كـودكان معمولا تاسن چهار تا پنج سالگي در اين مورد به كمك نیاز دارند. بیشتر كودكان بين 18 ماهگي و سه سالگي كنترل عضلاني را به دست ميآورند، ولي برخی از آنها دیرتر به این توانایی دست پیدا می کنند.
علاوه بر سن كودك، آمادگي او نيز براي اين آموزش مهم است. به عنوان مثال، كودك بايد بتواند بنشيند و حداقل براي پنج دقيقه به تنهایی در منزل به آرامی بازي كند، یا اینکه هنگام پوشيدن و درآوردن لباسش با والدینش همکاری کند. همچنین کودک باید بتواند رفتارهاي تقليدي را از خود بروز دهد، توانايي فهميدن و دنبال كردن دستورهای ساده را داشته باشد و در مرحله لجبازي نباشد. اینها پیش شرط هایی است که اگر کودک، چنین ویژگی هایی را داشت، مادر می تواند برای آموزش توالت رفتن به کودکش، اقدام کند. همچنین حركات روده کودک باید در زمان هاي خاصي از روز تنظيم شده باشد، طوری که کودک بتواند حداقل براي سه ساعت خودش را خشك نگه دارد. در این میان بد نیست که والدین، يك اسم مخصوص براي ادرار و مدفوع داشته باشند تا بتوانند به کودکشان درباره توالت رفتن آموزش دهند.
هنگامی كه آموزش توالت رفتن را شروع مي كنيم، نبايد كودك در وضعيت استرس آوري باشد. به عنوان نمونه، موقع از شير گرفتن كودك، تولد فرزند جديد و تغيير محل زندگی، زمان هاي مناسبي براي شروع اين آموزش نيست. همچنین مادر هم باید در شرایط مناسبی باشد تا بتواند رفتار مناسبی را از خود نشان دهد و صبر و شکیبایی لازم را داشته باشد. معمولا زمان شروع آموزش آداب توالت رفتن تا یادگیری کامل آن، شش هفته طول مي كشد.
قبل از آموزش توالت رفتن به کودک، مراحل زیر را در نظر بگيريد:
- بــراي ادرار و مدفوع كودك اسمی بگذارید و زماني كه كودك اين کار را انجام داد، تكرار كنيد كه "تو جيش كردي"، "تو پي پي كردي" و یا …
- اجازه دهيد که كودك، درباره دستشويي رفتن، سوالاتش را از والدینش بپرسد تا بتواند از آنها تقلید کند.
- پوشك و كهنه كودك را هر چه زودتر تعویض و او را تميز كنيد تا كودك به خیس بودن عادت نکرده و با آن وضعيت احساس راحتي نكند. بهتر است پوشك كودك در دستشويي عوض شود.
- وقتی كودك با كلام يا ژست خود نشان مي دهد كه دستشويي دارد، او را به توالت رفتن تشويق كنيد.
معمولا زمان شروع آموزش آداب توالت رفتن تا یادگیری کامل آن، شش هفته طول مي كشد.
در حین آموزش توالت رفتن به کودک، نكات زير را در نظر بگيريد:
- لگن يا توالت كودك را به او بشناسانید. آن را داخل حمام يا دستشويي بگذاريد و به كودك بگویيد آنجا ادرار یا مدفوع كند.
- او را تشويق كنيد كه چندين بار در روز روي توالت يا لگن خود بنشيند. اوايل اجازه دهيد با لباس روي لگن بنشيند تا تجربه غيراسترس زاي نشستن روي لگن با لباس را کسب کند.
- زماني كه كودك روي لگن خود نشست، اجازه يك فعاليت جالب و خاص را به او بدهيد. به عنوان مثال عروسكي به او بدهيد، يا تخته و گچي كه آن را خط خطي كند، طوری که كودك بايد فقط زمــاني كه روي لگن نشسته است حق استفاده از اين فعاليت يا بازي خاص را داشته باشد. به این ترتیب، او را براي استفاده از لگن و توالت تشويق مي كنيد. علاوه بر آن، بازي كردن، كودك را از حالت مقاومت خارج کرده و او را راحت و آرام ميكند.
- به تدريــج لباس كودك را در زمان نشستن روي لگن يا توالت كم كنيد، تا زماني كه بــدون شلوار و لباس زير و پوشك به راحتی روي آن بنشيند.
- براي ساعتي از روز (حداقل 30 دقيقه) به كودك اجازه دهيد بدون كهنه و پوشك باشد. اگر در اين زمان كودك ادرار يا مدفوع كند، به او توضيح دهید كه كجا می تواند این کار را بكند و كجـــا نمي تواند. لگن را به او نشان دهيد و بگویید كه بايد اينجا دستشويي كند.
- زماني كه كودك روي لگن و یا توالت نشست و ادرار يا مدفوع کرد، او را تشويق كنيد و به طور مثال بگویید "تو پي پي كردي، حالا بايد تو را بشویم". اجازه دهيد كودك سيفون را بكشــــد و تميز كردن توالت را ببيند.
- پس از آن كه كودك این مراحل را با موفقيت پشت سر گذاشت، او را به دستشويي ببريد. كمك كنيد لباسش را درآورد و روي توالت بنشيند. سيفون را بكشد. خودش را تمیز كند و دست هــايــش را بشـــويــــد و خشك كند.
- به تدريج نياز كودك به كمك شما كمتر خواهد شد و می تواند به طور كامل آداب توالت رفتن را انجام دهد.
فراموش نکنید که در برخی از کودکان ممکن است این فرآیند اندکی طول بکشد و کنترل ادرار و مدفوع با مشکلاتی مواجه شود. چنانچه کودک در این مورد مشکل داشته باشد به هیچ وجه نباید برخورد های توام با سرزنش، تحقیر و مقایسه کودک با دیگران صورت گیرد و با برنامه رفتاری مناسب، کودک را به آداب و روش های درست توالت رفتن، تشویق کنند.
دکتر فریبا عربگل/ فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
No tags for this post.