این در حالی است که تصادفات رانندگی در فهرست عوامل تهدیدکننده زندگی انسان‌ها در رتبه نهم جهانی قرار دارد. متاسفانه نرخ مرگ‌ومیر ناشی از سوانح رانندگی در ایران، پنج برابر میانگین جهانی است، سوانحی که علت اصلی آنها عدم توجه کافی به مسیر پیش‌رو، واژگونی خودروها به دلیل لغزندگی سطح جاده، عبور از سرعت مجاز، خستگی و خواب‌آلودگی و سبقت‌های نادرست، نبستن کمربند ایمنی، ایمن نبودن وسایل‌نقلیه و عدم توانایی راننده در کنترل وسیله‌نقلیه گزارش شده‌است.
ممکن است با انتشار خبر ناراحت‌کننده‌ای مبنی بر کشته و مجروح شدن جمعی از سربازان پادگان «۰۵» کرمان در دره محور سیرجان-نی‌ریز این سوال در ذهن بسیاری از افراد ایجاد شده باشد که پدید آمدن چنین حوادث هولناکی معلول چه عواملی است؟ به‌راستی تا چه زمانی جاده‌های کشور ما حادثه‌ساز خواهند بود؟
سهم قابل توجه عوامل انسانی
طبق آمارهای منتشرشده از سوی سازمان جهانی بهداشت، در 70تا90درصد تصادفات و حوادث رانندگی عوامل انسانی مقصر شناخته می‌شوند. به عبارت دیگرمی توان گفت بر اساس بررسی‌های انجام‌شده در 60درصد از تصادفات جاده‌ای ناشی از برخورد خودروها عامل انسانی به‌عنوان علت اصلی حادثه شناخته می‌شود و در 95درصد کل تصادفات و سوانح رانندگی نیز عامل انسانی به‌عنوان یک عامل تاثیرگذار مطرح است. در ادامه این گزارش تعدادی از عوامل انسانی را مورد بررسی قرار می‌دهیم که در افت و کاهش ناگهانی توانایی‌ها و قابلیت‌های فردی که مسئولیت رانندگی و هدایت وسیله نقلیه را بر عهده می‌گیرد نقش بسیار مهمی دارد.
- سن: مطالعات انجام‌شده نشان داده است رانندگان در گروه سنی 18تا25سال بیشتر در معرض خطر مواجه‌شدن با سوانح رانندگی هستند و تخلفات رانندگی، ناهنجاری‌های اجتماعی و مصرف داروهای غیرمجاز در این گروه سنی بیشتر گزارش می‌شود. اغلب جوانانی که کمتر از 20سال دارند بر این باورند که همیشه با سرعت مجاز در حرکت هستند اما بیشترین میزان رانندگی در سرعت‌های بالا در این گروه از جوانان دیده می‌شود. این افراد معمولا کمتر از کمربند ایمنی استفاده می‌کنند و به توانایی خود در رانندگی بیش‌ازاندازه اطمینان دارند. این در حالی است که این افراد در رانندگی تجربه زیادی ندارد و احتمال بی‌احتیاطی در آنها بیشتر است. سالمندان نیز در مقایسه با دیگر رانندگان از نظر توانایی‌های ادراکی-حسی و به‌خصوص بینایی بیشتر با محدودیت مواجه هستند. بیشترین میزان خواب‌آلودگی حین رانندگی در بین گروه سنی سالمندان گزارش شده است. البته میزان تصادفات و سوانح ناشی از خستگی در بین آنها کمتر است. طبق آخرین بررسی‌های انجام‌شده از سوی اداره راهنمایی و رانندگی ناجا سن افرادی که در تصادفات جاده‌ای نوروز95 مقصر شناخته شده‌اند در محدوده ۲۵تا۳۰سال بوده است.
- جنس: مطالعات نشان داده است مردها بیشتر تصادف می‌کنند و شدت تصادفات در سوانحی که مردها مسئولیت هدایت خودرو را بر عهده داشته‌اند بیشتر است در گروه سنی 16تا20 و 21تا24سال میزان مرگ مردان در تصادفات رانندگی 2برابر زنان است. همچنین خطر تخلف و رانندگی تهاجمی در مردان در هر سنی 2برابر زنان است. معمولا مردان کمتر از کمربند ایمنی استفاده می‌کنند و بیشتر رانندگان عصبی و پرخاشگر نیز مرد هستند. در مقابل باید این نکته را موردتوجه قرار داد که در زنان به علت اختلال در ادراک سه‌بعدی و موقعیت‌یابی احتمال تصادفات رانندگی بیشتر است. از طرف دیگرعدم اعتمادبه‌نفس آنها می‌تواند در مواجه‌شدن با خطر تصادف اثرگذار باشد. بر اساس آخرین بررسی‌های انجام‌شده 2/77درصد از کشته‌شدگان ناشی از حوادث رانندگی در سال۹۴ مرد (۱۲۸۰۷نفر) و8/22درصد زن (۳۷۷۷ نفر) بوده‌اند.
- شخصیت: مطالعات نشان داده است رفتارهای پرخطر یا هیجانی هنگام رانندگی با تحمل نداشتن در برابر هرگونه فشار عصبی، خشونت‌طلبی، ماجراجویی، بی‌ثباتی عاطفی، افسردگی و بدبینی ارتباط مستقیم دارد. در حقیقت این ناهنجاری‌ها می‌تواند به بروز سوانح رانندگی منجر شود.
