بحران دریاچه نمک قم فراتر از بحران زیست محیطی
در سال های اخیر عدم تامین حقابه تالاب های استان قم و افزایش برداشت ها از منابع آب زیرزمینی در کنار عوامل طبیعی از جمله کاهش شدید بارندگی ها و افزایش دمای هوا، باعث بحران های زیست محیطی دراین منطقه شده که علاوه بر استان قم، استان های همجوار را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
دریاچه نمک از جمله تالاب های زمین شناختی خاص است که علاوه بر رودخانه و روان آب، از سفره های آب زیرزمینی نیز تغذیه می کند؛ در گذشته 5 رودخانه مهم و اصلی دردریاچه نمک جریان داشته که متاسفانه 7 سد بزرگ و 60 سد کوچک و بندخاکی و کشاورزی بر روی این رودخانه ها احداث شده و به این ترتیب بخش زیادی از منابع آبی این رودخانه ها در استان های بالادست مدیریت شده و منجر به شرایطی شده که امروز در این منطقه با آن مواجه هستیم.
سفره های زیرزمینی این منطقه نیز در سال های اخیر با گسترش شدید کشاورزی و شهرک های صنعتی به وسعت چند هزار هکتار، رو به خشکی است؛ اگر شرایط دریاچه نمک به همین صورت ادامه یابد، کارشناسان پیش بینی می کنند که این دریاچه رمق های آخر خود را می کشد.
شرایط نامطلوب دریاچه نمک علاوه بر معضلات زیست محیطی، به بحرانی اجتماعی نیز تبدیل شده است، به طوری که به علت خشکسالی در این منطقه و پیش روی آب های شور که باعث عدم حاصلخیزی زمین های کشاورزی و فراشوری آب چاه ها شده ، روستاهای مجاور این منطقه خالی از سکنه شده است.
دریاچه نمک در جنوب غربی استان قم مابین سه استان قم، اصفهان و سمنان واقع شده است؛ وسعت این دریاچه در حدود 200 هزار هکتار می باشد؛ زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمک است که بر اثر انباشته شدن سیلاب ها و آب های سطحی در طول قرن ها پدید آمده است.
11 روستای مهم مجاور دریاچه نمک خالی از سکنه شده است
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست قم در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه در گذشته این دریاچه حداقل دو برابر وسعت امروزی را داشته، گفت: دریاچه نمک یک تالاب کم عمق با پوشش گیاهی متراکم بوده است که تمدنی در خود شکل داده بود ولی امروز تبدیل به دشت شور کویری شده است.
سید احمد شفیعی افزود: در حال حاضر تا شعاع 50 کیلومتری دریاچه نه تنها هیچ روستایی باقی نمانده بلکه پوشش گیاهی آن نیز از بین رفته و تبدیل به عرصه ای کاملا بیابانی شده که آماده فرسایش و تبدیل شدن به کانون های ریزگرد است.
وی با اشاره به این که بحران دریاچه نمک قم در عرصه های کشاورزی و اجتماعی بروز جدی داشته، تصریح کرد: کاهش جریان آب و خشکسالی علاوه بر بروز ریزگرد و بیابان زایی، موجب شده تا آب های فراشور در سفره های زیرزمینی به سمت دشت ها حرکت کرده و پوشش گیاهی و حاصلخیزی خاک منطقه را کاملا نابود کند.
وی با بیان این که متاسفانه این بحران به سمت شهر قم درحال پیشروی است، خاطرنشان کرد: تاکنون 11 روستای مهم در این منطقه خالی از سکنه شده و تعدادی دیگر با آبرسانی مدیریت می شود که اگر شرایط به همین نحو ادامه یابد روستاهای باقی مانده نیز خالی از سکنه خواهد شد.
شفیعی با اشاره به این که ریزگردها یکی از نتایج بحران زیست محیطی دریاچه نمک است، گفت: چهار حوزه ریزگرد به مساحت 40 هزار هکتار در دریاچه نمک شکل گرفته و در حال رشد است.
وی با تاکید بر اینکه عوارض زیستی و اکوسیستمی دریاچه نمک باید مدیریت شود، بیان کرد: آخرین رمق های دریاچه به خاطر سفره های آبی باقی مانده است که اگر پایین رود، در آینده شاهد بروز پدیده ریزگردهای نمکی خواهیم بود.
بحران دریاچه نمک تهدیدی جدی برای هسته مرکزی کشور است
مدیرکل حفاظت محیط زیست قم نیز گفت: 7 استان که 26 درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهند در حوزه آبخیز دریاچه نمک قرار گرفته اند و استان قم دارای بیشترین تاثیرپذیری در مواجهه با این حوزه آبخیز است.
سید رحمان دانیالی افزود: متاسفانه استان قم در پایین دست رودخانه های دریاچه نمک قرار گرفته و حداقل حقابه ها به این رودخانه ها اختصاص نیافته و دریاچه نمک با خشکسالی شدید و شوری فزاینده آب مواجه شده است.
وی با اشاره به اینکه بحران این دریاچه بسیار فراتر از دریاچه ارومیه است، تصریح کرد: در صورت عدم مدیریت، مشکلات زیست محیطی دریاچه نمک از جمله شوری آب و ریزگردها به زودی گریبانگیر استان های همجوار قم نیز خواهد شد.
وی گفت: تامین حقابه های زیست محیطی تالاب ها، رودخانه ها و احیای اراضی نابود شده مهم ترین اقدامی است که می تواند دربلند مدت تا حدی مشکلات موجود دریاچه نمک را مرتفع و از پیشروی این معضلات جلوگیری کند.
دانیالی خواستار مشارکت مسئولان ملی و تخصیص اعتبارات در این زمینه شد و ادامه داد: ایجاد کمربند سبز پیرامون شهر و گسترش فضای سبز شهری باید در اولویت قرار گیرد.
