در حال حاضر مسجد تاریخی گار کاملاً مخروبه بوده و در کنار آن چند خانواده مهاجر به صورت زاغه نشینی زندگی می کنند. کل بنا شامل محوطه ای مخروبه که در آن بقایای محراب، مناره و شبستان دیده می شود. مناره بنا در حدود 20 متر است که بالای آن تخریب شده و در روی ساقه به صورت مارپیچ و با آجر کلمه الله تکرار شده است و در بخش ابتدای ساقه کتیبه ای اجرا شده است.
در مورد این بنا می توان گفت که ا صل مسجد مربوط به دوره سلجوقی است و در دوره ایلخانی باز سازی شده و محراب و تزئیناتی به آن الحاق شده است.
در فاصله کمی از این مناره بقایای احتمالی شبستان دیده می شود که در آن تزئینات گچبری مربوط به دوره ایلخانی دیده می شود . تزئینات زیر طاق از نقوش اسلیمی و توپی شکل است. محراب مسجد ، گچبری شده و به سبک محراب های ایلخانی بوده و دارای نقوش اسلیمی و گل و گیاه است بخش اعظم این محراب از بین رفته و به جای آن آجر کار گذاشته اند. احتمالاً در فضای روبه روی محراب گنبد خانه قرار داشته که امروزه اثری از آن باقی نمانده است در محوطه بقایای پایه ستون هایی دیده می شود که احتمالاً روی آن ستونی کار گذاشته شده بود. دور تادور این بنا با دیواری خشتی محصور بوده که بقایای آن امروزه وجود دارد .
در مورد این بنا می توان گفت که ا صل مسجد مربوط به دوره سلجوقی است و در دوره ایلخانی باز سازی شده و محراب و تزئیناتی به آن الحاق شده است.
بنای اصلی مسجد به روزگار آبادانی ، شبستان مربع گنبد داری به ابعاد 12/8 ×12/8 بوده که در جوانب آن بناهای دیگری وجود داشته و کل بناهای مسجد ، درون حصار خشتی محصور می شده است. بنای گنبد دار با آجر کاری ، گچبری ، طاق نما ها و محراب و کتیبه هایی مزین می شده که از همگی آن ها تـنها بقایای ا ند کی برجا مانده است.
بر دیوار شمالی اتاق ، لوحه هایی گچبری بر جای مانده که بر لوح سمت غرب عبارت : « امر عمارت هذا المحراب رشید الدین محمد کامل احمد بن اسماعیل » و بر لوحه شرقی :
« ؟؟؟؟ و لیـ ؟؟؟؟ ابن ابی القاسم ؟؟؟؟ رمضان المبارک ؟؟؟؟ ستین و ستمائه » به صورت ناقص خوانده می شود که حداقل برای ما روشن می شود که در این محراب در فاصله سالهای 660 الی 669 ه . ق ساخته شده است .
محراب مسجد در ضلع جنوبی دارای گچبری ها و کتیبه های قرآنی به خط ثلث و کوفی است که بخش عمده آن از بین رفته است. مناره سلجوقی در 50 متری بنای مزبور قرار دارد. این مناره با بدنه استوانه ای بر پایه ای آجری و هشت ضلعی به ارتفاع کنونی 21 متر قرار گرفته است. خود این پایه نیز بر شالوده سنگی که بخشی از آن نمایان است ساخته شده است. پایه که به تدریج از ضخامت آن کاسته می شود 8/4 متر بلندی دارد. مدخل پلکان در ضلع جنوب شرقی و درست در ارتفاعی قرار دارد که سابقاً سطح زمین بوده است. امروزه این ورودی در حدود 5/1 متر بالاتر از سطح زمین است.
قطر میانه منار در پائین در حدود 5/5 متر و در بالا در حدود 7/4 متر است . ضخامت دیوار منار نیز 74 سانتیمتر است. در انتهای فوقانی منار پنجره عریضی وجود دارد که در گذشته بالکن بوده است. در بخش انتهایی پایه منار ، کتیبه ای از آجر تراش در یک سطر و به خط کوفی وجود دارد که در پائین این کتیبه ، بر دو ضلع از پایه ، کوربندهای پهن آجر ها که به عمق پنج میلیمتر با گچ بندکشی شده است ، به صورتی قرار گرفته که کتیبه ای به خط نسخ قائم الزاویه به وجود آورده است . متن کتیبه به این شرح است :
« بسم الله الرحمن الرحیم امر ببناء هذه المنارة الزهید الرئیس سید الروسا اباالقسم بن احمد بن اباالقسم فی سنة خمس عشرة و خمسمائه »
متن کتیبه مشتمل بر نام بانی مناره و تاریخ 515 ه . ق است . بدنه استوانه ای مناره با آجر چینی تزئینی مزین شده و بر آن عبارت الله اکبر تکرار شده است.
مسجد باستانی روستای گار به شماره 270 در فهرست آثار تاریخی ملی ایران به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی: احسان محمدحسینی- فاطمه کردی
No tags for this post.