اکونومیست: خاورمیانه؛ اول قربانی تغییرات آب و هوایی و سپس جنگ

این نشریه انگلیسی روز دوشنبه در گزارشی تفسیری نوشت:
تا دهه 1970 آب و هوای شهر ' بصره' عراق همچون جنوب اروپا بود. بصره دارای کانالهای فراوان آب بود و از این بابت عراقی ها این شهر را ' ونیز' خاورمیانه لقب داده بودند.
رودخانه ' شط العرب' زمین های باتلاقی فراوانی را آبرسانی می کرد و در دهه 1970 پاره ای از 10 میلیون نفر نخل که خرماهای آنها به عنوان بهترین خرمای جهان شناخته می شدند، آبیاری می کرد.
اما عواملی متعدد نظیر جنگ؛ آب شور تراوش شده از دریا به این زمین ها، سدهایی که بر روی رودخانه شط العرب ساخته شد و نیز عملیات های اکتشاف نفت باعث شد تا زمین های زراعی منطقه خشک شود و کشاورزان مجبور شدند زمین هایشان را ترک کنند و متحمل خساراتی جبران ناپذیر شوند.
اغلب تالاب ها و باغستان ها امروز به بیابان تبدیل شده اند. عراق اینک هر سه روز یک بار شاهد توفان ریزگرد است.
در این ماه دمای بصره به 53 درجه سانتیگراد رسید که بالاترین دماست. فقط کویت و 'دره مرگ کالیفرنیا ' این رکورد حرارتی را شکسته اند .
' جما شفرد' از کارکنان ' برنامه هشدار سریع و برنامه محیط زیست ' سازمان ملل در این باره توضیح داده است: ' تحلیل داده ها و مفروضات نشان می دهد که از دهه 1970 فرکانس و تناوب اوج گرما شاهد افزایش بوده و روزها و شب های خنک تابستان کاهش یافته است'.
تغییرات آب و هوایی در سطح کره زمین باعث ملایم شدن زمستان ها شده است اما برخلاف آن در خاورمیانه این اتفاق به گونه ای دیگر رخ داده و تابستان هایی گرمتر را بوجود آورده است .
حتی در لبه غربی خاورمیانه که هوا نسبتا خنک تر است؛ دما به طور مثال در کشور مراکش در تابستان امسال به 47 درجه سانتیگراد هم رسید.
پیش بینی شده است تا پایان قرن حاضر؛ اوج گرما در طول روز تا 7 درجه بالاتر برود.
کار مطالعاتی دیگر انجام گرفته در سازمان ملل پیش بینی کرده است که تا پایان قرن؛ وزش توفان های شن در عراق از 120 مورد در سال به 300 مورد در سال افزایش خواهد یافت.
منطقه خاورمیانه در مقایسه با گذشته مکانیسم چندانی برای مقابله با تغییرات آب وهوایی پیش بینی شده و سازگار کردن خود با آن ندارد.
طبق آمار و ارقام سازمان ملل؛ رشد بی رویه جمعیت، عمده منابع آبی منطقه را بلعیده و سبب شده است دو سوم کشورهای ' شبه جزیره عربی' و ' هلال حاصلخیز' فاقد حداقل زمین حاصلخیز برای بقاء نوع بشر باشند.
اینگونه که پیش می رود شهر ' صنعا' پایتخت یمن تا سال 2019 و یا شاید زودتر دیگر آبی برای مصرف کردن نداشته باشد. در شهر 'تعز' در 260 کیلومتری جنوب صنعا؛ سفره های آب مدتهاست که به کف رسیده است.
در جنوب عراق برای مقابله با گرمای شدید هوا در بعضی از خانه ها دستگاه خنک کننده وجود دارد اما برق شهر روزانه 16 ساعت قطع است. در بغداد هم مردم به استفاده از خنک کننده های دست ساز روی آورده اند.
خاورمیانه، خانه بزرگ ترین جمعیت مهاجران جهان است و 39 درصد از مهاجران جهان را در خود جای داده است.
صدها هزار مهاجر در چادرها زندگی می کنند. در این چادرها در کشور عراق، هر بادی که از شمال می وزد با خود گاز میدان گازی 'قرنا ' را می آورد و اگر باد از جنوب بوزد گاز جزیره مجنون را با خود می آورد.
