تلاش برای حفظ نژاد اسب ترکمن
سرپرست مرکز بیوتکنولوژی تولیدمثل پژوهشگاه ابن‌سینا جهاددانشگاهی از موفقیت محققان این مرکز در تولید مارکرهای تشخیص ناهنجاری‌های ناباروری مردان خبر داد و گفت: علاوه بر آن با همکاری جهاددانشگاهی واحد خراسان شمالی اقدام به راه‌اندازی بانک اسپرم اسب ترکمن و تولید جنین فریز شده آن به منظور حفظ نژاد این گونه کرده‌ایم.
دکتر ابوالفضل شیرازی در گفت‌وگو با ایسنا فعالیت‌های مرکز بیوتکنولوژی تولید مثل پژوهشگاه ابن سینا را در دو محور اصلی بیوتکنولوژی تولید مثل در انسان و حیوانات دانست و افزود: در حوزه انسانی جدای از ارائه خدمات تخصصی در مرکز فوق تخصصی ابن سینا به زوجین با مشکلات باروری، تحقیقات پایه و کاربردی در مرکز بیوتکنولوژی تولید مثل در حال اجرا است که نتایج این تحقیقات، شکلی پویا به فعالیت‌های مرکز فوق تخصصی ابن سینا داده است.
وی حفظ باروری در افراد مبتلا به سرطان و یا دیگر موارد با خطر از دست رفتن باروری را از جمله فعالیت‌های تحقیقاتی این مرکز ذکر کرد و ادامه داد: در همین ارتباط تحقیقات در زمینه کشت قطعات کورتکس تخمدانی و فولیکول‌های آغازین جداشده از این قطعات، انجماد و پیوند مجدد آنها و نیز امکان جداسازی، تخلیص و کشت سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز از فعالیت‌های این مرکز محسوب شده که در کنار مطالعات بالینی مرکز فوق تخصصی ابن سینا در خصوص کاهش موارد سقط (RIF) و نیز مشکلات ناشی از اندومتریوز، گامی موثر در کاهش معضلات مرتبط با ناباروری در کشور محسوب می‌شود.
ساخت مارکرهایی برای تشخیص ناهنجاری‌های ناباروری مردان
دکتر شیرازی، در خصوص تشخیص ناباروری در مردان از طراحی و ساخت مارکرهایی برای تشخیص برخی از ناهنجاری‌های ناباروری مردان خبر داد و افزود: این مارکرها برای تشخیص نقایص اسپرم و محتوای ژنومی آن به کار برده می‌شوند. این مارکرها به محققان کمک می‌کنند تا بهترین اسپرم با تحرک و مورفولوژی مناسب را برای باروری بویژه در روش ICSI (میکرواینجکشن یا تزریق اسپرم داخل تخمک) انتخاب کنند.
وی تولید مارکرهایی برای تشخیص عفونت در دستگاه اوروژنیتال مردان را از دیگر دستاوردهای تحقیقات این مرکز نام برد.
این متخصص مامایی و بیماری‌های تولید مثل حیوانات از تولید سوزن‌های بیوپسی خبر داد و گفت: امکان بیوپسی بویژه در مرحله بلاستوسیست قبل از انتقال جنین در بررسی‌های کروموزومی (PGD) در جنین‌های آزمایشگاهی امری ضروری محسوب شده و با استفاده از این سوزن‌ها امکان بیوپسی با سهولت بیشتری فراهم شده است؛ چراکه با استفاده از این ابزار تعداد قابل قبولی از سلول‌های تروفواکتودرم جنین در اختیار متخصصان قرار خواهد گرفت.
توسعه فناوری با تولید اولین بَره آزمایشگاهی
وی به بیان فعالیت‌های انجام شده در حوزه بیوتکنولوژی تولیدمثل حیوانی پرداخت و با اشاره به راه‌اندازی اولین مرکز با فعالیت‌های نوین تولید مثلی حیوانی در دانشگاه شهرکرد، خاطرنشان کرد: در این دانشگاه اولین مرکز فعالیت‌های نوین تولید مثلی را تحت عنوان «پژوهشکده فناوری جنین دام» راه‌اندازی کردیم که تولد اولین بره آزمایشگاهی در کشور از دستاوردهای آن به شمار می‌رود.
به گفته وی، فعالیت‌های انجام شده در مرکز در زمینه تولید مثل به شکل‌گیری نسل جدیدی از تحقیقات بیوتکنولوژی تولید مثل در عرصه دام در کشور انجامید.
موفقیت در تولید جنین‌هایی با ژنوم تعیین شده
سرپرست مرکز بیوتکنولوژی تولید مثل پژوهشگاه ابن سینا به فعالیت‌های صورت گرفته در حوزه حیوانات مزرعه‌ای در پژوهشگاه ابن سینا اشاره کرد و گفت: از جمله فعالیت‌های این مرکز می‌توان به تولید جنین در گونه‌های مختلف حیوانات مزرعه‌ای، انجماد جنین و سلول‌های جنسی، شبیه سازی و سایر دستورزی‌ها اشاره کرد.
به گفته وی در همین راستا تاسیس شرکت دانش بنیان «پارس سینا یاخته» با هدف اصلی ارائه خدمات تخصصی نوین تولیدمثلی از جمله تولید جنین‌های منجمد تعیین جنسیت شده گاو از دیگر فعالیت‌های این مرکز است.
