رجیستری در مرحله پایلوت
دکتر علیرضا محمدی، یکی از طراحان پروژه رجیستری، درباره مراحل طرح آزمایشی رجیستری به جام‌جم می‌گوید: موج رسانه‌ای که در روزهای گذشته ایجاد شد ارتباطی به طرح رجیستری نداشته است و هدف جمع‌آوری گوشی‌های تلفن همراه قاچاق از بازار بود. پس از اجرای طرح رجیستری نیز دیگر گوشی‌های قاچاق قابلیت ارتباط با شبکه‌های اپراتوری را ندارند. از نظر فنی این طرح در بخش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی زیر نظر وزارت ارتباطات و سه اپراتور تلفن همراه در حال تست است که به آن پایلوت فنی می‌گوییم. وی افزود: اگر این پایلوت فنی موفقیت‌آمیز باشد، پس از آن فاز اصلی پروژه آغاز می‌شود. نصب تجهیزات برای هر سه اپراتور انجام شده است و رجیستری روی سیمکارت‌ها و گوشی‌های آزمایشی برای همه حالت‌های ممکن و استثناءها امتحان می‌شود. هر وقت مطمئن شدیم این طرح برای همه حالت‌های ممکن در مناطق مختلف و برای مسافرها اجرایی است و مشکلی برای شبکه اپراتوری کشور ایجاد نمی‌شود، فاز اصلی طرح پیاده‌سازی می‌شود.
دارندگان گوشی نگران نباشند
محمدی درباره وضعیت گوشی‌های موجود در بازار یا در حال استفاده پس از اجرای طرح رجیستری می‌افزاید: در حال حاضر طرح رجیستری برای مردم اجرا نشده است. بعضی فروشندگان برای رجیستر گوشی پول می‌گیرند که کاملا غیرقانونی است. این طرح بعد از اجرایی شدن هم هزینه‌ای نخواهد داشت. در حال حاضر گوشی‌ها باید با فاکتور و از مراکز معتبر خریداری شوند. این طرح برای همه گوشی‌ها اجرا می‌شود، اما قرار بر این است که هیچ مشکلی برای گوشی‌های در حال استفاده ایجاد نشود. مسافرانی هم که گوشی به صورت شخصی همراه خود می‌آورند، می‌توانند با مراجعه به گمرک، گوشی خود را رجیستر کنند. ما در حال رایزنی با دفاتر پیشخوان دولت هستیم تا رجیستری آنجا هم انجام شود. زمان دقیق اجرای کامل این طرح هنوز مشخص نیست، اما هنگامی که اجرایی شد، اطلاع‌رسانی می‌شود و مباحث آموزشی در رسانه‌ها پخش خواهد شد. کد شناسایی یکتای گوشی تلفن همراه IMEI(International Mobile Equipment Identify) شماره‌ای است که برای هر گوشی تلفن همراه منحصر به فرد است. در شبکه موبایل این کد یکتا باعث می‌شود شبکه با گوشی ارتباط برقرار کند. محمدی درباره این کد اضافه می‌کند: اعتبارسنجی‌های انجام شده با این کد شناسایی انجام می‌شود، اما متاسفانه این کد قابل جعل است و به همین دلیل به تنهایی نمی‌تواند برای شناسایی گوشی ایمن از غیرایمن یا قاچاق قابل اعتماد باشد.
پارامتر دیگری نیز در گوشی‌ها به نام (SAR) نرخ جذب مخصوص مربوط به تشعشات گوشی تلفن همراه وجود دارد. این پارامتر در هر دستگاهی که وارد کشور می‌شود، آزموده شده و اگر نرخ مجاز را نداشته باشد، اجازه ورود به کشور داده نمی‌شود. اما نظارتی در این زمینه روی گوشی‌های قاچاق وجود ندارد. این موضوعی مهم است زیرا به صورت مستقیم با سلامت مردم در ارتباط است.
رجیستری برای مهار قاچاق
دکتر علی ناظم، متخصص حوزه امنیت و شبکه، درباره بعد فنی طرح رجیستری گوشی تلفن همراه به جام‌جم می‌گوید: همه وسیله‌های شبکه‌های ارتباطی کد منحصر به فرد خود را دارند. کد شناسایی (IMEI) کد بین‌المللی شناسایی گوشی موبایل است که در اپراتورهای مختلف ثبت می‌شود. هشت رقم اول این کد مدل موبایل و کشور سازنده را نشان می‌دهد و شش رقم بعدی شرکت تولیدکننده را مشخص می‌کند. این کد شناسایی پس از ثبت در هر جای ایران قابل دسترسی و ردیابی خواهد بود و در صورت سرقت گوشی، اپراتور می‌تواند گوشی را قفل کند و به اپراتورهای دیگر هم پیامی ارسال می‌شود. به این ترتیب گوشی با هر سیمکارتی روشن شود، قابل پیگیری خواهد بود.
