به بهانه سالروز تاسیس جهاد دانشگاهی که اوایل هفته بود دوخبر منتشر شد. روز گذشته هم در چرخ اعلام کردیم که محققان پژوهشگاه ابن سینا در تولید واکسن سرطان موفق شده اند و کشف مهمی اتفاق افتاده. به نظر می آید که دستاورد شما پاسخ به یکی از اصلی ترین چالش های امروز است .
بله، ما کاری که کردیم و موفقیتی که داشتیم این بوده که توانستیم واکسن هایی تولید کنیم که بر مدل حیوانی به خوبی توانسته پاسخ دهد.
پس استفاده از واژه واکسن برای کار شما درست بود، پس ما با یک دسته کلید روبرو هستیم، یعنی هر سرطان یک واکسن جدا باید داشته باشد یا همه یک واکسن دارند؟
نه، تعداد واکسن هایی که ما تولید کردیم، در طول مدت 15 سال گذشته که روی آن کار کردیم، از حدود 12 تا واکسنی که تولید کردیم از این 12 تا 7 تا به صورت موفقیت آمیز، به صورت صد در صد موفقیت آمیز، 3 تا به صورت 50 درصد موفقیت آمیز و 2 تا اصلا موفقیت آمیز نبوده است. یعنی 7 تا از 12 تا را می توانیم بگوییم به طور صد در صد موفقیت آمیز بوده است. حالا علت اینکه می گوییم موفقیت آمیز بوده این بوده که در مدل حیوانی سرطان پستان توانستیم با واکسیناسیون موش ها کاری کنیم که از ایجاد تومور پیشگیری کند و دو تا مسئله خیلی مهم هست در واکسن، واکسن اصلی ترین پارامترش این است که بی خطر باشد.
آقای دکتر وقتی می گوییم واکسن، عموما تصویر ذهنی ما از واکسن هایی مثل آنفلوانزا و واکسن های دیگر این است که ویروس ضعیف شده را شما به بدن وارد می کنید. این همان روش است؟
نه برای سرطان نه، همان مکانیزم است، یعنی ما درس می گیریم از سیستم ایمنی بدن و آن را الگو قرار می دهیم و می گوییم اگر سیستم ایمنی بدن می تواند بر ضد ویروس ها و باکتری ها عمل کند، پس می تواند بر ضد سلول های سرطانی هم عمل کند. برای اینکه سلول های سرطانی یک شاخص هایی دارد که به عنوان یک عامل خارجی برای بدن در نظر گرفته می شود. پس بنابراین یک مسئله خیلی مهم این است که اولا بی خطر باشد، دوم اینکه موثر باشد به مقدار زیاد و ما در طول مدت هفت سال گذشته می توانیم بگوییم که ارزیابی کردیم که بی خطر بودن این واکسن ها ثابت شود و امسال و حتی همان هفت سال گذشته هم توانستیم نشان دهیم که نه تنها اینها بی خطر هستند، بلکه بسیار در پیشگیری از ایجاد سرطان موثر هستند.
وقتی عبارت کشف یک داروی جدید مطرح می شود خب طبیعتا خیلی از افرادی که در حال حاضر مبتلا هستند تصور می کنند که این راه نهایی است برای درمانشان و احتمالا از این به بعد به شما رجوع می کنند. ما چقدر تا آزمایش های انسانی فاصله داریم، یعنی این می تواند وارد چنین فازی شود یا اینکه شما باید یکسری پروتکل ها و یکسری کارهایی انجام دهید و یکسری قوانینی نیاز دارید؟
صد در صد هدف ما این است که در نهایت این سیستم را برای انسان انجام دهیم. اینکه مسلما همین طور و صد در صد به این می رسد و چقدر راه داریم، این بستگی دارد به مقدار تمرکز ما بر روی این، مسائل دیگر، ساپورت مالی که ما نیاز داریم ازاین نظر که در پروژه هایمان استفاده کنیم، نیروها و تکنولوژی مدرن باید داشته باشیم، ما فقط از نظر تکنولوژی یک مقداری مشکل داریم وگرنه هیچ مشکلی نداریم. من معتقد هستم از نظر تولید واکسن و ایده به صورت خیلی جلوتر از بقیه دنیا هستیم.
