ارتباط فرهنگی و تمدنی به دور از سیاست‌زدگی، گمشده جهان امروز است
رییس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم گفت: فارابی به ما یادآوری می‌کند که ارتباط فرهنگی و تمدنی به دور از سیاست‌زدگی، گمشده جهان امروز است، هر چند زمانی این ارتباطات به حال بشر مؤثر است که با انگیزه تقویت کرامت انسانی، مبتنی بر آزادی، عدالت و اخلاق شکل گرفته باشد و به پیش برود.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی، رئیس نخستین کنگره جهانی فارابی، فرهنگ و تمدن اسلامی در مراسم افتتاحیه کنگره جهانی فارابی و فرهنگ و تمدن اسلامی که امروز آغاز به کار کرد، با بیان اینکه با وجود ارزش فراوانی که افکار فارابی در جهان حکمت و مهد آن یعنی سرزمین کهنِ و عظیم پارسیان دارد، این کنگره اولین رویداد علمیِ بین‌المللی در فارابی‌شناسی است پس از ۴۴ سال از پیروزی انقلاب اسلامی، بر پا شده است، افزود: عمده اندیشه‌های فارابی را باید خیر کثیری دانست که همچون جوشش‌هایی از چشمه زلال حکمتِ فطرتْ‌بنیان، از سوی خدای متعال نصیب متقیان می‌شود. یکی از خصلت‌های اصلی حکمتِ فطرتْ‌بنیان، جهان‌شمول بودن یا فرازمان و فرامکان بودن آن است و این واقعیت، اختصاصی به تعلقات دینی و مکتبی اندیشمند ندارد، بلکه فراتر از هر چیز، به خودآگاهی و اتکاء اندیشمند به فطرت خود و تلاش برای بینا نگاه‌داشتن فطرت از طریق تهذیب نفس و خودسازی مربوط می‌شود.
وی با بیان اینکه فارابی یک انسان عادی نیست، بلکه دارنده یک هوش برتر، خلاق و نیرومندی است که قادر است با غواصی در اعماق اقیانوس اندیشه، به دهه‌ها بلکه چند سده جلوتر از خود مشرف باشد، اظهار کرد: یکی از امتیازات فارابی، این است که او موفق شد با استخراج لایه‌های عمیق‌تر فلسفه فطرت‌گرا در سرزمین فلسفه آن عصر یعنی یونان و سپس پالایش و صیقل زدن به آن به مدد پیوند عقل و وحی، نه تنها حافظ میراث فلسفی بشریت باشد، بلکه به تاسیسِ هویت‌مند جریان فکر فلسفی در عالم اسلامی به نحوی بی همتا، کمک کند.
غلامی با طرح این سوال که اما چرا افکار فارابی تا این حد مهم است، خاطر نشان کرد: شاید بتوان با اطمینان گفت که جامعه اندیشی و فرهنگ‌پژوهی از ویژگی‌های امتیازبخش اندیشه فارابی محسوب می‌شود. فارابی بر خلاف حکیمان دیگر، در قلمرو عالم انتزاع محصور نمی‌شود و با تنفسِ عقلی در جامعه، تلاش می‌کند میان فلسفه و جامعه و فرهنگی که همچون خون در رگ‌های جامعه جاری است، پیوند برقرار کند و از همین روست که او را می‌توان نخستین نظریه‌پرداز حکمت اجتماعی در عالم اسلامی معرفی کرد.
رییس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عقل‌گرایی را از وجوه پر اهمیت حیات علمی فارابی نام برد و افزود: واقعیت این است که با وجود چندین سده سابقه کار علمی و تحقیقی حول افکار فارابی، همچنان بخشی از لایه‌های عمیق اندیشه‌های فارابی به خوبی کاویده نشده و یا جای رویکرد سیستمی به افکار او خالی است.
غلامی ادامه داد: در شناخت اندیشه‌های فارابی، قبل از هر چیز نیازمند درک جهان فارابی هستیم. محققانی در فارابی‌شناسی موفق خواهند بود که نه تنها با جهان فارابی بیگانه نباشند، بلکه قادر به هم‌زیستی با فارابی در جهان او باشند. شاید یکی از دلایل اصلی تحمیل برخی انتظارات ناروا به فارابی، عدم درک جهان فارابی یا ناتوانی در تعقلِ آن جهان است.
وی یادآور شد: به گمان من، اسطوره‌سازی از فارابی و تبدیل نظرات او به تابو، نه تنها خدمتی به اندیشه‌های فارابی نخواهد کرد، بلکه به کم‌جان شدن افکار وی و جلوگیری از جاری شدن اندیشه‌های فارابی در جامعه علمی منجر می‌شود، ضمن آنکه نباید از نظر دور داشت که همه آثار فارابی از جهت علمی از قدر و قیمت یکسانی برخوردار نیست.
غلامی یادآور شد: فارابی، فرصت‌های جهان‌اندیشیِ عمیق که در عصر مدرن در اثر غلبه تدریجی فایده‌گرایی و سپس عمل‌گراییِ افراطی به انزوا کشیده شده را احیاء می‌کند. این خطای بزرگی بود که بپنداریم رفاه و قدرت بشر بدون تعمق در اعماق هستی و تلاش برای شناخت کُنه و ذات آن امکان پذیر است و به خوشبختی بشر منجر می‌شود. از سوی دیگر، فارابی به ما یادآوری می‌کند که ارتباط فرهنگی و تمدنی، به‌دور از سیاست‌زدگی، گمشده جهان امروز است، هر چند زمانی این ارتباطات به حال بشر مؤثر است که با انگیزه تقویت کرامت انسانی، مبتنی بر آزادی، عدالت و اخلاق شکل گرفته و به پیش برود.
وی برگزاری این کنگره را نخستین اقدام مبتکرانه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در جهت پیگیری رهنمود مشفقانه رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله خامنه‌ای مبنی بر تشکیل کمیته مشترک ایران و قزاقستان در فارابی‌شناسی دانست.
No tags for this post.