در فاز دوم نیز سیستم ردیابی موبایل برای جلوگیری از ورود کالای قاچاق و بالابردن امنیت راه‌اندازی خواهد شد. طرح رجیستری گوشی‌های تلفن همراه می‌تواند امنیت مصرف‌کننده را افزایش دهد. ناظم درباره مرحله آزمایشی طرح رجیستری ادامه می‌دهد: با راه اندازی این طرح کدها در یک بانک اطلاعاتی ثبت و با واردشدن گوشی‌های جدید به گمرک، عملیات رجیستری برای آنها انجام می‌شود. کسانی که گوشی تلفن همراه خود را به صورت شخصی وارد کشور می‌کنند نیز می‌توانند خودشان با مراجعه به واحد مربوط عملیات رجیستر را انجام دهند تا از دسترسی به امکانات اپراتورهای تلفن همراه و تضمین امنیت گوشی مطمئن شوند.
در حال حاضر طرح جمع‌آوری گوشی‌های قاچاق از بازار زیر نظر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز انجام می‌شود، اما با راه‌اندازی رسمی طرح رجیستری گوشی کنترل بیشتری روی وارد نشدن گوشی‌های قاچاق صورت می‌گیرد.
چقدر زیرساخت‌ها آماده است؟
مجتبی عبداللهی، کارشناس ارشد امنیت شبکه و ارتباطات درباره زیرساخت‌های طرح رجیستری در ایران به جام‌جم می‌گوید: از نظر اجرایی مشکلی نداریم و زیرساخت‌های فنی این طرح آماده است. در زمینه گوشی‌های قبلی هم دو طرح به صورت پیشفرض می‌توان در نظر گرفت. یک راه‌حل این است که همه گوشی‌هایی را که پیش از این وارد بازار شده‌اند و در دسترس مصرف‌کننده قرار گرفته‌اند، مجاز فرض کنیم و پس از این، بحث رجیستری و جلوگیری از قاچاق را اعمال کنند. راهکار دیگر خود اظهاری مصرف‌کنندگان و تعیین زمان مشخص برای رجیستر کردن گوشی‌هاست. به عنوان مثال در کشور ترکیه هرکس می‌تواند گوشی با خود وارد کشور و تا حدود 120 روز استفاده کند. اما پس از این زمان در صورتی که گوشی رجیستر نشود قابل استفاده نخواهد بود. بحث یکسان سازی پایگاه داده سازمان گمرک و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز مطرح است و استعلام گوشی در سامانه ثبت شود.
عبداللهی درباره اطمینان از معتبر بودن گوشی می‌افزاید: هنگامی که گوشی جدیدی روشن می‌شود و سیمکارت در آن قرار می‌گیرد، تایید اعتبار کد شناسایی گوشی است که در پایگاه داده سازمان گمرک و وزارت ارتباطات به اشتراک گذاشته می‌شود. اگر کد معتبر باشد سیمکارت فعال می‌شود و نیازی نیست مصرف‌کننده دغدغه‌ای برای استفاده از گوشی داشته باشد.
تکلیف گوشی‌های موجود چه می‌شود؟
پیش از آن که آغاز طرح رجیستری موبایل اعلام شود، جمع‌آوری گوشی‌های تلفن همراه اپل از بازار کشور خبرساز شد. به همین دلیل توجه بسیاری از مردم به این موضوع جلب شد و اخبار مربوط به رجیستری گوشی‌های تلفن همراه مورد توجه قرار گرفت. از چند روز قبل مدیر کل دفتر مبارزه با کالای قاچاق اعلام کرده بود اگر شرکت اپل تا روز اجرای طرح رجیستری به ثبت نمایندگی رسمی در ایران اقدام نکند، تمام گوشی‌های تلفن همراه اپل از بازار جمع خواهند شد. در این خصوص از اول مرداد 1395 چند مرکز فروش محصولات اپل در ایران که وابسته به شرکت‌های عمده واردکننده بودند، پلمب و این گوشی‌ها از شبکه‌های فروش مجازی در اینترنت هم جمع‌آوری شدند. گرچه این طرح برای همه گوشی‌های موبایلی که شرکت‌های سازنده آنها در ایران نمایندگی رسمی ندارند، اجرایی شده است؛ اما این موضوع در مورد گوشی‌های آیفون به دلیل دربرگیری بیشتر در جامعه و عدم حضور نمایندگی رسمی اپل در ایران خبرسازتر شد.
به گزارش جام جم آنلاین،جمع‌آوری گوشی‌های تلفن همراه به منظور جلوگیری از ورود گوشی‌های قاچاق به بازار بوده است. همزمانی این طرح با اجرایی‌شدن طرح رجیستری گمانه‌زنی‌هایی از ارتباط این طرح با جمع‌آوری گوشی‌های قاچاق به وجود آورد. انتقاداتی که به این طرح وارد شد این بود که بهتر بود ابتدا ابعاد این طرح و چگونگی استفاده از رجیستری و تکلیف موبایل‌های موجود در بازار و فروشنده‌ها مشخص و سپس طرح اجرایی می‌شد.