سیل اخبار جعلی، نادرست، سرشار از اغراق در شبکه‌های اجتماعی بیداد می‌کند. شمار کاربرانی که در دام این اخبار جعلی می‌افتند، اصلا کم نیست. شمار آن‌ها هم که بر مبنای این اخبار، تصمیم می‌گیرند و شروع به تاختن به آدم‌های واقعی می‌کنند، هیچ کم نیست. این‌جا بعضی راهکارهای شناسایی این اخبار و شناسه‌های جعلی است که مدرسه‌ها و نهادهای آموزش روزنامه‌نگاری توصیه می‌کنند.
همیشه اول منبع خبر را چک کنید. اگر سایت یا کاربر ناگهان سروکله‌اش پیدا شده، به او اعتماد نکنید. اگر سایتی «درباره ما» ندارد یا اسامی نویسندگان‌اش همه نام مستعار است، منبع قابل اطمینانی نیست. کاربری که اصلا معلوم نیست چه کسی است، هرگز منبع خبری معتبری نیست.
در دام تیترهای جنجالی و غلط‌انداز نیفتید. بسیاری مواقع تیتر دارد مدعی چیزی می‌شود که با واقعیت آن‌چه رخ داده، تفاوت دارد. رسانه‌ها و کاربران جنجالی که از کلیک تغذیه می‌کنند، عادت دارند تیترهای جنجالی بزنند که سرشار از اغراق یا قلب واقعیت یا کوه از کاه ساختن است. همیشه متن خبر را بخوانید و بعد قضاوت کنید.
به خبری که فقط یک سایت خبری/ یک خبرنگار/ یک کاربر نوشته و مدعی شده، هیچ‌وقت اعتماد نکنید. قاعده قدیمی روزنامه‌نگاری همیشه معتبر است: هر خبر باید دست‌کم ۲ منبع معتبر داشته باشد. و یادتان باشد کاربری با نام مستعار، هرگز منبع خبری نیست.
به نحوه‌ی نگارش دقت کنید. اگر خبری غلط املایی دارد، غلط نگارشی فاحش دارد، در متن خبر یا در تیتر از علامت تعجب استفاده کرده، در متن چندین علامت سوال ردیف کرده و … خبر و منبع معتبری نیست. از این دست نوشته‌ها بگذرید و آن‌ها را تبلیغ و بازنشر نکنید.
به نقل‌قول‌ها توجه کنید. یک ویژگی ژورنالیسم معتبر، نقل قول از منابع و افراد معتبر و شناخته‌شده است. اگر کسی یا سایتی خبری را به نقل از «منابع محرمانه» نشر دادند و کس دیگری چنین خبری را کار نکرده، به آن‌ها شک کنید و این دست اخبار را بازنشر نکنید. اگر کاربری و سایتی مدعی است خودش به «شواهدی» دست یافته که هیچ‌کس دیگری درباره‌ی آن چیزی نمی‌داند، همیشه ابتدا شک کنید.
به منبعی که می‌خواهد با تحریک احساسات شما، توجه جلب کند، اعتماد نکنید. تحقیقات نشان می‌دهد انسان‌ها مطلقا آن‌قدرها منطقی نیستند و به راحتی می‌شود آن‌ها را احساساتی و از این مساله سوء‌استفاده کرد. جهان اخبار جعلی، بیش از هرچیز رو این ویژگی مخاطب مانور می‌دهند. واقعیت این است که خبرنویسی حرفه‌ای هیچ سنخیتی با احساسی‌نویسی ندارد. خبر حرفه‌ای خشک، سرد و مطلقا درباره واقعیت است و بس.
مهم‌ترین نکته اما این است که حواستان به سوگیری‌های خودتان باشد. همه ما انسان‌ها سوگیری داریم. هرچقدر بیشتر این سوگیری‌ها را درباره‌ی خودمان بشناسیم و بدانیم، بهتر می‌توانیم حواس‌جمع باشیم. این‌که علیه جمهوری اسلامی‌ایم و دچار خشم و نفرت از مصیبت‌هایی که این نظام بر سر ما ریخته، معنایش این نیست که هر خبر شاخدار و عجیب و اغراق‌آمیز که درباره این نظام می‌بینیم، درست و معتبر است. عقاید و باورهای ما، معادل «واقعیت» نیستند. واقعیت گاه کاملا در تضاد با باور و عقیده ماست. نگذاریم سوگیری باعث شود هر چیزی را باور کنیم.
نویسنده: فرناز سیفی
No tags for this post.