این متخصص مامایی و تولید مثل در حیوانات، با تاکید بر این نکته که فناوری‌های تولید شده در این زمینه منجر به ثروت آفرینی برای کشور می‌شود، توضیح داد: امروزه تمرکز در زمینه تولید جنین‌های ممتاز در شرایط آزمایشگاهی در دستور کار محققان دنیا قرار دارد و تلفیق سه فناوری Ovum pick up (OPU) ، Genomic selection (GS) و In vitro production از ملزومات این تحقیقات محسوب می‌شود.
به گفته وی در این روش با استفاده از اسپرم‌های ژنومیک در کنار تخمک‌های اخذ شده از گاوهای ماده ژنومیک شده، امکان پیشگویی خصوصیات نژادی جنین‌های حاصله مانند خصوصیات تولیدی، مقاومت در برابر بیماری‌ها، تحمل در برابر شرایط استرس‌زا و استرس حرارتی امکان‌پذیر شده است.
دکتر شیرازی با اشاره به اثرات مخرب تنش‌های حرارتی بر روی فعالیت‌های تولیدمثلی حیوانات، خاطرنشان کرد: در شرایط کنونی در غالب مراکز پرورش گاو، تولید آزمایشگاهی جنین در 4 تا 5 ماه از سال شانس موفقیت بسیار پایینی دارد که دلیل آن اثرات حرارت و گرما بر روی تخمک‌های استحصالی است.
سرپرست مرکز بیوتکنولوژی تولید مثل پژوهشگاه ابن سینا اضافه کرد: از این رو از طریق انتخاب ژنومیک تخمک و اسپرم مقاوم به استرس‌های محیطی، عوامل بیماری‌زا و سایر شرایط نامناسب محیطی، می‌توان نتاجی را با قابلیت‌های یادشده تولید کرد و به این ترتیب می‌توان نسل جدیدی از گاوهای مقاوم به استرس‌های محیطی و با قابلیت تولیدی بالا را عرضه کرد.
شیرازی افزایش ماندگاری و صرفه اقتصادی را از مزایای این نسل جدید گاو نام برد و یادآور شد: این طرح که ثبت بین‌المللی شده است، در جشنواره‌های بین‌المللی «پل» برلین آلمان و شیخ بهایی به عنوان طرح برتر انتخاب شده است.
وی یادآور شد: علاوه بر آن درخواست همکاری برخی از نهادهای تحقیقاتی همچون موسسه تحقیقات علوم دام کشور و اصلاح نژاد دام کشور مبنی بر حفظ ذخایر ژنتیکی به ویژه در 11 گونه دامی که در معرض خطر انقراض هستند، ارائه شده است تا از طریق تولید جنین و انجماد آنها شرایط ابقای این گونه‌ها فراهم شود.
شیرازی راه‌اندازی مرکز تولید جنین گاوهای دو منظوره را از دیگر پیشنهادات ارائه شده به این مرکز نام برد و گفت: این مرکز در راستای تولید گاوهای مقاوم نسبت به شرایط نامساعد محیطی همچون گرما و نبود علوفه مرغوب به تولید جنین و تکثیر گاوهای دو منظوره مانند نژاد «سیمنتال» که از نظر تولید شیر و گوشت با کیفیت نیز خصوصیات قابل قبولی دارند، پرداخته است.
حفظ نژاد اسب اصیل ترکمن
این محقق به همکاری با اتحادیه مرکزی دامداران کشور در زمینه اجرای پروژه ملی تولید جنین تعیین جنسیت شده گاو از گاوهای با خصوصیات تولید ممتاز اشاره کرد و ادامه داد: همکاری با جهاد دانشگاهی واحد خراسان شمالی در خصوص حفظ نژاد اسب ترکمن، بررسی خلوص نژادی در این گونه جانوری و همچنین راه‌اندازی بانک اسپرم اسب ترکمن و تولید جنین فریز شده آن از دیگر اقدامات ما بشمار می‌رود.
وی همکاری با جهاد کشاورزی استان زنجان در زمینه بهره‌برداری از گوسفندهای دوقلوزا مانند نژاد افشاری را از دیگر اقدامات این مرکز نام برد و همکاری با سایر مراکز تحقیقاتی بویژه همکاری با پژوهشکده فناوری جنین دام دانشگاه شهرکرد به عنوان اولین مرکز تحقیقاتی در زمینه بیوتکنولوژی نوین تولید مثلی در عرصه حیوانی را از اهم فعالیت‌های این مرکز برشمرد.
شیرازی از دیگر فعالیت‌های پژوهشی این مرکز به تولید موش‌های با نقص ایمنی و با استفاده از فناوری gene editing و تولید موش‌های «ناک اوت» (Knockout mice) اشاره کرد.
وی با تاکید بر اینکه در این موش‌ها سیستم ایمنی کاملا ناکارآمد است، خاطرنشان کرد: این موش‌ها در مطالعات فارماکولوژیک، تولید آنتی‌بادی‌های منوکلونال و پیوند بافت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به گفته این محقق، مرحله مولکولی و سلولی تولید موش‌های «ناک اوت» با موفقیت طی شده و در حال حاضر روش‌های مختلف به منظور انتقال سازه ژنی به داخل پرونوکلئوس و یا ترانسفکشن سلول‌های بنیادی جنینی موش در حال تست و ارزیابی است تا بهترین روش کارامد برای انتقال این سازه انتخاب شود.