خیلی جالب است. باز هم به ماجرای کشف واکسن سرطان بر می گردیم.اما آقای دکتر غفاری برویم به سراغ موقعیتی که شما فعالیت می کنید. موقعیت میکروسکوپی کوچکی است، شما عملیات لقاح را احتمالا در فضای آزمایشگاهی انجام می دهید. این کاری است که به هر حال سالهاست دارد انجام می شود و اتفاق می افتد و موفقیت آمیز هم هست. کاشت آن رویان یا به آن می شود گفت جنین در درون رحم و بعد رشد جنین در داخل محوطه رحم، ولی کاری که شما کردید و خیلی خبر جالبی بود این است که سرنخ ها و سرمنشاء بیماری هایی که ممکن است این رویان داشته باشد را یافتید که از کجا آغاز می شود و این را ظاهرا در یک نمونه انسانی تجربه کردید. یک نوزاد دو ماهه سالم حاصل کار شماست، موضوع از چه قرار است؟
این خبری که حالا یکی دو روزه منتشر شد در تجربه ما یک سرگذشت حداقل 11-10 ساله دارد.
به سال 82 برمی گردد؟
آن زمان که اولین تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی را ما موفق شدیم در کشور انجام دهیم .
لانه گزینی؟
قبل از لانه گزینی یا implantation، یعنی زمانی که به قول شما رویان هنوز خارج از بدن مادر است و تشکیل شده و در رحم مادر کاشته می شود. بنابراین هنوز بارداری اتفاق نیفتاده و هم از دیدگاه علمی و هم از دیدگاه اخلاقی وهم از دیدگاه قانونی و حتی شرعی یک موقعیت دیگری دارد، یعنی هنوز انسان به آن معنا در رحم مادر تشکیل نشده، بنابراین این تشخیص ژنتیکی در آن زمان اتفاق می افتد و بعد از اینکه اطمینان پیدا شد که این جنین سالم است به رحم مادر منتقل می شود. حالا این کار همان طوری که عرض کردم بیشتر از یک دهه است که ما در کشور موفق شدیم این کار را انجام دهیم، همکاران دیگر ما هم در چند تا مرکز معدود در ایران این کار را انجام می دادند، اما آنچه تفاوت کرده و برای شما جنبه خبری داشته این است در خانواده ای که بیماری فیبروز کیستیک وجود داشته یک نوزاد سالم بدنیا آمده که الان بیشتر از دو ماه سن دارد. این خانواده یک فرزند مبتلا به بیماری داشتند که متاسفانه بعد از چند ماه زندگی از دنیا رفته است. از آنجاکه امکان تشخیص دوران بارداری این بیماری فراهم است، این خانواده مجددا باردار شدند و در دوران بارداری تشخیص قبل از تولد انجام دادند که متاسفانه جنینشان مبتلا بود و برابر ضوابطی که در کشور ما وجود دارد امکان ختم حاملگی وجود داشته که آن فرزند را هم سقط کردند.
