قاسم اخوان نبوی از سال 1386 همکاری خود را با پژوهشگاه به عنوان عضو هیأت علمی گروه کلام و دین پژوهی پژوهشکده حکمت و دین پژوهی آغاز کرده و تا کنون چندین مقاله در بحث کلام ارائه کرده و کتاب هایی همچون: فطرت و خرد، حکمت صدرایی کلام شیعه، هستی شناسی مبتنی بر نصوص دینی، مبادی و پیشینه جامعه شناسی دین را در کارنامه پژوهشی خود دارد.
آخرین تحقیق نگارش شده توسط اخوان "دین و تکامل" بوده که به تازگی برای ارزیابی نهایی و چاپ ارسال شده است.
متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:
پرسش درباره چيستي و منشاء حيات و بررسي پيرامون آن از جمله پرسش هاي مهمي هستند که هميشه دغدغه بشر بوده و متفکران در رشته هاي مختلف علمي سعي کرده اند اين سؤالات را پاسخ دهند. يكي از رشته هاي علمي كه به بحث درباره حيات و منشاء آن مي پردازد و از شاخه هاي فلسفه علم محسوب مي گردد، فلسفه زيست شناسي مي باشد.
نظريه داروين از اين جهت که به اين پرسش ها پاسخ مي دهد از اهميت زيادي در فلسفه زيست شناسي برخوردار است. محور اصلي اين نظريه، انتخاب طبيعي در تبيين امور انساني بسيار موفق بوده و همين امر موجب شده اين نظريه در افکار عمومي نفوذ بيشتري پيدا کند؛ اما داراي پيامدها و لوازمي منفي مي باشد. يکي از پيامدهاي اين نظريه تهديدي است که نسبت به خداباوري و دين دارد؛ و همچنين ماهيت انسان و معناي حيات را نيز مورد تهديد قرار مي دهد؛ زيرا بر اساس انتخاب طبيعي دخالت هرگونه عامل ماوراء طبيعي در به وجود آمدن تغييرات نفي مي شود و دگرگوني هايي که در موجودات به وجود آمده را ناشي از فعل و انفعالات طبيعي مي داند.
اين نظريه از يک نياي مشترک براي تمام موجودات بر روي زمين سخن مي گويد؛ و از روندي علّي سخن مي گويد که سازش هايي را در طبيعت پديد آورده است؛ داروين اين روند را بر اساس انتخاب طبيعي تبيين مي نمايد؛ بر اين اساس تکامل گياهان و جانداران با در نظر گرفتن محيطي که سبب ساز تغييراتي در خصيصه هاي موروثي هر نسل بوده است، خصوصيات موجودات را تبيين مي‌نمايد.
به عبارت ديگر نظريه تکاملي داروين و يا داروينيسم بنابر تقريرهايي که از سوي طرفداران طبيعت گراي اين نظريه انجام گرفته، منکر هرگونه طرح و نقشه و غايتي در طبيعت است و همه اين تغييرات را تصادفي مي داند. ريشه اين طرز تفکر مربوط به دوران روشنگري مي باشد که پديده ها با تکيه بر علل فاعلي و طبيعي تبيين مي شدند؛ و نگاه علمي به جهان اقتضاء مي کرد پديده ها بر اساس روابطي که بين اجزاء و ذراتي که تشکيل دهنده آنها هستند؛ تبيين شوند.
در قرن هجدهم در برهان هاي غايي و مبني بر هدفمند بودن موجودات تجديد نظري به وجود آمد؛ و گروهي از متفکران بر اين باور بودند که مي توان براي تبيين پديده ها از علل غايي آنها بهره جست از اين جهت که بين اجزاء مختلف طبيعت به خوبي براي اينکه يک کل تحقق پيدا کند بر اساس يک طرح و نقشه و غايتي هماهنگ شده اند؛ يک مکانيسم جامع و همگاني در طبيعت وجود دارد؛ محصول و نتيجه اين مکانيسم زيبا و لطيف و مطلوب رشد و تکامل و بقاي موجودات زنده به خصوص انسان مي باشد؛ به عنوان نمونه ويليام پالي در نوشته هاي خود بر اساس شواهد و مدارکي از طبيعت و زيست شناسي به شرح و توصيف اين مسئله پرداخت که در طبيعت طرح و نقشه ايي وجود دارد و هر طرحي نيز داراي طراحي مي باشد.
در قرن نوزدهم متفکراني مانند تنانت(1928م) در اثر خود با نام الهيات فلسفي بر خلاف داروين استدلال کرد که تکامل در موجودات دلالت بر هدفمندي و طراحي هوشمند در طبيعت مي کند.
اما در دوران معاصر رويکرد علمي به واسطه نظريات جديدي که در رشته هاي مختلفي مانند فيزيک مطرح شد و نظريه کوانتوم ارائه گرديد و بر اساس آن حکم کل با حکم اجزاء تفاوت پيدا مي کند. همچنين در مباحثي مانند فلسفه ذهن و رابطه نفس و بدن نظرياتي ارائه شد که موجب تغيير رويکرد در نگاه علمي به جهان شد. زيرا دانشمندان و متفکران به اين نتيجه رسيدند که در پديده‌ها خصوصياتي وجود دارد که قابل تحويل به سطوح پايين حيات و ذرات فيزيکي نمي باشد؛ به اين رويکرد جديد در اصطلاح «نوخاسته گرايي» گفته مي شود؛ بر اين مبنا فقط از طريق علل فاعلي نمي توان پديده ها را تبيين نمود و ما نيازمند به علل ديگري نيز هستيم در نتيجه اين تغيير رويکرد زمينه براي تبيين هاي غايي از پديده ها فراهم گرديد؛ يکي از اصولي که در رويکرد نوخاسته گرايي مورد توجه مي باشد اين است که عليت نزولي (بالا- پايين) را در تبيين پديده ها مدّ نظر دارند. بر اين مبنا سطوح بالايي حيات در به وجود آمدن تغييرات در سطوح پايين تأثير دارند.
همچنين فيلسوفان تحليلي مانند پلانتينگا از برهان غايت شناسي تقرير جديدي ارائه دادند مبني بر اينکه هرچيزي که براي مقصد و نتيجه خاصي بين اجزائش تطابق و سازگاري وجود داشته باشد دلالت بر نوعي طراحي هوشمند مي کند و جهان نيز بين اجزائش تطابق و سازگاري وجود دارد براي مقصد و نتيجه خاصي. بنابراين داراي طراحي هوشمند مي باشد.
در دنياي اسلام و مسيحيت از جنبه ديني موضع گيري هاي مختلفي نسبت به داروينيسم و نظريه تكامل صورت گرفته است كه در اين تحقيق به آن پرداخته شده است.
گفتنی است، این پژوهش با عنوان"دین و تکامل" به قلم آقای قاسم اخوان نبوی به زودی، توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چاپ و در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت.
No tags for this post.