بحران کم آبی امروزه به معضل بزرگی در جهان و به ویژه برای ایران که در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد، تبدیل شده است. این معضل با تشدید خشکسالی و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی منجر به شکل گیری پدیده فرونشست زمین همراه بوده است.
در صورت ادامه این روند و محدود نشدن برداشت از آب های زیرزمینی، با کاهش سطح ایستابی دشت ها، عمق این فرونشست ها به حدی می رسد که عواقب ناگواری برای طبیعت و جمعیت انسانی به دنبال خواهد داشت.
به طورکلی پدیده فرونشست، فرورفتگی در سطح زمین قلمداد می شود به نحوی که سطح زمین به سمت پایین بدون محدودیت در سرعت، بزرگی یا ناحیه وقوع پدیده فرو می رود.
براساس آمارهای موجود، عمده رخدادهای فرونشست زمین در اثر افت شدید سطح ایستابی ناشی از برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی است، این نشست از چند میلیمتر تا حدود 10 متر و وسعت آن در نواحی گوناگون از چند تا 10 هزار کیلومتر مربع گزارش شده است.
این پدیده که از سال های گذشته در چهارمحال و بختیاری شکل گرفته امروزه به سرعت درحال پیشروی است، درحالی که نسبت به گسترش این پدیده هشدارهای پی در پی را به همراه داشته است، اما به نظر می رسد اهمیت این موضوع هنوز به یک دغدغه عمومی تبدیل نشده است.
کارشناس حفاظت و بهره برداری از امور آب شرکت آب منطقه ای چهارمحال و بختیاری در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: دشت های استان به سبب تغییر اقلیم و تبدیل بارش ها از برف به باران طی 9 سال گذشته نه تنها تغذیه نشده اند، بلکه با برداشت های بی رویه آب از این دشت ها روز به روز سطح ایستابی آنها کاهش داشته است.
سید هاشم فاطمی، تعداد دشت های استان را 11 مورد اعلام و اظهار کرد: هم اکنون تمام دشت های استان با پدیده فرونشست زمین مواجه است و این روند روز به روز درحال تشدید است که بی توجهی به این موضوع پیامدهای ناگواری در پی خواهد داشت.
وی بالاترین فرونشست دشت های چهارمحال و بختیاری را دشت خانمیرزا دانست و افزود: این دشت هم اکنون با 60 سانتی متر فرونشست حاصل از برداشت بی رویه آب با 75 میلیون مترمکعب کسری مخزن آب مواجه است.
این کارشناس مسائل آب تصریح کرد: فرونشست زمین در دشت خانمیرزا از سال 64 آغاز شده و تاکنون سطح ایستابی آن 22 متر کاهش داشته است.
فاطمی همچنین فرونشست زمین در دشت شهرکرد را 20 سامتی متر اعلام کرد و گفت: این فرونشست که از سال 65 شکل گرفته این دشت را با 170 میلیون مترمکعب کسری مخزن و کاهش 16 متری سطح ایستابی آب مواجه کرده است.
وی خاطرنشان کرد: دشت سفیددشت نیز با کاهش 23 متری آب و سایر دشت ها از جمله کیار، بروجن- فرادنبه، گندمان- بلداجی، لردگان و مالخلیفه با کسری چند متری مخزن آب روبروست و فرونشست در این دشت ها نیز آغاز شده و در حال پیشروی است.
رئیس دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد نیز برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی و بحرانی شدن وضعیت دشت های استان را از مهمترین مخاطرات زیست محیطی استان دانست و افزود: مدیریت منابع آب و جلوگیری از برداشت های بی رویه از منابع زیرزمینی امری مهم و ضروری است و مسئولان باید در این خصوص اهتمام بیشتری به کار گیرند.
علیرضا داودیان تصریح کرد: کاهش کیفیت آب، از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه، تبدیل شدن دشت ها به کانون گرد و خاک و آسیب رساندن به زیرساخت ها از جمله پیامدهای فرونشست زمین به شمار می رود.
وی خاطرنشان کرد: محدود کردن آب برداشتی از دشت ها و صرفه جویی در مصرف آب شرب، کشاورزی و صنعت می تواند تا حد زیادی از تشدید فرونشست ها جلوگیری کند.
طبق آمارهای سرپرست شرکت آب منطقه ای چهارمحال و بختیاری هم اکنون بیش از 90 درصد آب مصرفی در این استان از آب های زیرزمینی تامین می شود که اگر بتوان این میزان برداشت را با صرفه جویی و اصلاح الگوی مصرف در بخش های شرب، صنعت و کشاورزی مدیریت کرد، می توان مانع از تشدید این پدیده شد.
به گزارش ایرنا،در واقع رهایی از این بحران امکان پذیر نخواهد بود مگر با برنامه ریزی صحیح و اعمال روش های مدیریتی در بهره برداری صحیح از منابع آب موجود که در این راه نه تنها مسئولان بلکه همه اقشار باید بکوشند تا بتوان افت آب های زیرزمینی را کنترل و این هدیه الهی را برای نسل های آینده حفظ کرد.
زنگ خطر فرونشست برای دشت های چهارمحال و بختیاری
