رشد 70 درصدی نشریات علوم انسانی در پنج سال اخیر

عظیم زاده ضمن اعلام افزایش 4 درصدی تعداد نشریات سال 95 نسبت به سال گذشته، گفت:  با بررسی روند انتشار نشریات علمی در 5 سال گذشته ، در ابتدای دهه 90 شاهد رشد بی سابقه تعداد نشریات علمی پژوهشی داخلی نسبت به سال های قبل بودیم  که این رشد به صورت متوسط 40 درصد بوده که در رشته علوم انسانی رشد 70 درصدی قابل مشاهده است.

وی در ادامه  با اشاره به این نکته که رشد تعداد عناوین نشریات در این دوره بیشتر مربوط به تفکیک موضوعی یک نشریه به چند نشریه است  و  فقط بخش کمی از آن مربوط به انتشار عناوین جدید بوده است، افزود:  مطالعه دو شاخص اصلی (شاخص تاثیر IF  و شاخص آنی II) موجود در بخش گزارش‌های استنادی (JCR) تارگاه SID   در این زمان، نوساناتی معنی دار در تعداد نشریات دارای شاخص تاثیر و شاخص آنی را اثبات می کند، به صورتی که شاخص‌های فوق برای برخی نشریات افت ناگهانی را به همراه داشته و شمار نشریاتی که با تاخیر منتشر می­‌شدند با افزایش مواجه شده است . در حالی که در سالهای اخیر مجددا  شاهد رشد کیفی نشریات هستیم.

سرپرست مرکز اطلاعات علمی ادامه داد:  بیشترین رشد نشریات مربوط به سال 1390 است که بر اساس سیاست های اخذ شده، نشریات از نظر کمی رشد داشته اند و کمتر به کیفیت محتوا و مدیریت نشریات در این برهه توجه شده است و از آنجا که این امر در روزآمدی نشریات نیز تاثیر منفی داشته لذا در شاخص های علم سنجی نیز این رکود به چشم می خورد.

وی در ادامه با اشاره به میزان تولیدات علمی ایران در جهان گفت: سهم تولیدات علمی ایران در سطح بین‌المللی بر اساس اطلاعات منتشر شده در پایگاه  اسکوپوس، در سال 1390 به میزان 1.4 درصد بود اما در پایان سال 1394 این رقم به 1.7 درصد رسیده است  در حالی که میزان رشد کمی نشریات علمی در سال  1390 نسبت به سال 1394 با اختلاف قابل ملاحظه ای روبرو است. این آمار بیانگر این مسئله است که میزان رشد تولیدات علمی ایران در جهان تنها  با رشد کمی نشریات داخلی و افزایش تعداد آنها حاصل نمی شود. بنابراین لازم است قبل از تصمیم گیری برای افزایش شمار نشریات به اتخاذ سیاست‌های مناسب جهت رشد کیفی نشریات موجود پرداخته شود.

عظیم زاده با اشاره به فهرست کمیسیون نشریات علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی افزود: در گروه تخصصی علوم پزشکی 388 عنوان نشریه صاحب رتبه علمی پژوهشی هستند. نشریات این گروه با رشد 11 درصدی نسبت به سال قبل بیشترین افزایش را به نسبت نشریات سایر گروه های تخصصی داشته‌اند. 231 عنوان از نشریات این گروه به زبان انگلیسی و 157 عنوان به زبان فارسی منتشر می شوند. 

این عضو هیات علمی جهاددانشگاهی افزود: در فهرست کمیسیون نشریات علمی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، گروه تخصصی علوم انسانی با 568 عنوان نشریه علمی پژوهشی و 77 عنوان نشریه علمی ترویجی بیشترین سهم را در مقایسه با سایر گروه های تخصصی دارا است. در این گروه تخصصی که با رشد 3 درصدی در مقایسه با سال گذشته روبرو شده ، سهم نشریات ادبیات و زبان ها با 81 عنوان نشریه علمی پژوهشی بیش از سایر عناوین دیگر است. ضمن آن که گروه نشریات علوم اجتماعی با 78 عنوان و مدیریت با 64 عنوان در جایگاه های بعدی قرار گرفته اند. سایر نشریات گروه تخصصی علوم انسانی در زمینه های علوم سیاسی، علوم تربیتی، اقتصاد، فلسفه و کلام، تاریخ، تربیت بدنی، علوم قرآن و حدیث، جغرافیا، روانشناسی، فقه و حقوق، ادیان و مذاهب و عرفان، کتابداری آرشیو و نسخه پژوهی ، حسابداری، مالی و اخلاق منتشر می شوند.

