تامین خوراک دام چند سالی است که به یک دغدغه در سطح کلان مدیریت غذایی کشور تبدیل شده است که راهکارهای بسیاری برای رفع آن وجود دارد، یکی از این روش‌ها استفاده از ضایعات نیشکر است.
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در گزارشی اعلام کرد که از سال گذشته ستاد توسعه زیست فناوری با درک اهمیت موضوع و لزوم مدیریت منابع خوراک دام در کشور در پی حذف ارز ترجیحی، اقدام به تشکیل «کارگروه تخصصی اصلاح و جایگزینی خوراک دام، طیور و آبزیان» کرد و در این راستا اقدامات مناسبی برای جایگزینی بخشی از خوراک دام مصرفی با سایر منابع غیر مرسوم در کشور انجام داده است.
در میسر تامین بخشی از خوراک دام از منابع عظیم سرشاخه نیشکر در جنوب کشور، این کارگروه مامور به بررسی معضلات و موانع موجود در این مسیر و ارائه راه‌حل‌های فناورانه در این بخش شد. در این راستا با جلسات تخصصی و متعددی با کارشناسان شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی برگزار کرد تا معضل و مانع اصلی در این زمینه را شناسایی کند. نبود دستگاه‌های برداشت سرنی و جمع‌آوری پوشال مناسب با شرایط کشت و کار و اقلیم منطقه به عنوان مهم‌ترین عامل در این زمینه شناسایی شد.
این ستاد به منظور رفع این چالش‌ها فراخوانی را سال ۱۴۰۰ منتشر کرد تا فناوران برای رفع این چالش به میدان بیایند. به دنبال انتشار این فراخوان؛ ۱۲ طرح توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور به دبیرخانه فراخوان ارسال شد. در این مسیر سایر گام های ضروری دیگری چون بررسی اولیه طرح های واصله، بررسی تکمیلی طرح‌ها، برگزاری جلسات ارزیابی تخصصی طرح ها، بررسی ظرفیت های حمایتی موجود و تناسب آن ها با طرح های واصله و در نهایت طرح های پیشرو و برتر با کمک متخصصان شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در این زمینه شناسایی و حمایت از آنها در دستور کار قرار گرفت.
در این راستا یکی از طرح های مرتبط با برداشت سبز سرشاخه نیشکر با حضور کارشناسان ستاد توسعه زیست فناوری، مرکز توسعه مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی و شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی مورد ارزیابی عملکرد میدانی قرار گرفت که نتایج آن برای رفع نیاز کشور مثبت ارزیابی شد.
بررسی ها نشان داد که نیشکر خوزستان با تولید حداقل ۱۰ تن سرنی و پوشال (۱۲ تن متوسط) به ازای هر هکتار که به عنوان یک خوراک مناسب مورد توجه دامداران قرار دارد می تواند بخش قابل توجه ای از نیاز کشور را تامین کند، بنابراین برداشت سرنی به صورت سالم اهمیت زیادی دارد با توجه به آمارنامه جهاد کشاورزی در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بیش از ۷۰ هزار هکتار مزرعه آماده برداشت نیشکر در کشور موجود است.
بنابراین می‌توان حداقل ۷۰۰ هزار تن سرشاخه سبز را در سال برای خوراک دام تامین و روانه بازار داخلی کند. با وجود این منبع عظیم از منابع گیاهی قابل استفاده برای تعلیف دام، امروزه به دلیل مدیریت کشت و کار و جلوگیری از مشکلات ناشی از باقی مانده سرنی و پوشال برای ماشین آلات کشاورزی، این حجم عظیم از سرنی و پوشال سوزانده می شود که علاوه بر آلودگی های زیست محیطی و افزایش آلودگی هوای شهرهای اطراف، هدر رفت سالانه زیادی در این بخش در کشور صورت می گیرد.
این درحالی است که از سال گذشته مشکلات ناشی از کمبود خوراک دام و افزایش هزینه تمام شده خوراک دام و به تبع آن افزایش هزینه تمام شده محصولات پروتئینی، به وضوح در کشور مشاهده می‌شود. دلیل اصلی این اتلاف منابع ناشی به نبود ماشین آلات مناسب برای مدیرت برداشت سرنی و جمع آوری پوشال سازگار با شرایط اقلیمی و نحوه کشت وکار در کشور مرتبط می شود.
لزوم رسوخ نوآوری در برداشت سرنی
به عبارتی لزوم رسوخ فناوری برای حل این معضل و بهبود مدیریت برداشت سرنی نیشکر، باعث شد تا معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری به عنوان متولی توسعه فناوری در کشور، در این عرصه ورود پیدا کند.
کارگروه تخصصی اصلاح و جایگزینی خوراک دام، طیور و آبزیان برای رفع این معضل دستگاهی مورد استفاده قرار می گیرد که در آن از توان‌های کششی، هیدرولیکی و دورانی تراکتور استفاده شده است. برحسب میزان و اندازه برگ‌های موجود در سرنی میزان توان مورد نیاز برای کارکرد دستگاه از ۷۵ تا ۱۱۰ اسب بخار متغیر است که با توجه به تنوع اندازه و میزان برگ ها بهتر است از تراکتور ۱۱۰ اسب بخاری استفاده شود.
این دستگاه به صورت کششی به تراکتور متصل شده و قسمت سر زن آن به صورت آفست نسبت به تراکتور قرار می گیرد. ارتفاع دستگاه بین ۵/۱ تا ۵/۲ متر از سطح زمین قابل تنظیم است تا بسته به نیاز توسط کاربر تعیین شود. به منظور افزایش کارایی روغن هیدرولیک دستگاه استفاده از مخزن و پمپ هیدرولیک جداگانه از روغن تراکتور برای دستگاه حائز اهیمت است. دستگاه بلافاصله قبل از برداشت نیشکر توسط تراکتور وارد زمین می‌شود و نی‌ها را به اندازه عرض برداشت دستگاه (۵/۳ متر) بریده و به سمت مخزن خارجی منتقل می کند. با توجه به نحوه عملکرد دستگاه مورد نظر برداشت مزرعه می تواند به صورت پیوسته یا منقطع انجام شود.