این فیبروز کیستیک دقیقا چیست آقای دکتر؟
یک بیماری ژنتیکی ارثی است که ارگان های مختلف را درگیر می کند، به سردستگی ریه و سیستم تنفسی، سیستم گوارشی، آن ترشحاتی که به صورت طبیعی می بایست وجود داشته باشد که آن نرمی این سیستم ها حالا به زبان ساده، اتفاق بیفتد اینها وجود ندارند، بنابراین به دلیل مشکلات تنفسی، مشکلات عفونت های ثانویه و خیلی مشکلات دیگر متاسفانه افراد مبتلا فوت می شوند و همان طور که عرض کردم در مثال این خانواده فرزند که مبتلا بود فوت می کند و فرزند دومشان که مبتلا بوده سقط می شود. خانواده هایی که با این وضعیت روبرو هستند تجربه بدی دارند و خیلی نگران هستند. حتی اگر تشخیص دوران بارداری هم انجام شود، آن استرسی که بر خانواده وارد می شود و نگرانی که به وجود می آید آنها ترجیح می دهند که نه جنین مبتلا، بلکه یک جنین سالم را در رحم خودشان داشته باشند که این تکنولوژی در حقیقت آن تکنولوژی است.
یعنی قبل از لانه گزینی وقتی اسپرم و تخمک با هم ترکیب می شوند شما اینجا بررسی ژنتیکی روی آن انجام می دهید؟
تعداد زیادی یعنی بیشتر از یکی، سه، چهار، پنج، شش و گاها هفت، هشت جنین تشکیل می شود خارج از بدن، ما اینها را بررسی می کنیم و بعد آن جنین های سالم انتخاب و منتقل می شوند. برای مثال این خانواده دو تا جنین سالم داشتند، با این روش ما تشخیص دادیم جنین سالم منتقل شده و منجر به یک بارداری تک قلویی شده و خوشبختانه الان متولد شده و سالم هستند.
آقای دکتر چطور می شود در یک لقاح اشکال وجود داشته باشد؟ شما می فرمایید هفت مورد بوده دو تا درست بودند، پنج تای دیگر احتمالا اشکال داشتند یا همان عارضه در آنها تکرار شده، این در ساختار ژنتیکی ایجاد شده بود؟
ببینید همه ما محصول مشترک پدر و مادرمان هستیم، ما از هر کروموزوم دو تا داریم. یکی را از پدر گرفتیم و یکی از مادر گرفتیم، این بیماری برای مثال فیبروزکیستیک یک بیماری است که مادر این فرد مبتلا ناقل است، پدر فرد مبتلا ناقل است، اما آن کروموزوم دومی سالم است، بنابراین بسته به اینکه کدام یک از این کروموزوم ها با هم جفت شوند، این بچه می تواند ناقل بشود مثل پدر یا مادر، می تواند مبتلا شود که بدتر از پدر و مادر و می تواند کاملا سالم شود و ما می آییم بین اینها، آن را که سالم است یا آن را که ناقل است و از نظر بالینی سالم است را انتخاب و منتقل می کنیم.
و این کار خارق العاده ای که انجام شده این است که شما تشخیص می دهید قبل از اینکه جنین را منتقل کنید به داخل رحم که کدام یک سالم است و این اتفاق اصلی ماست.
و ما تشخیص می دهیم نه پیش بینی، یعنی دقیقا می فهمیم که کدام یک از اینها قرار است به سی اف یا بیماری فیبروزکیستیک مبتلا شود و کدام سالم است. اما یک نکته دیگری که من واقعا در نظر دارم این نکته را عرض کنم، این است که درست است این اولین مورد بوده و جالب است و یک خبر خوب است و بالقوه خانواده های این چنینی می توانند از آن استفاده کنند. اما این تکنولوژی که ما استفاده کردیم فراتر از این است، یعنی یک تکنولوژی سرچشمه است که شما همه بیماری های ژنتیکی قابل تشخیص را می توانید قبل از لانه گزینی تشخیص بدهید، ولی متفاوت است با این تکنولوژی که مثلا در این هشت نُه سال گذشته داشتیم که برای هر بیماری می بایستی یکی دو سال کار می کردیم که این را راه اندازی کنیم و بعد در اخبار اعلام کنیم مثلا بگوییم می توانیم تالاسمی را تشخیص دهیم، بعد شش ماه بعد بگوییم الان می توانیم هموفیلی را هم تشخیص دهیم یا اینکه بگوییم سی اف را تشخیص بدهیم. تفاوت این روش با روش های قدیمی این است که ما با قاطعیت می توانیم بگوییم که همه بیماری های ژنتیکی قابل تشخیص بعد از تولد را ما قبل از لانه گزینی هم می توانیم تشخیص دهیم که این در حال تحول است که خوشبختانه یک مقدار زیادی نه یک کم، امید بخش است.
