ابتکار: هامون در مرکز توجه ملی و بین المللی است
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، معصومه ابتکار ضمن تاکید بر اهمیت تالاب های بین المللی هامون، افزود: در سه سال گذشته اقدامات بسیاری برای احیاء و نجات هامون که طی سال ها به دلیل غفلت و بی توجهی نسبت به موضوع تالاب ها، مسائل مرزی و خشکسالی و کاهش بارندگی با خشکسالی و تخریب مواجه شده بود، صورت گرفته است.
ابتکار با بیان این که یکی از اقدامات مهم، رایزنی و برقراری تعامل با افغانستان در سه سطح محلی، ملی و بین المللی بود، اظهار کرد: در سطح کارگروه محلی و استانی با همکاری استاندار، ارتباطات و رایزنی های مرزی در بحث تامین آب هامون، همکاری با وزارت کشور برای رفع موانع ورود آب از فراه و رفع عمده موانع جریان آب در این قسمت طی سال های 93و 94، لایروبی مسیرها و رودخانه های ورودی به هامون، همچنین اقدام مهم وزارت جهاد کشاورزی برای بهینه سازی مصرف آب و اصلاح الگوی آبیاری و کشت در 40 تا 50 هزار هکتار از اراضی حومه هامون پیگیری و انجام شد.
معاون رئیس جمهوری افزود: کارگروه ملی نیز انجام اقداماتی همچون هماهنگی با دستگاه های اجرایی برای تامین حق آبه و تدوین برنامه مقابله با گرد و غبار استان را در دستور کار خود قرار داد که از نتایج این اقدامات می توان به تخصیص دو نوبت حق آبه به هامون از ابتدای سالجاری تاکنون اشاره کرد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر این موضوع که احیاء و نجات هامون مهمترین پیش شرط مذاکرات دو جانبه ایران با افغانستان طی سه سال گذشته بوده، تصریح کرد: این موضوع حتی در بالاترین سطح و توسط رئیس جمهوری دنبال شده و در مکاتبات و مذاکرات وی نیز بر ضرورت احیاء و نجات هامون با همکاری دو کشور ایران و افغانستان اصرار شده است.
ابتکار اشاره ای هم به اقداماتی همچون دیدار و جلسه خود با هیات خبرنگاران افغان، نمایندگان NGO های افغان و حضور در مدارس کودکان افغان داشت و افزود: در این دیدارها و جلسات، تلاش شد موضوع هامون به عنوان مسئولیت ملی دو کشور و مهمترین اصل تعامل، از سطح دانش آموزی تا خبرنگاران و فعالان مدنی و محیط زیستی مطرح و همه جا هامون در مرکز توجه قرار گیرد.
وی ضمن یادآوری دیدار با اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان در تهران، خاطرنشان کرد: این دیدار نخستین دیدار رسمی در این سطح میان دو کشور بود که تمام یک ساعت زمان دیدار به موضوع و اهمیت احیای هامون به عنوان میراث مشترک دو کشور اختصاص داده شد و البته در پایان آن دیدار، رئیس جمهوری افغانستان با استقبال از پیشنهاد تشکیل کارگروه مشترک برای احیاء هامون میان دو کشور، قول همکاری مساعد داد.
معاون رئیس جمهوری با اشاره به برگزاری مراسم روز جهانی تالاب ها سال 1393 در سیستان و بلوچستان با محوریت تالاب های بین المللی هامون و با حضور نماینده مقیم سازمان ملل در تهران، سفرای کشورهای مختلف از جمله آلمان و افغانستان، خبرنگاران رسانه های خارجی و شخصیت ها و مقام های ملی و محلی، اظهار کرد: تمامی این اقدامات برای جلب نگاه و توجه ملی و بین المللی به موضوع هامون و اهمیت آن صورت گرفت.
به گفته وی، ثبت هامون در یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیستکره می تواند گام مهم دیگری برای رفع چالش های فرامرزی این تالاب و جذب همکاری های بین المللی در این زمینه باشد.
