تولید ثروت با تلفیق دانش و مهارت
6 مرداد مصادف با روز ترویج آموزش های فنی و حرفه ای بهانه ای شد تا گفتگویی با محسن لطفی، کارشناس ارشد مهندسی مکانیک، سرپرست یکی از دانشکده های فنی و حرفه ای شهرستان نیشابور، پژوهشگر برتر حوزه فنی و حرفه ای سال 1391 وزارت علوم وتحقیقات و فناوری انجام دهیم.
جایگاه رشته فنی و حرفه ای در ایران چگونه است؟ آیا توانسته ایم به جایگاه مطلوبی در این زمینه برسیم یا هنوز فاصله ای زیادی داریم؟
هرچند دانشگاه فنی و حرفه ای از لحاظ کیفیت فارغ التحصیلان از جایگاه بسیار خوبی برخودار است اما هنوز برای رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله بسیار زیادی داریم؛ هم اکنون از لحاظ آماری 70 درصد فارغ التحصیلان فنی و حرفه ای جذب کار و بسیاری از آنها خود کارآفرین شده‌اند و با کسب مهارت های لازم، کارگاه های کوچک راه اندازی و اشتغال زایی کرده‌اند. نقطه قوتی که دانشگاه فنی و حرفه ای سرآمد آن است و در هیچ یک از دانشگاه ها نمی توانیم این ویژگی را یافت. افزایش آمار بیکاری و معضل اشتغال جوانان طی پنج سال اخیر باعث شد، توجه مقام معظم رهبری، مسوولان دولتی، مجلسیان نسبت به این قضیه بیشتر شود. هم اکنون 170 مرکز دانشگاهی فنی و حرفه ای در سراسر ایران وجود دارد. 
این مراکز طی سالیان مختلف با نام های گوناگونی به فعالیت پرداخته اند. طی پنج سال اخیر با اقبال و توجه مسوولان به این مرکز، نام آن به دانشگاه فنی و حرفه ای تغییر یافته است. از فعالیت دانشگاه فنی و حرفه ای بیش از پنج دهه می گذرد. به جرات می توان گفت بسیاری از صنایع کوچک ما توسط دانشجویان فارغ التحصیل دانشگاه های فنی و حرفه ای ایجاد شده اند. صنایعی که چرخ آن توسط تکنسین ها و افراد ماهر می چرخد. امروزه رییس جمهور، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و مجلسیان دانسته اند که باید کمک ویژه ای به این دانشگاه شود زیرا مشکل اشتغال جوانان از طریق کانال ارتباطی این دانشگاه حل می شود.
مدل آموزشی این دانشگاه چه تفاوتی با سایر مراکز آموزشی دارد که آن را نسبت به سایر دانشگاه ها متمایز کرده است؟
دانشگاه های ایران در مدل توسعه ای شان قصد دارند مانند دانشگاه های مطرح ایران( صنعتی شریف، تهران، اصفهان و…) بشوند. در صورتی که این مدل کاملا اشتباه است. هیچ کجای دنیا چنین کاری انجام نمی شود. اغلب دانشگاه های ما به نوعی کار آموزشی می کنند و تولید کننده علم هستند. قرار نیست تمام دانشگاه ها تولید کننده علم باشند اما متاسفانه در کشور ما همه به این مسیر خیز برداشته اند. در صورتی که پژوهش، تولید علم، آموزش، فناوری و نوآوری باید به مسیر ارایه خدمات اجتماعی، اشتغال، تولید ثروت، کار و کار آفرینی بیانجامد. متاسفانه همه دانشگاه های ما به سمت تولید علم خیز برداشته اند اما به سمت فناوری و نوآوری نرفته اند. در دین مبین اسلام نیز بر داشتن علم نافع تاکید شده است؛ علم نافع علمی است که مشکلی را حل کند. اصل تولید علم به عنوان پژوهش های بنیادی، کار درستی است و باید هم باشد اما خیز برداشتن تمام دانشگاه ها به این سمت کار اشتباهی است. ما اکنون در تولید علم به مقام 15 دنیا دست یافته ایم اما در بحث نوآوری رتبه 100 را به خودمان اختصاص داده‌ایم؛ بحث نوآوری است که تولید ثروت و اشتغال زایی می کند. هم اکنون شکاف عمیقی در این خصوص وجود دارد. بخشی از این مشکل ها از طریق دانشگاه فنی و حرفه ای قابل حل است بنابراین رسالت بسیاری از دانشگاه ها نیز باید تغییر کند و به این سمت هدایت شود. قرار نیست که ما در دانشگاه هایمان فقط تولید کننده علم باشیم. ضمن اینکه تولید علم ضرورتی صد در صدی است اما متاسفانه گاهی دانشگاه ها برای تولید این علم در رقابت ناسالمی قرار می گیرند. ملاک های ارزیابی دانشگاه ها در دنیا متفاوت است. متاسفانه در ایران فقط تولید مقاله ملاک ارزیابی است. نوع پژوهش ها در دانشگاه فنی و حرفه ای متفاوت است. نوع پژوهش ها در دانشگاه فنی و حرفه ای باید کاربردی باشد. انجام پژوهش های بنیادی رسالت ما نیست.