آقای دکتر یک مقدار خیال پردازانه به سبک ژول ورن بخواهیم نگاه کنیم می توانید تشخیص دهید که کدام بچه باهوش تر می شود؟ یا کدام بچه به لحاظ خصوصیات وراثتی که دارد شانس بهتری از نظر سلامتی در آینده دارد؟
البته ما در مورد صفات تک ژنی صحبت می کنیم، مثلا بیماری سی اف یا تالاسمی یا هموفیلی اینها بیماری هایی هستند که با تفاوت یک نقطه در ژنوم انسان یک بیماری اتفاق می افتد. به این تک ژن می گوییم، اما آن صفاتی که شما فرمودید مثل هوش، رنگ پوست، اندازه قد، یا ویژگی های این چنینی، اینها صفات چند ژنی هستند که اگر بخواهیم ژول ورنی شبیه شما نگاه کنیم ممکن خواهد بود قطعا، اما اگر بگوییم امروز در این لحظه ما می توانیم میزان آی کیو یک فردی را قبل از لانه گزینی تشخیص دهیم، هنوز چنین چیزی امکان پذیر نیست، اما روی کاغذ به این شکل صحبتی شدنی است، ولی خیلی پیچیده تر از اینها است، یعنی صفاتی شبیه هوش یا چیزهای دیگری که مثال زده شد، اینها پیچیده تر هستند.
حداقل مطمئن بشویم که رویان یا جنین، نهایتا جنین موفق تری است، یعنی موفق تر به لحاظ سلامتی یعنی ویژگی های سلامتی بهتری دارد؟
در مورد سلامتی قطعا، حتی برای بحث سرطان . خود ما در کشور در چند سال گذشته با همان روش گذشته نه این روشی که الان توضیح دادیم، حتی تشخیص قبل از لانه گزینی تشخیص سرطان داشتیم، تشخیص قبل از لانه گزینی ناشنوایی داشتیم. ببینید چرا اینها را مثال زدم، چون که نمی شود تشخیص قبل از تولد سرطان داد و بچه را سقط کرد. اصلا قانونی نمی شود، اخلاقا و شرعا درست نیست. یا ناشنوایی، ببینید بیماری هایی شبیه عقب ماندگی ذهنی یا بیماری های خطرناک را هم مجوز سقط دوران حاملگی طبق ضوابط خودش می دهند. اما برتری تکنیک قبل از لانه گزینی این است که حتی بیماریهایی که برای آنها ملاحظات قانونی، اجتماعی، شرعی، اخلاقی و شخصی وجود دارد را می شود منتقل کرد به قبل از لانه گزینی و مداخله کرد و تشخیص داد و در مکاتب مختلف فکری حتی در این مورد اختلاف نظر نیست .
یعنی هنوز چیزی شکل نگرفته؟
حتما شکل گرفته چون آن جنین تشکیل شده ولی هنوز در رحم مادر کاشته نشده که هویت حقوقی یا اجتماعی پیدا کند. تا حد خیلی زیادی در مورد تشخیص قبل از لانه گزینی اتفاق نظر است.