ابتکار با اشاره به سه بار سفر نماینده مقیم سازمان ملل متحد در ایران به استان سیستان و بلوچستان برای بازدید از هامون، گفت: سازمان حفاظت محیط زیست تلاش ویژه ای برای طرح مسئله در عرصه جهانی و به یاری گرفتن و مشارکت نهادهای بین المللی انجام داده است و امروز بر خلاف نیم دهه قبل، هامون در مرکز توجهات بین المللی قرار گرفته است به گونه ای که نماینده سازمان ملل متحد در ایران اعلام می کند که از 10 دقیقه فرصت سخنرانی خود در گردهمایی محیط زیستی سوئیس، پنج دقیقه را به هامون اختصاص داده است.
معاون رئیس جمهوری ضمن تاکید بر اینکه اقدامات برای احیاء و نجات هامون، همچنین بهبود وضعیت محیط زیستی سیستان و بلوچستان ادامه خواهد داشت، تصریح کرد: متاسفانه مردم استان در حال حاضر درگیر چالش مهمی به نام گرد و غبار هستند که در کوتاه مدت باید اقداماتی چون کاهش مواجهه با این پدیده و اثرات آن از طریق اطلاع رسانی به موقع و پیش از وقوع پدیده گرد و غبار را در دستور کار قرار داد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست افزود: اطلاع رسانی به موقع که مانع از حضور مردم در اماکن عمومی و فضاهای غیر سرپوشیده می شود، تعطیلی مدارس، ادارات و دانشگاه ها در زمان وقوع پدیده با شدت بالا، ایجاد امکانات برای استفاده مردم از پوشش هایی با جنس نانو برای کولرها که هم اکنون با همکاری شرکت های دانش بنیان در زابل در حال پیگری و انجام است، توزیع ماسک های مناسب، عایق بندی منازل و ادارات، تجهیز مراکز درمانی و اورژانس از جمله راهکارهای کوتاه مدت برای مقابله با پدیده گرد و غبار و اثرات آن است.
ابتکار اشاره ای هم ابلاغ مصوبه جدید دولت برای مقابله با پدیده گرد و غبار داشت و گفت: دولت ضمن تاکید بر ابعاد عظیم جهانی و منطقه ای این پدیده، پیگیری قوی تر پدیده گرد و غبار را در دستور کار قرار داده است.
معاون رئیس جمهوری یادآوری کرد: کارگروه استانی مقابله با گرد و غبار با همکاری های نهادهای مختلفی همچون استانداری، مدیریت بحران وزارت کشور، سازمان هواشناسی و سازمان حفاظت محیط زیست پیگیر انجام اقدامات متعدد در این زمینه است.
*** مروری بر اهم اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست برای احیای تالاب هامون
-تشکیل کارگروه ملی برای احیاء هامون و انجام اقداماتی همچون هماهنگی با دستگاه های اجرایی برای تامین حق آبه و تدوین برنامه مقابله با گرد و غبار استان،
-تخصیص دو نوبت حق آبه به هامون از ابتدای سال جاری تا کنون،
-همکاری با وزارت کشور برای رفع موانع ورود آب از فراه و رفع عمده موانع جریان آب در این قسمت طی سال های 93و 94،
-لایروبی مسیرها و رودخانه های ورودی به هامون،
-اقدام وزارت جهاد کشاورزی برای بهینه سازی مصرف آب و اصلاح الگوی آبیاری و کشت در 40 تا 50 هزار هکتار از اراضی حومه هامون،
