی جلبکی با توجه به توانایی آنها در جهت کشاورزی ارگانیک محبوبیت قابل توجه ای پیداکرده است. اثرات اثبات شده ای این کود می توان به افزایش تحمل گیاهان به استرس، تقویت سیستم دفاعی گیاهی، تاثیر قابل توجه در رشد ریشه و افزایش میزان فتوسنتز کلروفیل و سبزینگی گیاهان اشاره نمود. در صنعت دام و طیور موجوداتی که از جلبک ها در جیره غذایی استفاده می‌کنند، از ایمنی زیستی برخوردارند ضمن اینکه استفاده از آن در دام در تولید گوشت و شیر تازه تاثیر داشته و در مرغداری‌ها هم در ضریب غذایی موثر است.
به گزارش سیناپرس فارس، گفتنی است، در دنیا بحث اقتصاد زیستی مطرح است تا جایی که ۹۰درصد محصولاتی را که پایه نفتی دارند، میتوان با زیست‌فناوری جایگزین کرد و مهم‌تر از آن ارزش افزوده‌ای است که به ازای آن به‌دست می‌آید و میتوان ارزش افزوده چندبرابری را نصیب کشور کند و کشور را از نظر اقتصادی بالا برد. جلبک‌ها نیز جایگاه خاص خود را دارند؛ بنابراین، لازم است سیاست‌ها در این زمینه گسترده‌تر شود تا بتوانیم همزمان با دنیا پیش برویم و بتوانیم حرف‌هایی برای گفتن داشته باشیم.همچنین باید گفت ایران جزء معدود کشورهایی است که تنوع زیستی بسیار بالایی در زمینه جلبک‌ها دارد و باید از این موقعیت بهره‌برداری کنیم.
گزارش: فتانه حق پرست