برویم به سراغ آقای دکتر ربانی که من فراوان سوال دارم امیدوارم کوتاه پاسخ دهید که بتوانم به پرسش های بیشتری برسم. ما رسیدیم به اینکه واکسن سرطان پیدا شده با روشی که شما به آن اشاره کردید. می خواهیم به این برسیم که وقتی که ما راجع به کشف واکسنی مثل واکسن سرطان صحبت می کنیم این یعنی انقلاب ایجاد می شود یعنی شرکت های داروسازی احتمالا همه دشمن شما خواهند بود به خاطر اینکه شغلشان را از دست می دهند یا بیزینسشان تحت تاثیر قرار می گیرد، بدون تعارف ما می دانیم که در دنیا شرکت های داروسازی سیاستگذاری و حرکت های خیلی خیلی موثری دارند، با آنها چه خواهید کرد؟
حالا ما زیاد نمی توانیم به آن تئوری تکیه کنیم به آن صورت هم نیست، نه به این سرعت ما نمی توانیم این پیش بینی را بکنیم که شرکت های داروسازی همه بیکار می شوند. نه، به این صورت نیست. به هر حال هر روشی، هر واکسیناسیونی، هر متدی برای درمان سرطان یک ایرادهایی دارد، یک امتیازاتی البته دارد. این طور نیست که ما بگوییم به طور کامل می توانیم همه سرطان ها را بپوشانیم، چنین ادعایی هم نمی کنیم، ولی تا حدودی ما می توانیم بگوییم که بسیاری از این سرطان ها را شاید در آینده پیشگیری یا درمان کنیم، فقط ما نیستیم که این کارها را می کنیم، تمام دنیا دارند این کار را می کنند، تمام دنیا دارند روی این کار می کنند. چندین سال است. یعنی هدف تمام دانشمندان است که یک cancer free baby به وجود آورند، یعنی بچه ای که بدون سرطان باشد. مشکلاتی وجود دارد، این طور هم نیست که به همین راحتی باشد، ولی همین که ما بتوانیم به یک مرحله ای برسیم که تعدادی واکسن تولید کنیم که بی ضرر باشند و موثر باشند، این خیلی موفقیت بزرگی است. یعنی موفقیت ما در اینجا صرفا به خاطر این بوده که توانستیم یکسری از واکسن ها را تولید کنیم که هم بی خطر و هم موثر هستند. حالا چقدر این می تواند به همه سرطان ها پوشش دهد، ما نمی دانیم ،ولی در حال حاضر حداقل می توانیم در مورد سرطان پستان این حرف را بزنیم که امتحان شده، آزمایش شده، در مورد سرطان های خون امتحان و آزمایش شده می تواند این کار را بکند و مسلما ما مجبور هستیم که بر روی سرطان های دیگر هم کار کنیم. این متد را بیشتر گسترش دهیم و مسلما مستلزم مقدار زیادی کار است و سرمایه گذاری شدید فقط هم دولت نمی تواند این کار را بکند. تمام دنیا 95 درصد سرمایه گذاری از طرف مردم است .
بخش خصوصی منظورتان است؟
نه مردم، کمک مردم، خیریه ها، الان اگر بروید نگاه کنید بسیاری از مراکزی که بنیادی برای همین سرطان دارند همه کسانی که هستند خیریه هستند. منتها این فرهنگ هنوز در جامعه ما نیست. این بایستی جا بیفتد که می شود به جای اینکه ما برای درمان سرطان کمک کنیم، یک قسمتی از این را هم ببریم به تحقیقات سرطان، این خیلی مهم است چرا؟ برای اینکه تحقیقات سرطان می آید روی پیشگیری از سرطان کار می کند، این خیلی مهم است. پیشگیری بهتر از درمان است. شما 50 سال است دارید کمک می کنید به درمان سرطان، بیمارستان می سازید، درمانگاه می سازید، بیمار سرطانی را، همان کار را داریم انجام می دهیم .ما اگر بخواهیم یک درصد بسیار کوچکی از همین کمک های مردمی را به تحقیقات سرطان اختصاص دهیم، بسیار بسیار زودتر به مرحله ای می رسیم که اصلا می توانیم واقعا پیشگیری کنیم به جای اینکه فقط برویم به درمان برسیم.
