در تقویم رویدادهای جهانی، دوم آوریل (13 فروردین) همزمان با سالروز تولد هانس کریستین اندرسن، نویسنده سرشناس دانمارکی، به عنوان روز جهانی کتاب کودک (ICBD) نامگذاری شده است.در ایران، شورای عالی انقلاب فرهنگی با تایید مصوبه شورای فرهنگ عمومی، روز 18 تیر را که همزمان با سالروز درگذشت مهدی آذریزدی، از نویسندگان برجسته کتاب کودک است، به عنوان روز ملی ادبیات کودک و نوجوان نامگذاری کرد.

مهدی آذریزدی، نویسنده سرشناس آثار کودکان و نوجوانان، در طول حیات خود 20 عنوان کتاب برای بچه ها نوشت که از آن جمله می توان به: قصه‌ های خوب برای بچه‌ های خوب، قصه ‌های تازه از کتاب‌ های کهن، مجموعه‌ قصه‌ های ساده، گربه‌ ناقلا، گربه‌ تنبل اشاره کرد.

آذریزدی در کتاب "زندگی و آثار مهدی آذریزدی" می نویسد: اولين ‌بار كه به فكر تدارك كتاب برای كودكان افتادم، سال 1335 يعنی در سن 35 سالگی ‌ام بود. بعضی ‌ها از كودكی شروع به نوشتن می كنند، ولی من تا 18سالگی خواندن درست و حسابی را هم بلد نبودم.

فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان ایران

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یکی از فعال ترین مراکز در حوزه انتشار کتاب کودک و نوجوان محسوب می شود. این مرکز سالانه حدود 140 عنوان کتاب با شمارگان بیش از 3 میلیون جلد منتشر می کند.

انتشارات قدیانی دارای 2500 عنوان کتاب در حوزه خردسال، کودک، نوجوان و جوان بوده و در بخش تولید کتاب در این حوزه، مقام اول در سطح کشور را از آن خود کرده است. انتشارات کارگاه کودک، انتشارات بنفشه، بخش کودک و نوجوان نشر چشمه، بخش کودک و نوجوان انتشارات ققنوس (آفرینگان)، نشر پنجره، نشر پیدایش، انتشارات سروش، از جمله فعال ترین ناشران در زمینه ادبیات کودک و نوجوان محسوب می شوند.

در نقاط مختلف جهان، برای تقدیر از فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان جوایز متعددی اعطا می شوند که در ادامه، برخی از این جوایز را بررسی می کنیم. 

در نقاط مختلف جهان، برای تقدیر از فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان جوایز متعددی اعطا می شوند

جایزه هانس کریستین اندرسن (H. C. Andersen Award)

جایزه هانس کریستین اندرسن که عده ای از آن با تعبیر جایزه نوبل ادبیات کودک و نوجوان یاد می کنند، از سال 1956 پایه گذاری شد و هر دو سال یک بار، به یک نویسنده و یک تصویرگر (در قید حیات) کتاب کودک و نوجوان اهدا می شود.

این جایزه در 5 دوره نخست برگزاری تنها به نویسنده کتاب کودک و نوجوان اهدا می شد، اما از دوره ششم (1966) دو جایزه در بخش های تألیف و تصویرگری اعطا می شود. نامزدهای دریافت جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن توسط دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) انتخاب می شوند.

عده ای این جایزه را می نامند. این جایزه شامل یک مدال طلا و دیپلم افتخار است که بر روی آن چهره "هانس کریستین اندرسن" نویسنده سرشناس دانمارکی نقش بسته است. برندگان این جایزه در نمایشگاه بین المللی کتاب کودک بولونیا (ایتالیا) معرفی می شوند.

ایران در چند دوره نامزد دریافت جایزه هانس کریستین اندرسن شد؛ از جمله هوشنگ مرادی کرمانی سال 1992 در بخش تألیف و پژمان رحیمی زاده سال 2016 در بخش تصویرگری نامزد دریافت این جایزه شدند.

فرشید مثقالی سال 1974 در بخش تصویرگری موفق به دریافت جایزه هانس کریستین اندرسن شد. همچنین زهره قایینی، یکی از پایه گذاران موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، در سال های 10- 2006 عضو هیأت داوران این جایزه جهانی بود.

جایزه راگازی (Bologna Ragazzi Award)

نمایشگاه بین المللی کتاب کودک بولونیا فعالیت خود را از سال 1962 میلادی آغاز کرد. این نمایشگاه که بهار هر سال در شهر بولونیا (ایتالیا) برگزار می شود، بزرگترین رویداد جهان در زمینه کتاب و محصولات چند رسانه ای کودکان به شمار می آید.

جایزه راگازی بولونیا (BRAW) از سال 1966 پایه گذاری شد و در چهار بخش: داستان، غیرداستان، افق های نو (کشورهای نوپا در حوزه ادبیات کودک) و اپرا پریما (نویسندگان و تصویرگران کتاب اولی) به فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان اعطا می شود.