- سطح سواد: جالب است بدانید سبقت گرفتن و رانندگی با سرعت‌های بالا بیشتر در بین افراد با سطح تحصیلات بالاتر گزارش می‌شود. همچنین بررسی‌ها نشان داده‌است که افراد تحصیل‌کرده بیشتر از کمربند ایمنی استفاده می‌کنند.
- فشارهای عصبی و استرس: مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد، مشاغل پراسترس با تصادفات رانندگی در ارتباط است؛ وجود نگرانی‌های مالی، احتمال تصادفات جدی‌تر را افزایش می‌دهد.
- خشونت: تحقیقات نشان داده است، رانندگان خشمگین یا به عبارتی افرادی که نمی‌توانند رفتار خود را کنترل کنند، بیشتر تصادف می‌کنند.
- اعتمادبه‌نفس: اعتمادبه‌نفس بالا در رانندگی، تمایل به انجام تخلفات رانندگی را افزایش می‌دهد و در مقابل اعتمادبه‌نفس پایین هنگام رانندگی با افزایش خطر تصادف همراه است.
- اختلال خواب و مصرف دارو: مصرف گروهی از داروها با ایجاد اختلال در فرایند پردازش داده‌ها و افزایش مدت‌زمان پاسخ همراه است و می‌تواند رفتار رانندگی را تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال آمفتامین‌ها و استروییدهای آنابولیت باعث بروز رفتارهای خطرناک می‌شود. بنزودیازپین‌ها و کانابیس نیز احتمال بروز این رفتارها را کاهش می‌دهند.
- خستگی: خستگی ناشی از خواب‌آلودگی به‌ویژه در شرایط تاریکی هوا و مسافت‌های طولانی یکی از دلایل وقوع تصادفات گزارش شده است.
- کاهش قدرت دید: کارشناسان معتقدند در شب قدرت بینایی انسان و به‌تبع آن قدرت تشخیص اشیا از یکدیگر به مقدار قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند. فاصله و سرعت نیز هنگام شب به‌خوبی تشخیص داده نمی‌شود. طبق آمار مرکز فرماندهی و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا 7/37 درصد تصادفات نوروزی امسال در ساعات ۱8تا۲۴ رخ داده است.
- تصمیم‌گیری قاطع: تصمیم‌گیری‌های عجولانه با افزایش خطر تصادفات، افزایش سرعت رانندگی، مبادرت به تخلفات ترافیکی و بروز ناهنجاری‌های اجتماعی همراه است.
- عکس‌العمل نامناسب: به نقل از دیده‌بان حقوق حیوانات، سرعت عکس‌العمل همه حیوانات حتی یوزپلنگ (سریع‌ترین دونده جهان) برای فرار از تصادف، نسبت به سرعت عادی و مجاز رانندگی در اغلب جاده‌های كشور كمتر است. این حیوانات به‌طور طبیعی وارد جاده می‌شوند و عکس‌العمل نامناسب رانندگان هنگام مواجه‌شدن با آنها منجر به تصادف خواهد شد.
- نوع خودرو: بررسی‌های راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی نشان داده است که خودروهای پراید، پیکان و وانت نیسان، پرحادثه‌ترین خودروهای کشورهستند. در بین این خودروها، پراید لقب پرخطرترین خودرو را به خود اختصاص داده است. با استناد به آمارهای موجود نوروز امسال بیش از ۲۳ درصد تصادفات فوتی با پراید رخ داده است.
- عوامل دیگر: عوامل متعدد دیگری در گروه رفتارهای پرخطر در بروز تصادفات و سوانح رانندگی مطرح‌شده‌اند که پرخوری، استعمال دخانیات، استفاده از تلفن همراه و حتی صحبت کردن با مسافران ازجمله این رفتارهاست.
باکس:
سهم پدیده‌های اقلیمی در تصادفات رانندگی
از میان عواملی که در بروز تصادفات جاده‌ای نقش دارند، سهم پدیده‌های اقلیمی مانند لغزندگی در سطح جاده، برف، کولاک، مه، بهمن و یخبندان را نمی‌توان نادیده گرفت. بررسی تحلیلی تصادفات جاده‌ای با رویکرد اقلیمی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در محورهای مختلف نشان داده است که وقوع پدیده‌های اقلیمی مانند یخبندان و بارندگی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در افزایش آمار تصادفات در محور فیروزکوه- ساری به شمار می‌آیند. همچنین حرکات دامنه‌ای، به لحاظ تاثیرگذاری بر جاده، وقوع ناگهانی و فعالیت، در همه طول سال از مهم‌ترین پارامترهای خطرناک و تهدیدکننده ایمنی محور سنندج- مریوان است و تغییر کاربری دامنه‌های مشرف بر جاده در افزایش حرکات دامنه‌ای در محور سنندج- مریوان نقش موثری دارد.
تجزیه‌وتحلیل تصادفاتی که در محور کرج- چالوس رخ داده است نیز نشان می‌دهد، بیشترین فراوانی تصادفات با اختصاص 22/28درصد از مجموع تصادفات سالانه، در فصل تابستان رخ داده است. همچنین مشخص شد که حدود 38/54درصد از تصادفات به علت افزایش حجم ترافیک، در فصل‌های گرم سال(بهار و تابستان) اتفاق می‌افتد. بررسی نشان داده است در شرایط نامساعد ازجمله احتمال سقوط بهمن و ریزش و لغزش کوه، تعداد تصادفات به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. احتمال وقوع تصادف در شرایط جوی بارانی، ابری، مه‌آلود و برفی تقریبا یکسان است اما در میان عوامل نامساعد جوی، بیشترین تصادفات در روزهای ابری گزارش و ثبت شده است.
گزارش : فرزانه صدقی
No tags for this post.