هرچند اخیرا ایران در تولید مقاله های علمی حرفی برای گفتن دارد اما هنوز سطح کیفی این پژوهش ها به حدی نرسیده که بتواند پاسخگوی نیازهای داخلی باشد.
خط بطلان روی باورهای نادرست
به گفته پروفسورمجتبی شمسی پور، عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه و تربیت مدرس، خوشبختانه این باور که چاپ مقاله‌ها و دست آوردهای علمی در نشریه های بین المللی به منزله آب به آسیاب دشمن ریختن و نوعی خیانت است، با گذشت زمان، درطی دو دهه قبل اکثر طرفداران خود را از دست داده و نسل جوان و پر شور انقلاب اسلامی با دستیابی به قله های رفیع علم و فناوری بر این دیدگاه غیر مکتبی و غیر علمی خط بطلان کشیده است. به نظر می‌رسد این دیدگاه از آن کسانی است که نمی خواهند و نمی توانند در این وادی مهم و سرنوشت ساز پای کار باشند و مسوولیت خطیر خود را به انجام برسانند و دنبال بهانه‌هایی برای انجام ندادن آن هستند.
این شیمیدان ایرانی اظهار کرد: شکر خدا در طول دو دهه گذشته، مقام معظم رهبری به عنوان بزرگترین مروج علم و فناوری در کشور مشوق خوبی برای ارتقا رشد و توسعه تولید علم و دانش در کشور بوده و هستند. همین اهمیت باعث شده است با وجود تمام مشکل‌های مالی و اقتصادی تحمیلی و تحریم‌های غیر اخلاقی نظام سلطه در 10-15 سال اخیر در ارایه مقالات و تولید علم رشد چشمگیری کسب کنیم تا در این زمینه به خود اتکایی برسیم و دستا وردهای عظیم علمی در زمینه های مختلف علم و فناوری از جمله هوا- فضا، تسلیحات موشکی، فرآوری و غنی سازی سوخت هسته ای، فناوری نانو، زیست فناوری، دانش سلول های بنیادی و غیره داشته باشیم.
رشد کمی و ضعف کیفی مقاله‌ها
دکتر خسرو خواجه، رییس دانشکده علوم زیستی دانشگاه تربیت مدرس گفت: هرچند ما هم اکنون از نظر کمی رشد خیلی خوبی کرده ایم اما هنوز از نظر کیفی همراه با ضعف هستیم. ما باید در کنار افزایش کمیت به کیفیت مقاله های علمی پژوهشی مان نیز توجه کنیم. ما با وجود تمام پژوهش‌ها و پیشرفت های خوب هنوز نتوانسته ایم نتایج خوب پژوهشی‌مان را به فناوری تبدیل کنیم. هنوز سرمایه گذاران به پژوهش های ایرانی اعتماد کامل پیدا نکرده اند و هنوز زنجیره بین دانشگاه و صنعت ناقص است.
این پژوهشگر برتر وزارت علوم و تحقیقات و فناوری در سال 1390 افزود: ما برای رسیدن به جایگاه مطلوب مان خیلی فاصله داریم و باید تلاش زیادی کنیم تا این زنجیره کامل شود. ما برای رسیدن به کیفیت مطلوب مقاله های پژوهشی مان، نیاز به زیرساخت های مناسب، تجهیزات کافی و بودجه های تحقیقاتی داریم. جدا از این مسایل باید در کشور فرهنگ تحقیق و پژوهش مان را تغییر دهیم.
وی تصریح کرد: فرهنگ تحقیق ما باید از دید تک نگری به کل نگری تغییر یابد و همکاری‌های علمی بین دانشکده های مختلف ما باید تقویت شود. ما با این نوع نگاه نیاز به ابزارهای متفاوتی خواهیم داشت که گاهی هزینه آن بسیار گران تر از ابزارهای صنعتی و آزمایشگاهی کنونی است. مثلا ما با این نوع نگاه در حوزه فعالیت علوم زیستی نیاز به رویکردهای مختلف علمی از جمله الکترونیک، پزشکی، شیمی و… خواهیم داشت. نگاهی که هم اکنون در جهان new biology یا زیست شناسی نوین نام گرفته است. در این نوع نگاه جهانی، دیگر تک نگری جایگاهی ندارد بلکه هم افزایی و همگرایی چند رشته جای او را گرفته است تا افراد مختلف با گرایش های گوناگون به یک موضوع نگاه ژرف کنند.
ما برای رسیدن به کیفیت مطلوب مقاله های پژوهشی مان، نیاز به زیرساخت های مناسب، تجهیزات کافی و بودجه های تحقیقاتی داریم. جدا از این مسایل باید در کشور فرهنگ تحقیق و پژوهش مان را تغییر دهیم.
وی بیان کرد: جدا از این تغییر نگرش ها و زیرساخت ها و تخصیص اعتبارها، باید همکاری های علمی و پژوهشی ما در سطح بین المللی به ویژه در جهان اسلام و آسیا تقویت شود.
