نگاه علمی به اکوسیستم فناوری می‌تواند ضمن تزریق علم و دانش به بدنه جامعه، رشد و توسعه اقتصاد را شتاب بخشد و به‌نوعی خلأهای موجود در گذر از سیستم سنتی به سیستم مدرن را رقم بزند.
در سالی که توسط مقام معظم رهبری به نام سال «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» نامگذاری شده است، این نوع نگاه بیش‌ازپیش احساس می‌شود؛ اما آیا این مسئله در اردبیل توانسته است خود را نشان دهد؟
برای اطلاع از وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان استان، تعداد و زمینه فعالیت آنها و نقش آنها در جامعه و اقتصاد استان با «یوسف عباسپور» رئیس پارک علم و فناوری استان به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در زیر می‌خوانید:
هم اکنون چند شرکت دانش‌بنیان در سطح استان اردبیل فعالیت می‌کند و چه نوع فعالیتی دارند؟
هم اکنون در استان اردبیل ۴۲ شرکت دانش‌بنیان در حال فعالیت هستند که ۳ شرکت نوپا نوع یک، ۲۳ شرکت نوپا نوع دو، یک شرکت تولیدی نوع یک، ۹ شرکت تولیدی نوع دو، یک شرکت تولیدی مستعد دانش‌بنیان و ۵ شرکت نوپا مستعد دانش‌بنیان هستند.
از این تعداد چند شرکت به مرحله تولید رسیده‌اند؟
اگر معیار مجوز دانش‌بنیان نوع تولیدی (۱ و ۲) و تولیدی مستعد دانش‌بنیان مدنظر قرار گیرد ۱۱ شرکت در مرحله تولیدی دانش بینان قرار دارند.
شرکت‌های دانش‌بنیان استان بیشتر در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کنند؟
۷ شرکت در حوزه کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی، ۴ شرکت در حوزه دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان، ۳ شرکت در حوزه مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ۸ شرکت در حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته، ۳ شرکت در حوزه وسائل، ملزومات و تجهیزات پزشکی، ۱۲ شرکت در حوزه سخت‌افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک، ۳ شرکت در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای و ۲ شرکت در حوزه خدمات تجاری‌سازی فعالیت می‌کنند؛ بنابراین حوزه برق الکترونیک با تعداد ۱۲ شرکت و سهم بیش از ۲۸ درصدی بالاترین میزان شرکت‌های دانش‌بنیان را به خود اختصاص داده‌اند و حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته با تعداد ۸ شرکت و سهم ۱۹ درصدی در جایگاه دوم قرار دارد.
نقاط قوت این شرکت‌ها را چه چیزی می‌دانید؟
از جمله نقاط قوت این شرکت‌ها می‌توان به مواردی همچون برخورداری از منابع انسانی ماهر و دانشی، پیچیدگی فنی بالای محصولات، ارائه محصولات متناسب با نیازهای فناورانه کشور، مسئولیت اجتماعی و کسب دانش توسط نیروی انسانی شرکت‌ها و حتی در صورت کپی‌سازی، با درصد بالایی بومی‌سازی شده است، اشاره کرد.
شرکت‌های دانش‌بنیان استان اردبیل چه نقاط ضعفی دارند؟
ضعف در حوزه تجاری‌سازی، ضعف در حوزه تبلیغات و بازاریابی، عدم آشنایی و احاطه بر قوانین حمایتی در زمینه شرکت‌های دانش‌بنیان، نداشتن برنامه استراتژیک و بلندمدت برای توسعه آتی شرکت، ضعف در شبکه‌سازی و ایجاد ارتباط و همکاری با شرکت‌ها و کسب‌وکارهای دیگر از جمله ضعف‌های این شرکت‌ها هستند.