علم نافع علمی است که مشکلی را حل کند. اصل تولید علم به عنوان پژوهش های بنیادی، کار درستی است و باید هم باشد اما خیز برداشتن تمام دانشگاه ها به این سمت کار اشتباهی است. ما اکنون در تولید علم به مقام 15 دنیا دست یافته ایم اما در بحث نوآوری رتبه 100 را به خودمان اختصاص داده ایم؛ بحث نوآوری است که تولید ثروت و اشتغال زایی می کند.
برای تکمیل چرخه علم و فناوری چه راهکاری وجود دارد؟
عمدتا در بحث علم و فناوری سه مساله نگرش، دانش و مهارت مطرح است. دانشگاه های ما روی بحث دانش بیشتر تمرکز کرده اند. ما در مساله نگرش ها مشکل داریم. نگرش های ما نسبت به این مساله درست نیست. اگر ما می خواهیم چرخه علم و فناوری درست شود باید نگرش هایمان را درست کنیم. با تغییر نگرش ها توجه مسوولان، عامه مردم و جامعه به دانشگاه های کارآفرین مانند فنی و حرفه ای بیشتر می شود. آن زمان است که بحث مهارت پر رنگ تر می شود و با لحاظ شدن این سه مبحث( نگرش، دانش و مهارت) چرخه علم و فناوری می تواند تکمیل شود. طبق تعبیر فرمایش مقام معظم رهبری اگر ما صرفا تولید کننده علم باشیم مانند این است که سدی پر از آب در مرزهای کشورمان درست کرده ایم. اگر ما نتوانیم لوله کشی کنیم و ساختار آن را درست کنیم تا این مقاله های کاربردی روانه داخل کشورمان شود، سرازیر آن سوی مرزها خواهد شد. تمرکز کردن روی بحث دانش تا مهارت به علت اشکال در نگرش ها است که خودش یک مشکل بزرگ فرهنگی محسوب می شود. در تمام دنیا تکنسین تعریف خاصی دارد. صرفا به معنی دارنده مدرک فوق دیپلم نیست. ممکن است فردی مدرک کارشناسی ارشد داشته و تکنولوژیست بسیار توانمندی باشد. در کشور پیشروی مانند آلمان تعریف خیلی خوبی برای تکنسین وجود دارد. یک تکنسین از شرایط اجتماعی خیلی خوب و حقوق بالایی برخوردار است اما در کشور ما تکنسین ها چنین جایگاهی را ندارند شاید یکی از دلیل های آن به علت این باشد که اکثر برنامه ریزان کلان کشور خودشان در نظام نظری فارغ التحصیل شده اند. تغییر این نگاه ها و نگرش ها زمان بر است. خوشبختانه طی 5 سال اخیر رویه خیلی مثبتی در این خصوص به وجود آمده است زیرا دکتر فرهادی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نگرشی متفاوتی نسبت به این قضیه دارند. ایشان دانشگاه های فنی و حرفه ای را جزیی از دانشگاه های نسل سوم می دانند زیرا دکتر فرهادی خودشان در رشته علوم پزشکی درس خوانده اند و عمیقا به دانشجویان فنی و حرفه ای اعتقاد دارند. ما امروزه در رشته پزشکی نسبت به سایر علوم مهندسی و انسانی و … با مشکل کمتری مواجه ایم زیرا در علوم پزشکی مهارت محوری مطرح است. خوشبختانه رویکرد مثبت و تلاش‌های دکتر شفیعی، رییس دانشگاه فنی و حرفه ای که استاد تمام دانشگاه امیر کبیر هستند نیز نقش به سزایی در ارتقا این دانشگاه طی چند سال اخیر داشته است. به امید خدا با تاکید رییس جمهور و توجه وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه فنی و حرفه ای نیز رویه رو به رشدی را طی خواهد کرد.
گفتگو: فرزانه صدقی
No tags for this post.
