هنر خاتم شیراز و ستایش

غنی بودن ایران از لحاظ آثار باستانی، جاذبه‌‌های طبیعی و به طور کلی اماکن گردشگری که ماحصل تاریخ تمدن طولانی و فرهنگ چند هزار ساله کشورمان است بر هیچ کسی پوشیده نیست. شیراز نیز سرزمین هنرهای بی بدیع و اصیل ایرانی است که به‌لطف سرمایه‌های انسانی هنرمند و صنعتگر خود توانسته جایگاه مهمی در عرصه صنایع دستی کشور داشته باشد. از همین رو، جای تعجب ندارد که شیراز عنوان شهر جهانی صنایع دستی را از آن خود کرده‌ است.

یکی از صنایع دستی منحصر به فرد شیراز، خاتم است. خاتم‌کاری هنر آراستن سطح اشیاء به صورتی شبیه موزائیک، با مثلث‌های کوچک است. طرح‌های گوناگون خاتم همواره به صورت اشکال منظم هندسی بوده ‌است. این اشکال هندسی را با قراردادن مثلث‌های کوچک در کنار هم نقش‌بندی می‌کنند. مثلث‌ها را از انواع چوب، فلز و استخوان می‌سازند. هرچه مثلث‌ها ریزتر و ظریف‌تر باشند، خاتم مرغوب‌تر است. در یک طرح خاتم، برای ساختن کوچک‌ترین واحد هندسی، حداقل سه مثلث و برای بزرگ‌ترین آن، حداکثر چهارصد مثلث به کار می‌رود. خاتم‌کار، با نقوش هندسی و استفاده از چوب و استخوان و فلز، تلفیقی می‌آفریند که دیده‌‌ی مخاطب را پر از لذت می‌کند و لبخندی دل‌نشین، چهره‌‌ی آن‌ها را زینت می‌بخشد.

قدیمی‌ترین آثار خاتم کاری در شهر شیراز دیده شده که مربوط به استفاده از هنر خاتم کاری در منبر مسجد عتیق شیراز با قدمت بیش از ۱۰۰۰ سال است. درب های این مسجد که از جنس چوب گردو هستند به واسطه استاد حبیب الله خاتم کاری شده اند.

ویژگی‌های متمایز خاتم‌کاری شیراز می‌توان به استفاده از ورقه چوبی نازک و نرم در پشت خاتم برای آسترکردن، به کارگیری چسب مرغوب سریشم در کلیه مراحل، سطح صاف و صیقلی کار و نبود فضای خالی بین خاتم‌ها، یکنواختی رنگ و مصالح به کار رفته، ماندگاری و ثبات رنگ و شکل خاتم در گذر زمان، ترمیم‌ها و بتونه‌کاری‌های ناملموس روی سطح محصولات خاتم‌کاری، قرینگی طرح و نقش در سطح کار اشاره کرد. خاتم‌کاری شیراز روی زمینه مس و چوب مرغوب و با موادی همچون استخوان، برنج و… انجام می‌شود.

محمدهادی ستایش یکی از هنرمندان خاتم در شیراز است. پیشه‌ی خانوادگی‌ او هنر خاتم است و تا به امروز هنر خاتم شیراز و ستایش و خاندانش، از هم جدانشدنی بوده‌اند. محمدهادی ستایش متولد خرداد 1354 در شیراز است. شغل و هنر خانوادگی‌اش خاتم‌کاری بود و از کودکی نزد پدرش به فراگیری این شاخه از هنر می‌پرداخت. او در سن 21 سالگی با نشان هنری که مورد تایید وزارت علوم است در دانشگاه شیراز مشغول به تدریس شد که به مدت 14 سال به طول انجامید و خود در رشته هنرهای تجسمی گرایش گرافیک فارغ التحصیل شد.

او عضو بنیاد ملی نخبگان است و لوح تقدیر از این بنیاد را نیز دریافت نموده است. از سال 1387 تا 1391 نیز رئیس هیئت‌مدیره‌ی انجمن هنرهای تجسمی و سنتی فارس بوده و از سال 1391 تاکنون مدیرعامل آن انجمن است. وی از سال 1390 تا 1394 مدیر نگارخانه‌ی وصال شد و سپس فعالیت خود را به‌عنوان مدیر و مؤسس موزه‌ی گالری آب شروع کرد. او همچنین مدیریت گروه ایرانی در فستیوال تنوع فرهنگ در کشور قطر را داشته است. ستایش عهده‌دار مدیریت و برگزاری بیش از 500 نمایشگاه و رویداد فرهنگی-هنری نیز بوده است. مدیریت و برگزاری بیش از 200 نشست ادبی و فرهنگی به‌همراه چندین جشنواره‌ی فرهنگی، هنری، باستانی و ملی هم در کارنامه‌ی وی دیده می‌شود.

علاوه بر هنر خاتم شیراز که با نام ستایش و خاندان او عجین شده، گردشگری ایران نیز مرهون خدمات محمدهادی ستایش است و از او تأثیر زیادی پذیرفته است. وی سال 1396 اقامتگاه بوم‌گردی ستایش را تأسیس نمود و مدیریت آنجا را تاکنون عهده‌دار شده است که کارگاه های آموزشی خاتم را نیز در همان محل برگزار می کند. وی در نمایشگاه‌های صنایع‌دستی و گردشگری پرتغال، مجارستان، کویت، قطر، هند، مالزی و عمان شرکت کرده است.

علاوه بر این سابقه‌ی پربار، محمدهادی ستایش هفت دوره‌ی نمایشگاه‌های گردشگری و صنایع‌دستی کشور هند را نیز برگزار کرده و مدیریت گروه ایرانی در نمایشگاه‌های گردشگری و صنایع‌دستی کشور عمان را بر عهده داشته است. او حامی ویژه‌ی گردشگری، فرهنگ و هنر در حوزه‌ی بین‌الملل است و بیش از سی رویداد گردشگری، ادبی، هنری در بافت تاریخی در دو سال اخیر برگزار کرده است.

ستایش به واسطه روحیه خلاقانه و نوآورانه خود، اولین نشان بین‌المللی یونسکو (مهر اصالت) در هنر خاتم را در سال 2010 از آن خود کرد.

به یمن تلاشهای ستایش، نشان جغرافیایی خاتم به نام خواستگاه اصلی این هنر یعنی شیراز نیز ثبت گردیده است.

انتهای پیام

گزارش: فتانه حق پرست