در استان‌های کمتر توسعه‌یافته مانند اردبیل که به‌نوعی هم صنعتی محسوب نمی‌شوند شرکت‌های دانش‌بنیان چه نقشی می‌توانند در تولید داشته باشند؟
استفاده و تمرکز بر توانمندی‌ها و مزیت‌های نسبی استان و تبدیل آن به فرصت‌های توسعه صنعتی جهت ارتقای بخش‌های مختلف اقتصادی استان به سطح تولیدی و صنعتی. برای مثال در بخش کشاورزی استان، با ورود شرکت‌های دانش‌بنیان یا توسعه این نوع از شرکت‌ها در این بخش می‌توان اقتصاد کشاورزی استان اردبیل را به سطح کشاورزی صنعتی رساند.
شرکت‌های دانش‌بنیان چه نقشی در توسعه اردبیل دارند؟
سهم استان اردبیل در GDP کشور حدود یک درصد است. این شرکت‌ها چگونه می‌توانند در افزایش سهم استان در GDP کشور نقش‌آفرینی کنند؟
به نظر می‌رسد که در استان اردبیل به دلیل عدم تکمیل زنجیره ارزش در درون استان بخش بزرگی از فرصت‌های اقتصادی آن که می‌تواند به افزایش GDP آن منجر شود از طریق سایر استان‌ها تصاحب می‌شود. قسمت اعظمی از محصولات کشاورزی استان که منابع اولیه ایجاد صنایع بزرگ و کوچک کشاورزی هستند به‌صورت خام و بدون فراوری از استان خارج شده و در نتیجه‌بخش مولد ثروت زنجیره ارزش حوزه‌های اقتصادی استان در سایر نواحی کشور اتفاق می‌افتد. براین‌اساس درونی‌سازی زنجیره ارزش بخش‌های اقتصادی استان که از مزیت نسبی و رقابتی ملی و بین‌المللی برخوردار است از طریق تقویت و جهت‌دهی شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند به افزایش سهم GDP آن منجر شود.
نگاه جامعه و مسئولان استانی به این شرکت‌ها چگونه است؟
ضمن ذکر این موضوع که تلاش‌های گسترده‌ای در استان برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از این‌گونه شرکت‌ها انجام شده است و تخصیص بودجه مناسبی برای توسعه اکوسیستم فناوری و نوآوری صورت‌گرفته است؛ ولی باید توجه داشت که موفقیت در این زمینه در استان و در کل کشور نیازمند نگاه و دیدگاه متفاوت نسبت به روش‌های توسعه کسب‌وکارهای سنتی است. امروز باید فرایندها تغییر پیدا کند؛ در غیر این صورت در نظام پیچیده اداری، نمی‌توان کاری از پیش برد، ازاین‌روی لازم است فرایند شکل‌گیری ایده تا تبدیل آن به محصول متحول و تسهیل شود.
موضوع بعدی در این زمینه که باید موردتوجه قرار گیرد این است که در حوزه علم و فناوری لزوماً عملکرد موفق یک شرکت با تعداد اشتغال آن ارزیابی نمی‌شود و نباید انتظار داشت که شرکت‌های دانش‌بنیان اشتغالی بیشتر از شرکت‌های سنتی ایجاد کنند. این در حالی است که ماهیت فناوری و دانش به گونه است که با ارتقای بهره‌وری و استفاده از فرصت‌های برجای‌مانده ممکن است ثروتی بسیار بیشتر از کسب‌وکارهای معمول با زمان و نیروی انسانی کمتر تولید کنند. این‌گونه دیدگاه‌ها باید در جامعه اصلاح شود.
به نظر شما، چرا این شرکت‌ها در افزایش کیفیت محصولات تولیدی استان نقشی ندارند؟
یکی از دلایل این موضوع سهم اندک این شرکت‌ها در تولید کل استان بوده و بنابراین تأثیرات آنها کمتر ملموس است. همچنین حوزه فعالیت این شرکت‌ها ملی بوده و براین‌اساس ممکن است در زمینه حل مشکلات ملی عمل کنند. از طرف دیگر در بسیاری از موارد خروجی فعالیت آنها در راستای حل مشکلات و مسائل فناورانه تخصصی و موردی بوده و ماهیت تولید انبوه ندارد.