سیستم ایمنی عامل دفاعی بدن در مقابل عوامل بیماری‌زا است که در شرایط پیش‌بینی‌نشده گروهی از سلول‌های طبیعی بدن را به‌عنوان عامل مهاجم شناسایی و به آنها حمله می‌کند که نتیجه آن ابتلا به بیماری‌های خودایمنی است. بیماری‌هایی که اغلب مزمن تلقی می‌شود. بیماری‌های خودایمن بر اساس هدف انتخابی سیستم ایمنی بدن می‌توانند بافت‌ها و اندام‌های مختلفی را تحت تاثیر خود قرار دهند و به‌این‌ترتیب در عملکرد آن بافت یا اندام اختلال ایجاد می‌کنند. بیش از 80 بیماری خودایمن شناخته شده است. بسیاری از این بیماری‌ها علائم مشابهی دارند و به همین دلیل معمولا تشخیص نوع بیماری بسیار مشکل است. علاوه بر این ممکن است علائم چند بیماری به‌طور همزمان در بدن بیمار ظاهر شود. شدت علائم بیماری نیز متفاوت است. گاهی بیماری در مرحله‌ای است که علائمی ندارد یا شدت علائم بسیار خفیف است. گاهی نیز علائم بیماری تشدید می‌شود.
در جستجوی علت بیماری
علت ابتلا به بیماری‌های خودایمن هنوز ناشناخته است. گروهی از محققان بر این باورند که باکتری‌ها و ویروس‌ها، داروها، محرک‌های شیمیایی و محرک‌های محیطی و همچنین عوامل ژنتیکی به‌عنوان عامل اصلی ابتلا به این گروه از بیماری‌ها مطرح هستند. گروهی دیگر نیز می‌گویند برخلاف آنچه تصور می‌شود ابتلا به این بیماری‌ها از مواجه‌شدن فرد با ویروس‌ها و باکتری‌ها ناشی نمی‌شود. بلکه ممکن است نتیجه تولید نامتناسب پادتن‌هایی باشد که علیه پروتئین‌های سلولی ایجاد می‌شود. عفونت‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی اثرگذار در ابتلا به بیماری‌های خودایمن هستند. در حقیقت عفونت‌ها مانند تیغ دولبه هستند. گاهی ابتلا به یک بیماری عفونی زمینه‌ساز ابتلا به یک بیماری خودایمنی است و این در حالی است که کاهش مواجهه با عامل بیماری‌زای عفونی موجب شده است میزان ابتلا به بیماری‌های خودایمنی در کشورهایی که از سطح بهداشت بالایی برخوردارند افزایش پیدا کند. به نظر می‌رسد ژنتیک در ابتلا به این بیماری‌ها نقش اساسی داشته باشد اما الگوی توارث این بیماری‌ها مشخص و قابل پیش‌بینی نیست. اگرچه قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند عوامل میکروبی و استرس در یک زمینه ژنتیک مساعد است که به بروز بیماری منجر می‌شود. احساس خستگی دائمی، تب خفیف و دردهای مفصلی از علائم اولیه بیماری‌های خودایمنی است. اگرچه وجود این علائم نمی‌تواند به‌منزله ابتلا به بیماری‌ها باشد. بیماری‌های خودایمن بخش‌های وسیعی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند که از وجود عوامل ایمنی و دفاعی بدن در همه قسمت‌های بدن ناشی می‌شود. تنها عاملی که موجب تمایز بیماری‌های خودایمنی و اختصاص نام جداگانه‌ای به این بیماری‌ها می‌شود بخشی از بدن است که سیستم ایمنی بدن نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد.
بیماری‌های خودایمن ازجمله بیماری‌های مزمن هستند که معمولا از راهکارهای درمانی با هدف کنترل روند بیماری و کاهش علائم به‌عنوان روش اصلی درمان این بیماری‌ها استفاده می‌شود.
از کنترل بیماری تا درمان قطعی
بیماری‌های خودایمن ازجمله بیماری‌های مزمن هستند که معمولا از راهکارهای درمانی با هدف کنترل روند بیماری و کاهش علائم به‌عنوان روش اصلی درمان این بیماری‌ها استفاده می‌شود. به گفته پزشکان برنامه غذایی سالم و متعادل، فعالیت بدنی منظم، استراحت کافی، استفاده از مکمل‌های ویتامین و کاهش استرس ازجمله عواملی است که می‌تواند در کاهش علائم بیماری‌های خودایمن اثرگذار باشد.
درمان موثری به معنی ریشه‌کن شدن این بیماری وجود ندارد. برای درمان باید سیستم ایمنی بدن را از بین برد که چنین امکانی وجود ندارد. با پیشرفت علم بسیاری از این بیماری‌ها قابل‌کنترل است؛ زیرا هدف از درمان تنظیم سیستم ایمنی بدن است تا بر این اساس سیستم ایمنی بدن بتواند بیماری را کنترل کرده و از بروز عوارض و پیامدهای ناشی از ابتلا به بیماری جلوگیری کند. استفاده از داروهای مناسب و از بین بردن عوامل زمینه‌ساز مانند استرس و تغییر در سبک زندگی در از بین بردن علائم و نشانه‌های بیماری بسیار مهم است. اساس درمان داروهای مهارکننده سیستم ایمنی مانند کورتون است.
در مرکز تحقیقات بیماری‌های خودایمن دانشگاه علوم پزشکی شیراز درباره روش‌های تشخیصی و درمانی و بهره‌گیری از روش‌های مناسب برای پیشگیری از بروز بیماری‌های خودایمنی تحقیقات گسترده‌ای انجام‌شده است. در این مرکز فعالیت‌هایی در زمینه سلول درمانی و استفاده از سلول‌های بنیادی مغز استخوان برای درمان بیماری‌های خودایمنی انجام شده است. سلول‌های بنیادی در محیط کشت رشد داده‌شده و سپس به سلول‌های مختلفی تمایز پیدا می‌کنند که می‌توانند در مهار یا درمان بیماری‌های خودایمن مورد استفاده قرار گیرند. سلول‌های بنیادی مغز استخوان موادی ترشح می‌کنند که می‌توانند سیستم ایمنی را مهار کنند. همچنین اگر بتوان این سلول‌ها را به سلول‌هایی تمایز داد که به‌واسطه بیماری‌های خودایمن تخریب شده‌اند می‌توان آنها را جایگزین سلول‌ها یا بافت‌های آسیب دیده کرد. محققان امیدوارند بتوانند در آینده‌ای نه‌چندان دور راهی برای درمان این بیماری‌های بیابند.
گزارش: سهیل امیری
No tags for this post.