شنیدن دوباره نعره ببرایرانی ام آرزوست
شاید زمانی که ببر منقرض شد، قلبی برای این فاجعه نتپید و چه بسا قشری از مردم مانند کشاورزان و دامپروران خوشحال نیز شدند زیرا قطعا ببرها در زمان حیات خود آسیب هایی به مزارع و یا دام ها وارد کرده بودند.
اما با گذشت زمان و بالا رفتن فرهنگ زیست محیطی در کشور این دغدغه در میان دوستداران حیات وحش ایجاد شد که نباید از کنار چنین فاجعه ای به این آسانی گذشت و شاید همین تفکر دستمایه ای برای سازمان حفاظت محیط زیست در سال 89 شد که بر اساس آن و در راستای طرح احیای گونه های منقرض شده، دو قلاده ببر سیبری از روسیه وارد کشور کرد.
دست اندرکاران سازمان محیط زیست در مقابل دو قلاده پلنگ ایرانی به آنها دادند هر چند امروزه پلنگ های ایرانی روزگار خوشی را در روسیه می گذرانند اما از ببرهای سیبری فقط یک قلاده باقی مانده و یکی از آنها در بدو ورود و به بنا به گفته کارشناسان به علت ابتلا به بیماری مشمشمه تلف شد و دومی بعد از 5 سال اسارت، سال گذشته با رفع اتهام از بیمار بودن از قرنطینه خارج شد.
البته انقراض ببر فقط مختص ایران نیست از این رو و با افزایش این روند انقراض 29 جولای (8 مرداد) به عنوان روز جهانی ببر نامگذاری شده است. روز جهانی ببر، هم به عنوان یک جشن جهانی و هم به منظور افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت حفظ این گربه سان زیبا تعیین شده است.
در حال حاضر بیش از هر زمانی ببرها در سراسر جهان به انقراض نزدیک شده اند، بیش از 97 درصد جمعیت ببر در دنیا از بین رفته است و بسیاری از زیر گونه های ببر منقرض شده اند.
حال سوال این است زمانی که گونه ای در طبیعت منقرض می شود آیا امکان احیای مجدد آن وجود دارد که اصغرمبارکی مدیرکل دفترموزه طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به ایرنا گفت: انقراض یک گونه در طبیعت به فاکتورهای زیادی مرتبط است که تخریب زیستگاه ها، تعارض انسان با حیات وحش، تغییرات آب و هوا و شکار بی رویه غذای آنها برخی از این دلایل است.
وی افزود: امروزه روش های پیشرفته ای برای شبیه سازی در دنیا وجود دارد که ایران نیز در این زمینه حرفی برای گفتن دارد، به عنوان مثال مرکز رویان وابسته به جهاد دانشگاهی موفق شد چند گوسفند را شبیه سازی کند.
وی ادامه داد: اما حرف این است که آیا این گونه های شبیه سازی شده توان قرارگیری در طبیعت را دارند و می توانند نقش مولد را ایفا کنند که قطعا جواب منفی است زیرا این حیوانات از نظر ژنتیکی ضعیف هستند و به شدت تحت تاثیر انواع بیماری ها قرار می گیرند و کارکرد اکولوژیک ندارند و حتی توان زایش آنها نیز زیر سوال است.
مبارکی گفت: وقتی گونه ای در طبیعت منقرض شود دیگر امکان جایگزینی همان گونه با همان ژنتیک وجود ندارد شاید بتوان گونه ای که از نظر اکولوژیکی تا حدودی شبیه به گونه منقرض شده است را جایگزین کرد اما هیچگاه آن گونه اصلی نمی شود.
وی اظهار کرد: اگر DNA یک گونه منقرض شده از طریق فسیل یا پوست آن وجود داشته باشد در روش شبیه سازی آنرا گرفته و با روش های کاملا پیشرفته پرورش داده و در رحم گونه دیگری قرار می دهند اما قطعا آن گونه اندمیک منقرض شده متولد نخواهد شد.
وی ادامه داد: همان کاری که سازمان حفاظت محیط زیست در سال 89 انجام داد و گونه ای که نزدیک به نژاد ببر ایرانی بود را از سیبری وارد کرد هرچند یکی از آنها تلف شد اما اگر حتی در طبیعت هم رها می شدند نمی توان گفت که ببر مازندران در ایران احیا شده است چون این حیوانات ببر مازندران نیستند بلکه ببر سیبری هستند.