آقای دکتر یک مقدار در مورد رفتار سلول های سرطانی صحبت کنید که احتمالا شاید مسیری که شما دنبال کرده اید برای اینکه به این واکسن برسید همین بررسی و تحلیل رفتار سلول های سرطانی است. به طور عمومی می دانیم تکثیر نامتعارف سلول هایی که معیوب هستند منجر به ایجاد تومور یا توده سرطانی می شوند که حالا می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد که قبل برنامه اشاره کردید که اگر بدخیم باشد ما واژه سرطان را برای آن به کار می بریم. شما در این مسیر ساخت واکسن دقیقا چه کار می کنید؟
ببینید ما تئوری که در آن داشتیم و در حدود 15 سال گذشته این بوده که سرطان یک واکنش طبیعی است برای پایان دادن به زندگی، اصلا سرطان با سن، با پیری (ایجینگ) در ارتباط است، الان هم که می بینید سرطان شیوع پیدا کرده در دنیا در واقع سن ابتلای به سرطان کاهش پیدا کرده است.
به دلیل اینکه بدن را پیر می کنیم با سبک زندگی یا روش زندگی
نه، روش زندگی، استایل زندگی خیلی مهم است، نوع غذایی که می خوریم، محیطی که داریم زندگی می کنیم خیلی موثر است. حالا ما این کارها را شاید نتوانیم تغییر دهیم .ولی تئوری ما این بوده که سلول های سرطانی از بدو تولد در بدن همه ما هست. امروزه دیگر واژه سلول های بنیادی سرطان جا افتاده، الان حدود بیست سالی است که بسیاری از سلول های بنیادی مربوط به سرطان های مختلف کشف شده، الان می دانند که سلول های بنیادی سرطان است که ایجاد سرطان می کند. تفاوتی که ما داریم با بقیه پروژه هایمان این است که به سلول زاینده سرطان حمله می کنیم.
که همه جا می تواند باشد
بله، هست. سلول زاینده سرطان است یا سلول بنیادی سرطان است که بایستی از بین برود که ریشه را در واقع تشکیل می دهد.ولی سلول بنیادی سرطان از لحاظ ساختار پروتئین هایی که دارد با سلول های نرمال و حتی بنیادی نرمال تفاوت دارد.
این درست عکس کاری است که در شیمی درمانی انجام می شود.
در شیمی درمانی شما فقط داروی سَم را به بدن تزریق می کنید و آن هم سلول نرمال را از بین می برد، سلول های طبیعی را از بین می برد، هم سلول سرطانی را، به خاطر همین هم ریزش مو داریم، هم عوارض پوستی و اینجا ما واقعا هدفدار عمل می کنیم و هدفمان هم فقط از بین بردن سلول های بنیادی سرطان است، بدون اینکه سلول بنیادی نرمال را هدف قرار دهیم.
قبل از فعال شدن سلول سرطانی یا بعدش؟
بعدش حتی می شود، هیچ فرقی ندارد.یعنی واکسن صرفا برای پیشگیری نیست. با تنظیم دوز و تعداد واکسیناسیونی که انجام می دهیم، نوع واکسیناسیونی که انجام می دهیم.
و ما در مسیر واکسن شما گفتید سلول بیوویروس ضعیف شده را وارد بدن می کنید که سیستم ایمنی را عادت بدهیم برای حمله به سوژه مورد نظر، اینجا چه اتفاقی می افتد؟
اینجا هم همین هست، منتها ما پروتئینی که مخصوص سلول سرطانی هست را به عنوان واکسن انتخاب می کنیم با یک مقدار تغییراتی که باید بدهیم و این را تزریق می کنیم به بیمار و به سیستم ایمنی بیماریا شخص نشان می دهیم که این عامل خارجی است، پس بنابراین بر ضد این شروع کن به تولید آنتی بادی یا T cell که می توانند بر ضد سلول های سرطانی عمل کنند.