-تشکیل کارگروه استانی مقابله با گرد و غبار با همکاری های نهادهای مختلفی همچون استانداری، مدیریت بحران وزارت کشور، سازمان هواشناسی و سازمان حفاظت محیط زیست و انجام اقدامات مختلف در این خصوص،
-ابلاغ مصوبه جدید دولت برای مقابله با پدیده گرد و غبار که ضمن تاکید بر ابعاد عظیم جهانی و منطقه ای این پدیده، پیگیری قوی تر پدیده گرد و غبار را در دستور کار قرار داده است. مردادماه 1395،
ثبت هامون به عنوان ذخیره گاه جهانی زیستکره،
-برگزاری جلسات متعدد شورای مشورتی بین الملل با موضوع هامون از جمله جلسه با حضور محمدرضا بهرامی سفیر ایران در افغانستان با عنوان 'تهیه پیش نویس خط مشی های همکاری با افغانستان در قالب دیپلماسی آب با هدف احیای تالاب های بین المللی هامون' در تاریخ 15 بهمن ماه 139، جلسه با عنوان دیپلماسی آب و تالاب های بین المللی هامون در تاریخ 20 بهمن ماه 1392، جلسه در خصوص تالاب های بین المللی هامون و تامین حق آبه زیست محیطی آن در تاریخ چهارم اسفندماه 1392، جلسه طرح مسئله آبگیری سد سلما؛ احداث شده بر روی رودخانه هریر رود و آثار زیست محیطی ناشی از آبگیری آن بر ایران در تاریخ ششم آبان ماه 1393،
– برگزاری جلسه با محمدرضا بهرامی سفیر ایران در افغانستان با موضوع کنترل آب رودخانه های هیرمند و هریر رود و آثار زیست محیطی آن در ایران در تاریخ 28 بهمن ماه 1392،
-برگزاری میزگرد بین المللی با موضوع 'میزگرد بین المللی نجات تالاب های در معرض خطر ایران' دریاچه ارومیه و تالاب های بین المللی هامون) از تاریخ 25 تا 27 اسفندماه 1393 به میزبانی سازمان حفاظت محیط زیست در ایران،
-تلاش برای برگزاری تور مطالعاتی برای کارشناسان افغان توسط مرکز منطقه ای رامسر و ترغیب افغانستان جهت پیوستن به کنوانسیون رامسر،
-پیگیری و هماهنگی با وزارت امور خارجه ایران برای احداث مجموعه پارک های صلح نوروز در مناطق مرزی با کشورهای همسایه از جمله درخواست احداث پارک 'صلح هامون' در مرز ایران و افغانستان،
-همکاری با اداره کل منابع طبیعی استان و سایر دستگاه های ذیربط به منظور ممانعت از تخریب قسمت هایی که به عنوان سیل بند عمل می کنند و مانع خروج آب از کشور می شوند،
-همکاری نزدیک با فرمانداری های حوزه سیستان در جهت جلب مشارکت مردمی در مدیریت منابع آب و جلوگیری از کاهش خسارت های احتمالی به منطقه سیستان،
-انتقال بیشترین حجم آب در کمترین زمان ممکن به نقاط حساس تالاب در جهت احیاء اکولوژیکی تالاب و کنترل کانون های گرد و غبار،
-بازگشایی مبادی ورودی آب در طول دایک مرزی با همکاری مرزبانی استان و نیز بازگشایی قسمت هایی در درون تالاب که مانع رسیدن آب به نقاط حساس می گردید به شکلی که هم اکنون مانعی در مسیر ورود آب به کشور وجود ندارد.
