زلزله همواره به عنوان یکی از مهمترین رویدادهای طبیعی تهدید کننده بشر محسوب شده و هنوز علی رغم پیشرفت های متعدد علم و فناوری، بشر قادر به پیش بینی دقیق زمان وقوع زلزله نبوده و پیشرفته ترین سیستم های اخطار زلزله می توانند تنها چند ثانیه زودتر به مردم در رابطه با وقوع زلزله هشدار دهند.
سیستم های فعلی تشخیص و هشدار زلزله در زمانی کمتر از یک ثانیه پس از رخ دادن زلزله ؛ آن را تشخیص داده و بزرگی و جهات آن شناسائی می کند. در ادامه مراکز هشدار از طریق امواج رادیوئی که با سرعتی بسیار بیشتر از امواج زلزله حرکت می کنند؛ از وقوع زلزله اطلاع پیدا کرده و این موضوع به مراکز مختلف اطلاع داده می شود.
این موضوع با توجه به اهمیت وقوع زلزله و تاثیرات مخرب و مرگبار آن در کلان شهر ها و مراکز مهم صنعتی ، علمی و تجاری می تواند تاثیرات به سزائی در کاهش تلفات جانی و مالی داشته باشد. در حقیقت هنوز راه حلی برای کشف زمان دقیق وقوع زمین لرزه، پیش از وقوع آن وجود نداشته و این سیستم های هشدار زلزله نیز تنها پس از وقوع زلزله در مرکز و کانون آن قادر به شناسائی زمین لرزه و پیش بینی مسیر حرکات امواج لرزه به اطراف بوده و به مراکز مورد نظر اطلاع می دهند. لازم به توضیح است که زلزله انواع مختلفی دارد و امواج ناشی از زمین لرزه بسته به نوع محل رخ دادن و شرایط زمین شناسی منطقه ، می تواند متفاوت باشد. نحوه عملکرد سیستم های هشدار زلزله نیز بر اساس سرعت این امواج شکل گرفته و این سیستم با سرعت بیشتری نسبت به حرکات و لرزه های ناشی از زلزله حرکت کرده و در نتیجه هر چه فاصله محل وقوع مرکز زلزله با مناطق متاثر از لرزه های آن بیشتر باشد، زمان بیشتری در اختیار افراد جهت واکنش و موضع گرفتن در محلی امن وجود دارد. شاید در نگاه نخست، اطلاع از وقوع زلزله تنها چند ثانیه پیش از آن فایده چندانی نداشته باشد اما تجربیات پیشین نشان می دهد در بیشتر زلزله های رخ داده در شهر های بزرگ؛ عواملی مانند نشت گاز و آتش سوزی و انفجار های مختلف پس از زلزله به میزان زیادی بر تلفات انسانی و مالی افزوده است. برای نمونه در این چند ثانیه مسئولان توزیع گاز شهری می توانند خطوط اصلی گاز را ببندند که این موضوع خود به میزان قابل توجهی از خسارات زلزله خواهد کاست.
به گفته زمین شناسان، مهمترین امواج موجود در یک زمین لرزه عبارتند از:
امواج پی یا امواج سرعتی : این امواج با سرعت حدود 7 کیلومتر در ساعت به اطراف حرکت می کند.
امواج اس یا امواج مخرب : که با سرعتی حدود 3 تا 5 کیلومتر در ثانیه حرکت کرده و مناطق به اطراف گسترش پیدا می کنند.
در زلزله های شدید، در لحظات نخست امواج اس توسط مردم منطقه حس شده و در ادامه موج دوم امواج مخرب از راه می رسند.
ایده ایجاد سیستم تشخیص و پیش بینی زلزله از دیرباز در ذهن انسان وجود داشته و بشر به روش های گوناگونی تلاش کرده است تا راه حلی برای مواجه با این بلای طبیعی بیابد. تجربه به انسان در زمان های گذشته نشان داده بود که حیوانات بر اساس غریزه خود یا توامندی های مافوق بشری مانند شنیدن صداهای زلزله پیش از وقوع آن ، معمولا قبل از رخ دادن زمین لرزه نسبت به ان واکنش نشان می دهند. البته دلیل این موضوع هنوز به طور دقیق مشخص نشده و از نظر علمی نمی دانیم حیوانات به چه دلیل قادر به تشخیص زودتر زلزله هستند. قدیمی ترین سند باقی مانده از تلاش علمی انسان جهت مطالعه و شناسائی زلزله، در قرن دوم میلادی و در چین مشاهده می شود. این سیستم شامل هشت اژدها بود که دهان آن ها در جهات مختلف قرار گرفته و در داخل هر یک از آن ها یک گلوله فلزی قرار داشت. در زیر هر دهان اژدها یک قورباغه با دهان باز قرار داشت که در صورت وقوع زلزله، گوی فلزی از دهان اژدهایی که کانون زلزله در مسیر جغرافیائی وی قرار داشت به دهان قورباغه سقوط می کرد. پس از آن و در قرون هجدهم و نوزدهم میلادی تلاش های بسیاری برای ارائه سیستم های هشدار زلزله شد اما سیستم فعلی سامانه تشخیص زلزله در اواخر قرن بیشتم ابداع شده است. اولین سامانهٔ هشدار زمین لرزه برای عموم مردم در سال ۱۹۹۵ در شهر مکزیکو سیتی نصب شد. این سامانه جهت هشدار دادن به مردمان این شهر از لرزش‌های بزرگ مربوط به منطقه ساحلی اوکساکا که چند صد کیلومتر با این شهر فاصله دارد به کار می رفت . سیستم های فعلی تشخیص و هشدار زلزله در زمانی کمتر از یک ثانیه پس از رخ دادن زلزله ؛ آن را تشخیص داده و بزرگی و جهات آن شناسائی می کند. در ادامه مراکز هشدار از طریق امواج رادیوئی که با سرعتی بسیار بیشتر از امواج زلزله حرکت می کنند؛ از وقوع زلزله اطلاع پیدا کرده و این موضوع به مراکز مختلف اطلاع داده می شود. موضوع اصلی و بسیار حیاتی در شناسائی و تشخیص زلزله، عملکرد حس گرهایی است که در لایه های مختلف زیر سطح زمین وظیفه تشخیص ارتعاشات ناشی از زلزله را بر عهده دارند. در حال حاضر در بسیاری از نقاط جهان و به ویژه در مناطقی که خطر وقوع زلزله در آن بیشتر است، شبکه ای گسترده از این حسگرها نصب شده که سبب افزایش دقت و سرعت تشخیص زلزله می شود. در این گزارش ویدئوئی به چگونگی عملکرد این سیستم ها می پردازیم.
گردآوری گزارش: فاطمه کردی
No tags for this post.