پدیده تخریب محیط زیست زندگی را در این منطقه سخت تر هم کرده است.
'آژانس محیط زیست ' سازمان ملل در گزارشی که در ماه مه منتشر شد اشاره کرده است که شرایط سخت آب و هوایی سالانه جان 230 هزار نفر را در منطقه غرب آسیا که همان شبه جزیره عربی و هلال حاصلخیز است گرفته است.
این خشونت گرمای هوا بسیار کشنده تر از جنگ؛ از میان انسانها قربانی می گیرد.
براساس پیش بینی های به عمل آمده بین سالهای 2070 تا 2100 دمای هوادر اکثر نقاط حاشیه خلیج فارس می تواند آنقدر بالا برود که در این دما ماندن در طول روز زیر نور آفتاب بیشتر از شش ساعت در روز برای هیچ انسانی ممکن نباشد، حتی برای بدن سازگارترین افراد نوع بشر.
در آن شرایط دمایی به خصوص در شهر ' مکه' انجام مناسک حج در زیر نور آفتاب عاری از خطر نخواهد بود.
مشکلاتی که منطقه خاورمیانه خود برای خود ساخته و پرداخته ؛ این شرایط سخت آب و هوایی را تشدید کرده است.
آبیاری بی رویه سبب خشک شدن دریاچه ها شده است و دریاها را نیز به مخزن تولید غبار ریزگرد بدل کرده است.
دریای ' بحرالمیت' سالانه یک متر از مساحتش کم می شود.
نفت ؛ ثروت کشورهای حاشیه خلیج فارس است اما ثروتی که خیالی است.
نفت که ' قوه اعجاز '( Midas touch ) دنیای مدرن است؛ مشکلات جانبی آن، خود قاتل آن است.
تا پایان قرن حاضر بالا آمدن آب دریا 11 درصد از خاک بحرین را در آب فرو خواهد برد .
جنگ و پدیده شهرنشینی، مهاجرت روستاییان را به دنبال داشته و آنها را از زمین های زراعی شان کوچانده است.
انبوه ابرهای غبار هم از بیابانهای 'صحرا' می آیند.
پدیده بیابان زایی رشد نگران کننده ای پیدا کرده است و به موازات آن توفان های شن غبارهای رادیو اکتیو به جا مانده از جنگ را به هوا پخش می کند. وقوع جنگ های پراکنده در منطقه هم مزید بر علت است و مانع از انجام یک سری اقدامات پیش گیرنده و مقابله کننده با این معضلات شده است. این شرایط به خصوص مانع از درختکاری شده است.
به دلیل آنکه ضلع شرقی خاورمیانه درگیر جنگ است نمی توان وارد منطقه شد و به درمان این دردها پرداخت.
کشورهای ثروتمند منطقه می توانند با توسعه فضای سبز و ساختن محیط زیست مصنوعی خود را در برابر این خطرات عایق بندی کنند.
در کویت؛ سرتاسر خیابان ها درختکاری شده و این اقدام به حدی موثر بوده است که حتی مردم کویت این تابستان را یکی از خنک ترین تابستان ها در کره زمین می شناسند.
برای رفع مشکل از دست رفتن خاک در اثر بالا آمدن سطح آب دریاها، احیاء اراضی می تواند راه حل مناسبی باشد.
اما با حادتر شدن مشکلات؛ سطح آگاهی مردم و مسئولان هم رو به رشد است.
در عربستان؛ 'محمد بن سلمان' نایب ولیعهد در طرح تحول اقتصادی خود تا سال 2030 ؛ برنامه ریزی کرده است که این کشور تا آن زمان 9.5 گیگاوات انرژی تجدید شونده تولید کند.
'اتحادیه عرب' هم یک برنامه متهورانه پیاده کرده و یک کمیته بین دولتی برای ارزیابی تغییرات آب و هوایی تشکیل داده است.
حتی افراطی های سوریه هم از این طرح ها منتفع می شوند. 'جبهه النصره 'که تا هفته قبل رسما از انشعابات ' القاعده' بود هم از صفحات خورشیدی به نحو احسن استفاده کرده است.
اما افسوس؛ جهان مکان بهتری برای زیستن می بود اگر این سازمان تروریستی دستش به هیچ نوع منبع انرژی نمی رسید.