*** مکاتبات و پیگیری ها
-مکاتبه های متعدد با مقام های مختلف دولتی در خصوص هامون از جمله مکاتبه با رئیس جمهوری در خصوص مشکلات مربوط به خشک شدن تالاب بین المللی هامون در تاریخ 11 آذرماه 1392،
-مکاتبه با اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری در خصوص مشکلات مربوط به سیستان و رودخانه هیرمند، همچنین پیشنهاد احداث نیروگاه بادی جهت استحصال انرژی الکتریکی در تاریخ 11 آذرماه 1392،
-مکاتبه با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه دولت یازدهم در خصوص ارسال شرح کارهای انجام شده از سال 1384 در تاریخ 22 مهرماه 1392 و مشکلات تالاب بین المللی هامون در تاریخ 19 بهمن ماه 1392،
-مکاتبه با عباس عراقچی معاون حقوقی و بین الملل وزارت امور خارجه در دولت یازدهم به منظور ارسال گردش کارهای انجام شده از سال 1384 تا کنون و درخواست بهره گیری از کانال های دیپلماتیک برای جلب حمایت های بین المللی و دوجانبه برای حل این مشکل در تاریخ 10 آذرماه 1392 ،
-مکاتبه با ابراهیم رحیم پور معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه در خصوص بررسی و ارایه نظر در مورد پیشنهاد احداث نیروگاه بادی برای بهره گیری از پتانسیل بادهای منطقه ای منطقه سیستان جهت تولید برق و صدور آن به افغانستان در تاریخ 23 آذرماه 1392،
-همچنین ارسال 'آخرین گزارش وضعیت تالاب های بین المللی هامون' در پنجم خردادماه 1394، به منظور پیگیری تشکیل کارگروه مشترک نجات هامون، پیرو ملاقات معصومه ابتکار معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با محمد اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان در فروردین 1394 و موافقت دو طرف برای تشکیل کارگروه مشترک نجات هامون از وضعیت کنونی در 16 تیرماه 1394 و به منظور اعلام وضعیت کاهش آب ورودی رودخانه هیرمند به واسطه سدسازی و مشکلات ناشی از آن، همچنین درخواست تشکیل هیاتی متشکل از نمایندگان ایران و افغانستان برای رفع مشکلات ایجاد شده و اخذ تصمیم مشترک در 8 شهریورماه 1394،
-مکاتبه با هوشنگ فلاحتیان معاون امور برق و انرژی وزارت نیرو در دولت یازدهم در خصوص بررسی پیشنهاد احداث نیروگاه بادی برای بهره گیری از پتانسیل بادهای منطقه ای منطقه سیستان جهت تولید برق و صدور آن به افغانستان در تاریخ 23 آذرماه 1392،
-مکاتبه با آخیم اشتاینر مدیر اجرایی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد(UNEP) با عنوان بحران هامون و بیان مشکلات موجود، همچنین درخواست همکاری و اعلام آمادگی برای مشارکت در نجات تالاب بین المللی هامون در تاریخ 10 آذرماه 1392،
-مکاتبه با کریستوفر بریگز دبیر کنوانسیون رامسر با عنوان بحران هامون، همچنین درخواست همکاری و اعلام آمادگی برای مشارکت در نجات تالاب بین المللی هامون در تاریخ 10 آذرماه 1392،
-مکاتبه با گری لوییس نماینده مقیم سازمان ملل متحد در ایران و درخواست تعریف پروژه تحقیقاتی و مطالعاتی مشترک بین ایران و افغانستان با محوریت UNDP با موضوع Formulation of Sustainable Development Framework in Sistan basin در تاریخ 14 دی ماه 1393.
**هامون
هامون بزرگ ترین دریاچه آب شیرین با مساحتی حدود پنج هزار و 700 کیلومترمربع در سراسر فلات ایران محسوب می شود که در ناحیه کویری و بیابانی شرق کشور، در شمال سیستان و بلوچستان واقع شده است. تالاب هامون از سه دریاچه کوچک به نام های هامون پوزک (میانی)، هامون صابوری (شمالی) و هامون هیرمند تشکیل شده است که در زمان وفور آب به هم متصل می شوند و دریاچه هامون را تشکیل می دهند.
منطقه حفاظت شده هامون به دلیل قرار گرفتن در مرکز مناطق کویری و نیمه کویری کشورهای ایران و افغانستان، تنها مامن زیست پرندگان مهاجر شرق کشور است و تاکنون بیش از 183 گونه پرنده در دریاچه هامون مشاهده شده است.
بیش از100 گونه جانوری از جمله گراز، گربه وحشی و روباه نیز در حواشی این دریاچه زیست می کردند که قطع جریان آب هیرمند به مرز ایران، کمبود نزولات آسمانی، خشک شدن هامون و در نهایت بروز خشکسالی و استمرار آن در 18 سال گذشته باعث شد مهاجرت پرندگان و حیات جانوران در این منطقه به مخاطره بیافتد.
