بیست و ششم تیرماه برابر با شانزدهم جولای را در تقویم‌ها روز جهانی مار نام‌گذاری کرده‌اند. جانورانی که بسیاری با توجه با اطلاعات کمشان با ترسی دیرینه از آنان دست و پنجه نرم می‌کنند و برخی هم هستند که با آگاهی از اسرار وجودی مارها به آنان عشق می‌ورزند و اغلب برای گروه اول تعجب‌برانگیزند. اگرچه برخی گونه های این گروه متنوع جانوری با خطر انقراض نیز مواجه شده‌اند اما کمتر کسی، حتی از میان فعالان محیط زیست، علاقه دارد تهدیدهایی که آنها را با خطر انقراض مواجه کرده بشناسد و برای رفع آن ها اقدامی علمی و عملی انجام دهد.
باربد صفایی، مسئول تیم اجرای طرح حفاظت از افعی های کوهستانی ایران در پاسخ به اینکه حفاظت جانورانی همچون مارها که محبوب اغلب افراد جامعه هم نیستند، اصلاً چه اهمیتی دارد می گوید: این سوال واقعا جای بحث دارد و از بنیان ناشی از دو نکته است بحث اول کمبود اطلاعات و ناآگاهی در خصوص ویژگی های منحصربفرد مارها و بحث دوم غرور و خودخواهی انسان است. به لحاظ اعتقادی و اخلاقی، مارها هم مخلوقات خداوند هستند و میلیون‌ها سال هست که توانسته اند در خشکی ها، دریاها و اقیانوس ها بقا یابند و حتی در مناطقی گونه های بسیار کلیدی برای حفظ طبیعت باشند.
کفچه مار
میثم مشایخی از اعضای تیم تحقیقاتی افعی های کوهستانی ایران نیز اضافه می‌کند: نکته مهم دیگر آن است که مارها نقش بسیار مهمی در ثبات و حفظ سلامت زیستگاه و به دنبال آن انسان‌ها دارند. مارها با کنترل تعداد جوندگان و حشرات از انتشار بیشتر بیماری‌هایی که جوندگان منتقل می‌کنند پیشگیری می‌کنند. یعنی مارها و بقیه خزندگان شکارگر و حشره‌خوار واقعا آفت‌کش‌های بیولوژیک هستند. به عبارتی در اثر فقدان این گونه ها با افزایش شدید برخی حشرات مواجه خواهیم بود.
باربد صفایی تاکید می کند: البته ما هیچ موجودی در طبیعت نداریم که ذاتاَ زیانکار باشد و از ابتدا بگوییم که این موجود آفت است. وقتی تعادل در اکوسیستم برهم می خورد و مثلا مارها تعدادشان کم می شود جوندگان که مسئولیت کندن حفره و شخم زدن خاک را در کوهستان دارند ناگهان طغیان کرده و این جمعیت تبدیل به آفت می شود. اینجاست که نقش برخی گونه های جانوری برای انسان روشنتر می شود.
گرزه‌مار، افعی پولک اره ای (جعفری) و افعی شاخدار پارسی بیشترین پراکنش مارهای سمی را در ایران دارند
اعضای مؤسسه خزنده شناسان پارس که چند سالی است در زمینه شناسایی و حفاظت خزندگان تلاش می‌کنند، در پاسخ به این پرسش که گونه‌های شاخص مارهای ایران کدامند، می‌گویند: گونه های شاخص، شاید از دید شما، منظور همان گونه‌های سمی باشد که برداشت اقتصادی دارند. این گونه‌ها می‌تواند لیستی بزرگ شامل ۱۳ گونه افعی و سه گونه کبرا را در ایران شامل شوند، و این روزها که متاسفانه بحث فروش زهر به صورت بسیار نابجا و لجام گسیخته توسط سودجویان مطرح شده است صد البته موجب تهدید نسل این دو گروه از مارهای شده است.
مار جعفری
صفایی با اشاره به پروژه حفاظتی افعی کوهستانی لطیفی (دماوندی) در ایران گفت: ما در فاز اول طرح تنها بر پارک ملی لار متمرکز شدیم، چرا که شرقی ترین زیستگاه افعی های کوهستانی در جهان است و این زیستگاه با توجه به جنبه های حفاظتی می تواند پتانسیل بالایی برای بقای گونه داشته باشد. افعی کوهستانی لطیفی از نظر حفاظتی در رده EN (گونه در معرض خطر انقراض) قرار گرفته اما هنوز تخمین جمعیتی درستی از آن نداریم و فعلا روی مطالعه زیستگاه‌های مطلوب و نقاط داغ پراکنش این گونه متمرکز بودیم.
مشایخی تصریح می‌کند: واقعا برای گونه های بوم‌زاد (اندمیک) ایران در IUCN اطلاعات دقیق و قابل اعتمادی وجود ندارد و اگر هم آماری وجود داشته باشد در حد تخمین است، شدیدا لازم است که مطالعات برای این گونه ها انجام پذیرد و وضعیت موجودشان در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت به روز رسانی شود.
به گفته وی در ایران فراوان ترین مارهای سمی از لحاظ وسعت پراکنش گرزه مار، افعی جعفری و افعی شاخدار ایرانی هستند که اگر از همین امروز به طور جدی به حفاظتشان فکر نشود ممکن است آن ها نیز به دلایل مختلف در آینده دچار معضل بشوند.
افعی شاخدار
تغییر دیدگاه نسبت به مارها ضروری است/ رفتار درست در مواجهه با مار
به اعتقاد اعضای مؤسسه خزنده شناسان پارس مشکل اصلی همان دیدگاه تاریخی غلط و نگاه تبعیض‌آمیز به گونه‌های حیات وحش و تقسیم‌بندی آنها به گونه‌های بزرگ و کوچک است. در دنیا یک عنکبوت با یک فیل برابر است چرا که درجه حفاظتی است که تعیین می کند ما باید چه گونه هایی را تحت پوشش بیشتر قرار دهیم نه جثه آنها. عدم آموزش در سطح عمومی و همچنین حساسیت اندک برای افراد درگیر سبب آن شده که بسیاری از تصمیم گیران هنوز مارها و خزندگان را از گونه‌های حائز اهمیت حیات وحش به شمار نمی‌آورند.
به گفته این فعالان محیط زیست، افراد هنگام مواجهه ناخواسته با مار کافی است دو قدم به عقب بردارند تا مار بر اساس بزرگای لرزش زمین متوجه شود که آنها طعمه قابل شکاری مثل موش و ملخ برای او نخواهند بود و در این فاصله به او فرصت می‌دهند که راه خود را گرفته و دور شود.
منبع:مهر
No tags for this post.