نقش تغییرات اقلیمی در سقوط امپراتوری های ایران باستان

نتایج یک مطالعه جدید که توسط محققان دانشگاه لینشوپینگ انجام گرفت، مشخص شد: نوسانات شدید آب و هوایی و تغییر شرایط برای کشاورزی، عاملی تاثیر گذار در ظهور و سقوط امپراتوری های ایران باستان بود.

به گزارش سیناپرس، محققان طی مطالعات جدید خود تغییرات تاریخی بارش و پوشش گیاهی جنوب شرقی ایران را در بازه زمانی ۴ هزار سال گذشته مورد بررسی قرار داده اند. این مطالعه آسیب پذیری جوامع انسانی را در برابر آب و هوای نوسانات برجسته می کند.

باید توجه داشت که امروزه بسیاری از بخش های ایران کویری است. اما در طول تاریخ، کل این منطقه با تغییر الگوهای موسمی بارندگی زیادی مواجه شده است. از اواخر عصر برنز تا اواخر دوران باستان، ایران در مرکز تحولات سیاسی و اقتصادی قابل توجهی در منطقه قرار داشت.

جویانتو روث، پروفسور دپارتمان مطالعات موضوعی در دانشگاه لینشوپینگ، که رهبری این مطالعه را بر عهده داشت، در رابطه با موضوع فوق می ‌گوید:حدود ۴۲۰۰ سال پیش در نزدیکی جیرفت، یک جامعه عصر مفرغ اولیه وجود داشت. در این جامعه کشاورزی رونق گرفته و یک مجموعه شهری در حفاری های این منطقه تا حدی شناسایی شد. ما قصد داشتیم به بررسی این موضوع بپردازیم که چه چیزی عامل فروپاشی این جامعه بود.

در این راستا، تیمی از محققان بین ‌المللی نگاهی دقیق ‌تر به تغییرات احتمالی پوشش گیاهی و بارش در ۴ هزار سال گذشته در جنوب شرقی ایران، نزدیک به محوطه باستان‌ شناسی جیرفت انداخته‌ اند. آنها رسوبات را در یک هسته ذغال سنگ نارس به طول دو نیم متر بررسی کردند که حاوی لایه به لایه موادی بود که در طول هزاران سال در این منطقه رسوب کرده بود.

به گزارش سیناپرس، این لایه های ذغال سنگ نارس با استفاده از روش کربن-۱۴ تاریخ گذاری شدند. محققان همچنین تجزیه و تحلیل هایی از عناصر کمیاب، گرده و نشانگرهای زیستی انجام داده و این را با داده های باستان شناسی موجود ترکیب کردند تا دریابند چه گیاهان و جانورانی در این منطقه در دوره های مختلف زندگی می کردند. در غیاب سوابق تاریخی، ردیابی این سیگنال ‌ها می ‌تواند سرنخ‌ هایی از این که آیا مردم در آنجا زندگی می ‌کردند، آیا چیزی کشت می‌کردند یا خیر و اگر چنین است، چه چیزی را ارائه می دهد.

با این اطلاعات، محققان توانستند دما، رطوبت و شرایط آب و هوا را بازسازی کنند. در دوره‌ های مرطوب، مردم بیشتر به کشاورزی می ‌پرداختند، که غذای جوامع را تامین کرده و به این ترتیب جامعه رونق می ‌گرفت. شواهد به دست آمده نشان می دهد؛ مردم در دوره‌ های خشک به سبک زندگی عشایری روی آورده و سکونتگاه را رها کردند اما با از سرگیری شرایط مساعد به شهرها بازگشتند.

محققان همچنین دریافتند:این منطقه دوره های مرطوب و خشک متناوبی را تجربه کرده است. اولین ثبت گرده از گیاهان نوع Cerealia نشان می دهد که فعالیت های کشاورزی فشرده حدود ۳۹۰۰ تا ۳۷۰۰ سال پیش آغاز شده است. این دوره مصادف با آب و هوای نسبتا مرطوب در دره جیرفت است.

در مقابل، در فاصله ۳۳۰۰ تا ۲۹۰۰ سال پیش، آب و هوای این منطقه بسیار خشک و بادخیز بود. طی این بازه زمانی سطح گرده از نوع Cerealia بسیار کم بود، که نشان می دهد کشاورزی تقریبا متوقف شده است. خشک ترین شرایط در دره جیرفت، حدود ۳۲۰۰ سال پیش، مصادف با فروپاشی سکونتگاه اواخر عصر مفرغ در این محوطه بود. حدود ۶۰۰ سال بعد، امپراتوری ‌های ایران با دو پادشاهی قدرتمند احیا شد؛ امپراتوری‌های هخامنشی و ساسانی، که تقریباً با دو دوره مرطوب در تاریخ رسوب‌ ها همزمان هستند.

به گزارش سیناپرس، جویانتو روث در این رابطه می‌ گوید: ما می ‌توانیم با مطالعه هسته ذغال سنگ نارس ثابت کنیم زمانی که امپراتوری‌ های هخامنشی و ساسانی در اوج خود بودند، کشاورزی رونق داشت و آذوقه ‌ها زیاد بود.

به گفته جویانتو روث، آب و هوا همیشه نقش اساسی در خاورمیانه داشته است، این موضوع معمولا در مطالعات علمی در نظر گرفته نمی شود.

باستان شناسان معتقدند: این امپراتوری ها به دلیل ضعف شاهان و گسترش سیاسی و نظامی سقوط کردند و عموماً نقش آب و هوا را به عنوان عامل محرک این تغییرات نادیده می گیرند. ما انکار نمی کنیم که استدلال های بیان شده توسط باستان شناسان مهم است. با این حال، باید در نظر بگیرید زمانی که یک جامعه کشاورز به دلیل تغییرات آب و هوایی دیگر نمی ‌تواند غلات بکارد و کمبود شدید آب را تجربه می کند، با خطراتی جدی مواجه شده و  این مساله منجر به تمرکززدایی قدرت و در نهایت نابودی سکونتگاه ها در منطقه شد.

مترجم: احسان محمدحسینی

منبع: eurasiareview

No tags for this post.