ما پیشتر در ایران خبرهایی راجع به کشف داروهای جدید شنیدیم که گهگاه صحبت می شود و ناگهان خبرش خاموش می شود. برای مثال اچ آی وی .همچنین موردی را سراغ داشتیم آیا آنچه شما به دست آوردید به قول معروف پتننت یا ثبتی دارد که بقیه نقاط دنیا و جامعه علمی جهانی هم آن را بپذیرند؟
دقیقا ما در طول مدت حدود شاید شش هفت سال گذشته دو تا پتنت بین المللی داریم. از این دو تا پتنت بین المللی یکی که کامل متعلق به پژوهشگاه ابن سینا است و یکی از این واکسن ها پایه و اساسش همین پتنتی است که الان هست و در ضمن تعدادی از همین واکسن هایی که ساختیم همین الان در حال طی کردن مراحل ثبت برای پتنت بین المللی است. همین الان دارد این کار انجام می شود.
چقدر عالی و چه خوب، آقای دکتر غفاری براساس چشم اندازی که برای آینده مسیر پژوهشی شما هست، قدم بعدی چه خواهد بود؟
از دیدگاه ژنتیکی یک قسمت محیط است که آدم ها را بیمار می کند، یک قسمت آن است که ما از نسل قبل ژن ها را دریافت کردیم که هم ما را توانمند می کند، هم بیمار می کند .آن قسمتی که مورد هدف ما است، این است که بتوانیم هر چه زودتر اگر شدنی است قبل از ازدواج، اگر نشد بعد از ازدواج، قبل از لانه گزینی، اگر که نشد دوران بارداری و قبل ازتولد و اگر نه دوران نوزادی هر چه زودتر به بیماری یا به معلولیت توجه کنیم .تلاش کنیم زودتر آن را تشخیص بدهیم و پیشگیری کنیم از بروز علائم و مطمئن باشیم که نسل بعد سالم هست. به عنوان مثال ناشنوایی یک بیماری هتروژن است، یعنی علل مختلفی دارد. ژن های مختلف دارند، 140-130 ژن است که ناشنوا می کنند و در گذشته اگر ما می خواستیم اینها را تشخیص دهیم 130 بار می بایستی آزمایش انجام می دادیم . 130 بار روی تک سلولی که با چشم دیده نمی شود. خب اصلا شدنی نبود. فرصتی که الان آمده با تکنیک های انبوه ، در یک تک آزمایش قبل از لانه گزینی و قبل از آن می شود همه ژن های انسان را بررسی کرد که خوشبختانه در کشورمان این را بهینه کردیم و داریم در بعد بالینی استفاده می کنیم، می توانیم همه ژن های انسان را اصطلاحا ام جی اس ونسل جدید تعیین توالی تشخیص دهیم، همه بیماری ها را با هم همزمان، تشخیص در زمان هایی که ذکر شد، شدنی هست. حالا امروز خواهشم این است که ما واقعا از تکنولوژی داخل کشور خودمان که در سطح جهانی هم قابل رقابت است، حمایت کنیم.
آقای دکتر گفتند مردم می توانند کمک مالی کنند
ما اتفاقا حمایت مردم را داریم، خیلی جالب است که در تشخیص های ژنتیکی وقتی به آنها می گوییم این را در داخل ایران انجام می دهیم قبول می کنند و اگر می گوییم این را خارج قرار است بفرستیم، می گویند ما صبر می کنیم در ایران انجام دهیم .خواهش می کنیم وزارت بهداشت، وزارت بازرگانی، وزارت های مختلف که تجهیزات دارند، اینها کمک کنند که این کارها در داخل کشور انجام شود و بتوانند یک رقابت عادلانه را بین داخل و خارج فراهم کنیم . ما چیزی فراتر از آن نمی خواهیم، ما فقط می خواهیم که پزشکان ما، متخصصان ما از فرصت برابر، نه فرصت برتری، از فرصت برابر برخوردار باشند وما خواهشمان این است که این کار اتفاق بیفتد.
No tags for this post.