ارزش‌های پیدا و پنهان مقاله‌ها
دکتر پیمان کیهان ور، متخصص نانو فناوری پزشکی و پزشكی بازساختی، رییس دفتر فناوری، كارآفرینی و تجاری سازی«فَكت» بیمارستان چشم پزشكی فارابی دانشگاه علوم پزشكی تهران نیز اظهار داشت: امروزه ضرورت دارد بر مفاهیمی از قبیل دانشگاه‌های نسل سوم كه مبتنی بر توسعه فناوری، نوآوری و تجاری سازی محصول‌های نوآورانه هستند به صورت عملیاتی تاكید داشته باشیم. در این راستا استادان علاوه بر انجام وظایف آموزشی و پژوهشی‌شان، از ظرفیت‌ها و توانایی‌های عملكردی خود در حوزه محصول دانش بنیان بیشتر استفاده کنند و متوجه باشند كه این ظرفیت‌ها و توانایی‌ها تنها در نوشتن یک مقاله ساده خلاصه نمی‌شود.
مسوول راه اندازی هسته فناوری‌های همگرا افزود: در عرصه بین الملل مقاله به عنوانOutput (تولید)یاد می‌شود اما Outcome (خروجی) محسوب نمی‌شود. خروجی یک محصول است که رشد و پیشرفت یک کشور را رقم می‌زند. نوشتن مقاله به هیچ عنوان بد و ناشایست نیست اما زمانی که نتواند در جامعه به منصه ظهور برسد، ارزش چندانی پیدا نخواهد کرد.
وی گفت: امروزه بسیاری ازفعالیت‌هایی که اعضای هیات عملی ما در دانشگاه‌ها انجام می‌دهند قابلیت تولید یک محصول را دارند تا در بسترجامعه نقش آفرینی کنند. البته در این عرصه داشتن اطلاعات و دانش كافی از روند تولید دانش بنیان و همچنین ارزش افزوده مالكیت معنوی بر چاپ مقاله نیز اهمیت دارد.
اما و اگرهای کاربردی شدن مقاله‌ها
دکتر علی اکبر مرآتی، رییس پژوهشکده مواد و فناوری‌های پیشرفته در نساجی دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) در این باره گفت: تاکنون اغلب پژوهش های دانشگاه های ما جنبه بنیادی و آکادمیکی داشتند و کمتر توجهی به پژوهش های کاربردی می شد. اخیرا محور دانشگاه های نسل سوم روی توسعه فناوری، پژوهش های کاربردی، توسعه کارآفرینی قرار گرفته است. به نظر می رسد با توجه بیشتر به دانشگاه های نسل سوم بتوانیم بخشی از این ضعف ها را جبران کنیم.
هم اکنون بسیاری از علوم فقط در حد چاپ مقاله باقی مانده اند و انجام کارهای تحقیقاتی آنان کمک شایانی به مملکت نمی کند.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر افزود: برخی از کارهای پژوهشی قابلیت کاربردی شدن در کوتاه مدت ندارند. یکی از خاصیت های اصلی پژوهش های بنیادی تبدیل کردن آنها به مقاله است. پژوهش های کاربردی اصولا تبدیل به مقاله نمی شوند. طبیعتا استادی هم که مقاله نداشته باشد ارزشیابی اش افت پیدا می کند بنابراین تغییر در سیستم ارزیابی استادان یکی از مهمترین کارهایی است که می توان در این زمینه انجام داد تا ضمن ایجاد انگیزه بیشتر در بین استادان و دانشجویان، انجام کارهای پژوهشی ما صرفا از نوشتن مقاله به طرح های تحقیقاتی، پژوهش های کاربردی، ثبت اختراع های داخلی و خارجی گسترش یابد. البته در سال های اخیر به این مساله توجه بیشتری شده است. علاوه بر این مساله، بحث تخصیص بودجه پژوهشی نیز مطرح است. طبیعتا انجام کارهای تحقیقات کاربردی نیاز به بودجه های فراوانی دارد.
وی بیان کرد: متاسفانه هم اکنون بسیاری از علوم فقط در حد چاپ مقاله باقی مانده اند و انجام کارهای تحقیقاتی آنان کمک شایانی به مملکت نمی کند. متخصصان و فارغ التحصیلان این رشته در تلاشند تا از روزمرگی که خیلی از علوم به آن مبتلا هستند، جلوگیری کنند. ما برای تحقق این امر در تلاشیم تا به سوی تولید علم و انجام کارهای کاربردی برویم. ما قصد نداریم مقالات پژوهشی این رشته تنها در ژورنال های معتبر به چاپ برسند و به کنار گذاشته شوند یا پایان نامه های دانشجویی این رشته تنها ابزاری برای فراغت از تحصیل این افراد باشد و دیگر کاربردی نداشته باشند بلکه ما به دنبال این هستیم که کارهای تحقیقاتی دانشجویان به عنوان تز پایان نامه تحصیلات تکمیلی دوره دکترا یا ارشد به نوعی مشکلات جامعه را رفع کنند و پس از فارغ التحصیلی این افراد، طرح های تحقیقاتی آنان پیگیری شود.
گزارش: فرزانه صدقی
No tags for this post.