سالروز تولد ریچارد فرد هِک

 وی شهرتش را مدیون فعالیت برای ساخت مولکول‌های پیچیده از فلز پالادیم کاتالیزور شده از طریق پیوند با سنتزهای آلی بود. ریچارد هک، در سال 2010 به همراه ای ایچی نگیشی و آکیرا سوزوکی ژاپنی مشترکا جایزه نوبل شیمی را برای ابداع راههای جدید به منظور پیوند اتمهای کربن دریافت کرد که در تحقیقات برای مبارزه با سرطان و تولید نمایشگرهای نازک رایانه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. وی در زمان تحقیق بر روی پالادیوم به عنوان کاتالیزور در دهه‌های 1960 و 1970که آن را واکنش هک نامیده بود، در دانشگاه دلاور آمریکا به کار مشغول بود. دو دانشمند ژاپنی نیز با روش‌های خاص خود همین فرآیند را در اواخر دهه 1970 انجام دادند.

 واکنش هک

به دلیل کاربرد گسترده واکنش‌های تشکیل پیوندهای کربن- کربن در زمینه‌های مختلف از جمله در سنتز ترکیب‌های فعال، مواد با کارایی بالا و محصول‌های طبیعی، در سال‌های اخیر این واکنش‌ها به ابزاری قدرتمند در شیمی آلی تبدیل شده‌اند. از کارآمدترین این واکنش‌ها می‌توان به واکنش‌های هک، سوزوکی، هموکوپلینگ و سیانیددارکردن آریل‌هالیدها اشاره کرد. این واکنش‌ها اغلب در دماهای بالا انجام می‌شوند و به همین دلیل کلیه واکنشگرهای موجود در محیط واکنش باید دارای پایداری حرارتی بالایی باشند. از این بین واکنش‌های یاد شده، واکنش هک که واکنش میزوری – هک هم گفته می شود یک واکنش شیمیایی بین یک هالو  هیدروکربن اشباع نشده و یک الکین در حضور باز و کاتالیزور آلی فلزی پالادیوم است که منجر به تشکیل یک الکین استخلافی می شود. توماس میزوریکی در سال 1971واکنش کوپلینگ بین ایودو بنزن و استایرن را برای تهیه استیل بن در حلال متانول در دمای 120 سانتیگراد در اتوکلاو با حضور باز پتاسیم استات و کاتالیزور پالادیوم کلراید انجام داد.

ریچارد هک یک سال بعد و درسال 1972، واکنش فوق را در این شرایط انجام داد :کاتالیزور پالادیوم استات و باز تری نرمال بوتیل آمین (یک آمین با گروه های حجیم) و بدون هیچ حلالی.

در این واکنش پالادیوم با الکین وارد واکنش شده و نقش کاتالیزوری خود را ایفا می کند.و در سال 1974 واکنش را با لیگاندهای فسفین توسعه داد.

مکانیزم واکنش

سیکل کاتالیزوری برای واکنش های هک  شامل یک سری تغییر شکل هایی است که اطراف  پالادیوم رخ داده و ترکیب پالادیوم (0) مرتب در طی یک سیکل از ترکیب پالادیوم (2 )در داخل محیط واکنش تولید می شود و باعث سرعت بخشیدن به واکنش می شود.

از بازنشستگی تا مرگ

هک در سال 2006 به همراه همسر فیلیپینی خود، سوکورو ناردو هک در فیلیپین بازنشسته شد. سوکورو دو سال پس از دریافت جایزه نوبل توسط هک از دنیا رفت. این زوج فرزندی نداشتند. این دانشمند نوبلیست پس از مرگ همسرش به افسردگی دچار شده بود و از سال 2013 نیز پس از این‌که از یک ذات‌الریه شدید جان سالم به در برده بود، به طور مداوم به بیمارستان رفت و آمد داشت. در اثر این بیماری، وی نیمی از نیروی خود را از دست داد.

او همچنین بر سرطان پروستات پیروز شده بود و برای دیابت، بیماری مزمن انسدادی ریه و زوال عقل جزئی دارو مصرف می‌کرد.در ماههای آخر زندگی‌اش، دو پرستار شخصی در خانه وی از او مراقبت می‌کردند. هک برای تامین مخارج خود به حقوق بازنشستگی ماهانه 2500 دلار تکیه داشت. هک در دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس(UCLA) در رشته شیمی تحصیل کرد. بعد از آن در انستیتو تکنولوژی فدرال زوریخ کار کرد. سپس مجدداً به کار در دانشگاه یوسی‌ال‌ای پرداخت. آخرین سمت او قبل از بازنشستگی، استادی در دانشگاه دلاویر بود. رییس این دانشگاه بعد از مرگ هک گفت:« کار پیشگامانه وی که مورد تقدیر کمیته جایزه نوبل قرار گرفت، نشان داده که چگونه یک تحقیق علمی می‌تواند تاثیری عمیق بر روی زندگی روزمره همه ما داشته باشد. ما مفتخریم که دکتر هک 18 سال از زندگی حرفه‌ای خود را در دانشکده شیمی ما گذرانده بود.»

 

اعظم حسن‌تقی

No tags for this post.