جایزه آسترید لیندگرن (Astrid Lindgren Memorial Award)

جایزه یادبود آسترید لیندگرن، گران ترین جایزه در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در جهان محسوب می شود.

این جایزه به مبلغ 5 میلیون کرون (600 هزار دلار) از سوی دولت سوئد و برای گرامیداشت یاد آسترید لیندگرن، نویسنده سوئدی کتاب کودک، در سال 2002 پایه گذاری شد و به نویسندگان، تصویرگران و قصه گویان شفاهی که نقش برجسته و تأثیرگذاری در ادبیات کودک و نوجوان داشته باشند، اعطا می شود.

نکته جالب توجه اینکه چهار نفر از برندگان جایزه جهانی آسترید لیندگرن، در عین حال موفق به دریافت جایزه هانس کریستین اندرسن نیز شده اند.

مدال نیوبری (Newbery Medal)

مدال جان نیوبری نخستین جایزه کتاب کودک جهان محسوب می شود که نخستین بار در سال 1922 میلادی اعطا شد.

این جایزه از سوی انجمن خدمات کتابخانه برای کودکان (ALSC) به عنوان بخشی از انجمن کتابخانه آمریکا، به نویسنده ای که سهم برجسته ای در ادبیات کودک و نوجوان در آمریکا داشته باشد، اعطا می شود. دو مدال نیوبری (Newbery) و کالدکوت (Caldecott) از معتبرترین جوایز در حوزه ادبیات کودک و نوجوان آمریکا محسوب می شوند.

نشان لاک پشت پرنده (ایران)

"لاک ‌پشت پرنده" فهرستی است از کتاب ‌های برتر کودکان و نوجوانان ایرانی است که با همکاری مشترک موسسه شهر کتاب و فصلنامه تخصصی پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان تهیه می شود.

گروهی از منتقدان، کارشناسان و نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان در پایان هر فصل با بررسی کتاب ‌های چاپ شده، فهرست لاک پشت پرنده را معرفی می کنند که می تواند راهنمای مناسبی برای والدین، معلمان و مربیان مدارس و مهدکودک ها باشد تا مناسبت‌ترین کتاب‌ها را برای کودکان و نوجوانان انتخاب کنند.

همچنین با رأی هیئت داوران، نشان‌ های طلایی و نقره‌ ای لاک پشت پرنده به کتاب‌ های برگزیده‌ هر سال اعطا می شود.

نشان طلایی در هر سال حداکثر به سه کتاب اعطا می شود؛ نشان نقره ای به کتاب هایی اهدا می شود که از سوی هیأت داوران شایسته تقدیر شناخته شده اند. همچنین نشان ویژه ای برای تقدیر از فعالیت های یک پیشکسوت یا چهره مؤثر در ادبیات کودک و نوجوان اعطا می شود. چهارمین دوره جایزه لاک پشت پرنده اسفند 94 در شهر کتاب مرکزی برگزار شد.

جوایز شورای کتاب کودک (ایران)

جایزه قاقا سال 1384 به همت هوشنگ مرادی کرمانی پایه گذاری شد. این جایزه که شامل لوح تقدیر و دو سکه بهار آزادی است، از سوی مرادی کرمانی در اختیار هیأت مدیره شورای کتاب کودک قرار گرفته و هر سال به نویسندگان و تصویرگران ایرانی که آثار ارزشمندی – یک اثر تألیفی و یک اثر تصویری – در حوزه طنز برای کودکان و نوجوانان پدید آورده باشند، اعطا می شود.

جایزه جعفر پایور در سال 1387 از سوی خانواده شادروان پایور پایه گذاری شد. این جایزه هر سال به یک اثر تألیفی در حوزه بازنویسی و بازآفرینی ادبیات کهن فارسی برای کودکان و نوجوانان اهدا می شود.

لوح و پلاک برنز، از دیگر جوایز شورای کتاب کودک هستند که به نویسنده، مترجم، شاعر، تصویرگر، ناشر و یا خادمان برجسته ادبیات کودک تعلق می گیرد.

جایزه کتاب برتر کودک و نوجوان

این جایزه از سوی انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان و در بخش های: کتاب‌ های شعر کودک، کتاب‌ های داستان کودک/ ترجمه، کتاب‌ های داستان کودک/ تألیف، کتاب ‌های علمی- آموزشی کودک/ ترجمه، کتاب‌ های علمی- آموزشی کودک/ تألیف، کتاب‌ های شعر نوجوان، کتاب‌ های داستان نوجوان/ تألیف، کتاب ‌های علمی- آموزشی نوجوان/ ترجمه، کتاب‌های علمی آموزشی نوجوان/ تألیف به نویسندگان و مترجمان برگزیده اعطا می شود.

 

منابع: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان / شورای کتاب کودک / شهر کتاب / کتابک / انتشارات قدیانی / ibby.org / people.ucalgary / bookfair.bolognafiere

 

گزارش: معصومه سوهانی

 

No tags for this post.