سرپرست مرکز اطلاعات علمی در ادامه با اشاره به رشد 3 درصدی نشریات گروه تخصصی کشاورزی، منابع طبیعی و دامپزشکی خاطرنشان کرد: از 186 عنوان نشریه این گروه تخصصی که در زمینه  آب و خاک، گیاهپزشکی، علوم دام، اکولوژی، زراعت، جنگلداری، مکانیزاسیون کشاورزی، صنایع چوب و کاغذ ، صنایع غذایی، علوم ترویج، اقتصاد کشاورزی، بیو تکنولوژی و ژنتیک گیاهی، باغبانی، شیلات، آبخیزداری بیابان، محیط زیست ، مرتع و دامپزشکی منتشر می شوند 175 عنوان علمی پژوهشی است.

عظیم زاده ادامه داد: در گروه تخصصی فنی و مهندسی که دارای 155 عنوان نشریه علمی پژوهشی و 37 عنوان نشریه علمی ترویجی است، سهم نشریات گروه عمران با 33 عنوان نشریه علمی پژوهشی بیش از نشریات سایر مجموعه ها است. نشریات این گروه تخصصی که نسبت به سال قبل با رشد یک درصدی مواجه بوده اند، در زمینه های برق و کامپیوتر، مهندسی معدن، مهندسی زلزله، پدافند غیرعامل، مهندسی آب و مهندسی پزشکی ، مواد و متالوژی، مهندسی شیمی، نفت و پلیمر، صنایع، فناوری اطلاعات، مکانیک و مهندسی دریا دارای رتبه علمی هستند.   

وی با اشاره به 30 عنوان نشریه گروه تخصصی هنر و معماری یادآور شد: در این گروه تخصصی 17 عنوان نشریه در زمینه معماری و 13 عنوان نشریه در زمینه هنر صاحب رتبه علمی هستند.  

عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی افزود: نشریات گروه تخصصی علوم پایه با 121 عنوان نشریه نسبت به سال گذشته دارای رشد 3 درصدی بوده‌اند و سهم نشریات علمی پژوهشی 105 عنوان است. در این گروه تخصصی همانند سال گذشته نشریات مجموعه زیست شناسی با 33 عنوان نشریه علمی پژوهشی پیشتاز هستند. 

سرپرست مرکز اطلاعات علمی در ادامه به نشریات علمی ترویجی اشاره کرده و افزود:  علاوه بر نشریات علمی پژوهشی، 145 نشریه دارای رتبه علمی ترویجی هستند که گروه تخصصی علوم انسانی با 77 عنوان پیشتاز است و گروه تخصصی فنی و مهندسی با 37 و علوم پایه با 16 عنوان نشریه علمی ترویجی بیشترین سهم را در مقایسه با سایر گروه های تخصصی  به خود اختصاص داده‌اند.

عظیم زاده در پایان به وجود بانک های اطلاعاتی داخلی و نقش آنها در زمینه سازی بسترهای مناسب جهت تحقیق و پژوهش در جامعه اشاره کردو افزود: در سال‌های اخیر و  با وجود بانک های اطلاعاتی مختلف در کشور و ایجاد فضای رقابتی، شاهد رشد تولیدات علمی و توسعه فرهنگ تحقیق و پژوهش در کشور هستیم. اما نکته قابل تامل میزان کم استناد دهی پژوهشگران ایرانی به تولیدات علمی محققان هم وطن است که علت آن را درسه بستر می توان جستجو کرد یک، جایگاه کیفی تولیدات علمی منشر شده در نشریات داخلی دوم، عدم وجود شبکه های علمی فعال در حوزه­های تخصصی و سوم برخی زمینه های فرهنگی، این  امر ضرورت برنامه ریزی مناسب توسط سیاستگذاران و حمایت از نشریات داخلی و بانکهای علمی داخلی را دوچندان می سازد. در این میان پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID) به عنوان تنها بانک جامع اطلاعات علمی با دسترسی آزاد (Open Access) در کشور فضای مناسبی را جهت سهولت دسترسی به منابع علمی و ترویج اطلاعات جامع و روزآمد فراهم کرده است.

به گزارش ایسنا، این پایگاه در آستانه سیزدهمین سال فعالیت خود تلاش می کند تا با ارتقای سیستم های موجود سطح کیفیت خدمات خود را بهبود بخشیده و به عنوان یک مرجع جامع و روزآمد نیاز محققان را در کشور و منطقه به بهترین نحو فراهم کند.