مبارکی گفت: یک گونه لاک پشت چینی وجود دارد که فقط چهار عدد از آن باقی مانده است که 3 تا ماده و یکی نر است و سالها است محققان در تلاشند تا از آنها بچه لاک پشت تولید کنند ما میسر نمی شود، با اینکه گونه ها به طور طبیعی وجود دارند اما باز هم امکان تکثیر وجود ندارد این نشان می دهد که طبیعت باید روال عادی و طبیعی خودش را طی کند ضمن اینکه موانع قانونی زیادی هم برای این اقدام در سطح جهانی وجود دارد.
وی افزود: به عنوان مثال گرگ تاسمانی و کبوتر نامه رسان آمریکا سالها است که منقرض شده اند و دیگر نمی توان برای آنها جایگزینی تعریف کرد زیرا هر گونه در طبیعت اکولوژیک خاص به خودش را دارد.
همچنین علی تیموری مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت صید و شکار سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: انقراض یک گونه بومی در یک منطقه به معنای تخریب زیستگاه آن است بنابراین احیای دوباره آن نیازمند مطالعات دقیق و احیای زیستگاه آن گونه است.
وی اظهار کرد: سیاست سازمان محیط زیست بر تبادل گونه ها با هدف احیا و زاد و ولد نیست زیرا زمانی که یک گونه منقرض می شود یعنی زمینه حیات آن در آن منطقه و طبیعت از بین رفته است اما اگر تبادل گونه با هدف استفاده در باغ وحش ها انجام شود بحثی جدا است هرچند آنهم نیاز به مطالعه و بررسی دارد.
وی افزود: در چند سال گذشته به علت دست اندازی انسان به طبیعت، شکار بی رویه و تخریب زیستگاه ها شاهد نابودی گونه های ارزشمندی مانند شیر ایرانی در کشور هستیم و این به معنای این است که زیستگاه این گونه نابود و غذای مورد نیاز آن کم شده است یا زمانی که 60 سال گذشته ببر مازندران منقرض شد یعنی زمینه زیست این گونه از بین رفته است.
وی افزود: بنابراین اگر بخواهیم این گونه را احیا کنیم نیاز به مطالعات و کارهای تحقیقاتی و پژوهشی فراوانی دارد مبنی بر اینکه چنین گونه بومی پیدا و پیش از آن زیستگاه حیوان به طور طبیعی آماده شود در غیر اینصورت تبادل گونه با این هدف به نتیجه نخواهد رسید زیرا کار بسیار حساس و ظریفی است.
*** زیستگاه ببر
ببر نیاز به زیستگا ه های وسیع و پیوسته دارد و کمتر می تواند در زیستگاه های جزیره ای، پراکنده و کوچک زندگی کند. علاوه بر اینکه زیستگاه های کوچک خطر تقابل با انسان و شکار غیر قانونی ببرها را افزایش می دهد.
ببر نیرومندترین و درنده ترین پستاندار گوشتخوار جهان و از تیره گربه سانان است. ببر٬ تا حدود ٢٠٠ سال پیش٬ در بیشتر جاهای آسیا وجود داشت٬ اما شکار بی رویه و از بین رفتن زیستگاه های طبیعی آن به دست انسان٬ نسل این جانور را در بسیاری از مناطق آسیا برانداخت.
ببر حیوان مقاومی است و توان سازش با شرایط محیطی گوناگون را دارد. ببرها در جنگل ها٬ درختزارها٬ علفزارها و نیزارهای مردابی زندگی می کنند و می تواند تا ٩ متر در هر جهش بپرد. هر ببر از راه راه های مخصوص خودش بهره می برد، درست مانند اثر انگشت هر انسان که با انسان های دیگر متفاوت است.
ببر بالی، ببر خزر و ببر جاوان از گونه های منقرض شده ببر هستند و ببر سیبری (Siberian Tigers) که به عنوان ببر آمور یا ببر شمال شرق چین نیز شناخته می شود، ببر بنگال (Bengal tigers) ، ببرهند و چین (Indochinese tigers)، ببر مالایا (Malayan tigers)، ببر سوماترایی (Sumatran tigers) و ببر جنوب چین (South China tigers) گونه های باقیمانده ببر در جهان هستند.
