محققان در یک مطالعه پژوهشی جدید بر اهمیت توجه ویژه به فضاسازی های شهری برای حضور راحت تر زنان در شهر و دریافت حس امنیت و توجه از آن تاکید کرده اند.
به گزارش سیناپرس، با تحولات شکل گرفته در جهان، وضعیت زندگی بشر نیز تغییر یافت و به دنبال این امر، الگوی سکونتگاه انسانی نیز تغییرات زیادی را در سراسر جهان و طبعا در کشور ما ایران تجربه کرد. بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ مشخص شد حدود ۷۴ درصد از جمعیت کشور ساکن شهرها هستند. به این معنا که در دوره بین سال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ سالانه رقمی حدود هفت دهم واحد به میزان شهرنشینی کشور اضافه شده است. در جریان توسعه شهرنشینی، تقابل مابین ساختار سنتی حاکم و ساحت نظام شهری که به تدریج در حال پیچیده تر شدن بود بروز و ظهور یافت. به عبارتی شهرهای ایران از ساختار سنتی فاصله گرفته و به سوی وضعیتی جدید سوق داده شدند.
آن گونه که محققان اشاره می کنند: امروزه عرصه نظام شهری در ایران و به خصوص شهر تهران، با چالش‌هایی مواجه گردیده است، به طوری که جسم و روح شهر دچار آسیب شده است. در این میان، زنان به عنوان نیمی از جمعیت هر جامعه انسانی از امتیازات زندگی شهری بهره برده اند، اما در عین حال از مسائل و مشکلات آن نیز بی‌بهره نمانده اند. فمینیست‌های شهری استدلال می‌کنند که حضور زنان در فضا تا حد زیادی با نقش‌های جنسیتی محدود می شود و جهت گیری سیاست شهری در مجرای نیازهای استفاده کنندگان مذکر است.
این در حالی است که اندیشه زنان در این جریان، تغییر یافته و هویت جدیدی را بازنمایی می کند. از همین رو زنان در مناسبات و شرایط جدید نظام شهری با چالش‌هایی مواجه گردیده اند.
در رابطه با این موضوع، تیمی پژوهشی از دانشگاه الزهرا، دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای تهران و رودهن و همچنین دانشگاه تهران، پژوهشی را انجام داده اند که در آن وضعیت طرد زنان در فضای شهری مورد بررسی قرار گرفته است.
این پژوهش با مشارکت 29 نفر از زنان تهران در فاصله سنی 20 تا 45 سال انجام شده است و داده های مورد نیاز با استفاده از مصاحبه از آن ها جمع آوری گردیده است.
یافته های این پژوهش حاکی از آن است که بی پناهی اجتماعی زنان، ناشی از ساختار مردسالارانه پدیده مرکزی است و در این پدیده، شرایط ساختاری، زمینه‌ای و علی دخیل بوده اند. استراتژی این امر شامل مقولاتی نظیر عدم حضور یا حضور کمرنگ زنان ناشی از حس ناامنی در شهر، کمرنگ شدن ارتباطات اجتماعی ناشی از داغ ننگ اجتماعی و خودمراقبتی در زنان ناشی از شکسته شدن حریم زنانه گردیده است و پیامدهای این پدیده به مقولاتی نظیر آسیب دیدن زنان، بی تفاوتی و عادی انگاری و بروز احساسات ناخوشایند منتهی گردیده است.
در این خصوص، خدیجه سفیری، استاد و پژوهشگر گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا و سه همکار دیگرش در این تحقیق می گویند: از نظر محققان حوزه علوم اجتماعی، فضا، ظرفی تهی نیست، بلکه محصول روابطی است که از دل تعامل بین عناصر گوناگون به وجود می‌آید. به عبارتی فضا محصول کلیه رخدادها و کنش‌هایی است که در بسترهای متعدد حادث می گردند و تحت انقیاد ایدئولوژی حاکم هستند.
به گفته آن ها، در واقع ایدئولوژی سیاسی حاکم، کنش‌ها و عاملیت گروه های اجتماعی از جمله زنان و فرایندهای اجتماعی جاری در فضا را شکل می‌دهد. فضا توسط سیاست های سیاستمداران یا ترفندهای مزورانه آنان تسخیر می شود و در جهت منویات آن‌ها شکل می‌گیرد و عمل می‌کند. در این راستا، برج‌ها، ساختمان‌ها، نگارخانه ها، خیابان ها، پیاده رو ها و همه مراکز عمومی به شکل ناملموسی به وجود می آیند و در راستای کارکردهای آن نقش ایفا می کنند.
بنابر نظریه یکی از محققان، آرایش فضا مبتنی بر ایدئولوژی سیاسی است. به عبارتی جریان حاکم از طریق فضا، کنش های گروه های اجتماعی مختلف زیر جوانان، زنان و غیره را کنترل و صورت بندی می کند.
سفیری و همکارانش معتقدند: ایدئولوژی سیاسی در صدد ساخت سوژه به هنجار است. زنان نیز به عنوان بخشی از اعضای جامعه، به واسطه کنترل فضا توسط قدرت، از کنشگری آزاد در فضای شهری محروم می گردند و به سوژه های به هنجار تبدیل می گردند.
آن ها می افزایند: از سوی دیگر، شکل بندی صحیح در ساختار نظام شهری، مستلزم حاکم شدن حق به شهر است. حق به شهر بیانگر حق همگانی برای همه افراد شهر و مستلزم آزادی انسان است. با این حال عدم مناسب بودن زیرساخت های فضای شهری و ایدئولوژی های فرهنگی، مانع از تحقق آن برای زنان در شهر تهران گردیده است و این امر موجب بی رحم و خشن شدن کالبد و روح شهر شده است.
این یافته های پژوهشی جالب که توجه به آن ها می تواند در تلطیف فضای شهری برای زنان موثر واقع گردد، در فصل نامه پژوهشنامه زنان وابسته به پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی منتشر شده اند.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.