سالروز تولد همایون خرم
نوازنده‌ای صاحب سبک که به ساز غربیِ ویولن، هویتی ایرانی بخشید.
«موسیقی من شرح همه ادراکاتی است که از دور و برم داشتم، شرح همه اتفاق‌هایی که به چشم دیدم و شرح همه آهنگ‌هایی است که از گذشتگان شنیدم و همه گریه‌هایی است که بعد از شنیدن آثار دیگران کردم و چه بسا کامیابی‌ها و ناکامی‌هایی که در زندگی و در مورد هنرمندان دیگر دیده بر احساس من تأثیر گذاشته است. آهنگ‌های من در حقیقت جواب احساسات درونی من‌اند.»
همایون خرم نهم تیرماه سال ۱۳۰۹ در بوشهر متولد شد. مادرش به موسیقی و به‌ویژه دستگاه همایون در موسیقی ایرانی علاقه‌مند بود و از این رو نام فرزندش را همایون گذاشت. او موسیقی را در هفت سالگی با نواختن نی آغاز کرد و در ۱۱ سالگی برای آموختن ویولن نزد ابوالحسن صبا رفت:
«افتخار من این است که شاگرد استاد صبا بودم و از ۱۴ سالگی که به پیشنهاد ایشان به رادیو رفتم، ایشان را رها نکردم و همیشه با ایشان تماس داشتم. استاد صبا کلیدهایی را به دستم داد که با آن درهایی برای من باز شد که برایم خیلی ارزش داشت. استاد صبا بدون هیچ بخلی و با گشاده دستی و گشاده روحی به ما آموزش می‌داد. وقتی خدمتشان می‌رسیدم، از ایشان در مورد دستگاه‌های ایرانی مثل افشاری سؤال می‌کردم و ایشان توضیح می‌دادند، گاهی از نوا سؤال می‌کردم یا از گوشه‌های خاص مثل مخالف سه گاه و ایشان نکاتی را می‌گفتند که مرا روشن می‌کرد. من علاوه بر آموزش‌های استاد صبا، از کتاب‌های اساتید دیگر از جمله کتاب «موسیقی نظری» کلنل علینقی خان وزیری و کتاب «نظری به موسیقی» استاد روح الله خالقی نیز استفاده کردم. برای آشنایی با هارمونی نیز از مکتب استاد فریدون فرزانه آموختم که در کار من تأثیر زیادی گذاشت.»
نخستین بار، 14 ساله بود که به‌عنوان تک‌نواز در رادیو، برنامه اجرا کرد و بعدها در بسیاری از برنامه‌های موسیقی رادیو، خصوصاً در برنامه گلها، به‌عنوان آهنگساز، سولیست ویلن و مدت‌ها رهبر ارکستر شماره شش و دو رادیو و عضو شورای موسیقی رادیو و سرپرست ارکستر سازهای ملی بود:
«من از تشکیل دهندگان برنامه گلهای رادیو و جزو اولین نوازندگان ویولن این برنامه بودم. بنده به اتفاق حبیب الله بدیعی و علی تجویدی از بنیان‌گذاران گروه ویولن گلها بودیم که رهبری اولیه آن به عهده استاد صبا بود. در ارکستر اولیه گلها، استاد مرتضی خان محجوبی پیانو می‌زدند، استاد وزیری تبار، قره نی می‌زد، حسین تهرانی ضرب می‌زد، ابراهیم سرخوش نوازنده تار بود و ما سه نفر هم ویولن می‌زدیم. بعد از فوت استاد صبا، ارکستر بزرگ‌تری برای برنامه گلها تشکیل شد که رهبری آن با استاد روح الله خالقی بود. بعدها رهبری ثابت آن را جواد معروفی به عهده گرفت. من هم علاوه بر نوازندگی ویولن، برای برنامه، آهنگ می‌ساختم و خودم آن را رهبری و اجرا می‌کردم.»
همایون خرم در کنار آهنگسازی و نوازندگی و رهبری ارکستر، به‌عنوان استاد دوره عالی نوازندگی ویولن در هنرستان و هنرکده موسیقی ملی و عضو شورای عالی موسیقی که مرجع رسمی بررسی آثار موسیقی برای صدور مجوز پخش بود، فعالیت می‌کرد؛ اما از آنجایی که دانش آموخته رشته مهندسی برق از دانشگاه علم و صنعت بود، هیچ‌گاه موسیقی را مایه اصلی امرار معاش نکرد او معتقد بود که تحصیلات و حرفه مهندسی علاوه بر آنکه غم نان را از ساحت هنرش زدوده، چراغ راه پیشرفتش در آموختن موسیقی هم شده است.
پس از انقلاب، فعالیت‌های اجرایی او دچار وقفه‌ای چندین ساله شد و اوقاتش بیشتر صرف تدریس خصوصی ویلن و فعالیت‌های پژوهشی درباره موسیقی ایرانی شد. تا اینکه دوباره ترانه‌های ماندگارش را با صدای خواننده‌های نسل تازه همچون محمد اصفهانی و علیرضا قربانی بازسازی و اجرا کرد، روی صحنه رفت و آلبوم و کتاب منتشر کرد. کتاب «غوغای ستارگان»، مجموعه خاطرات او، حاصل این دوران است. همایون خرم تا واپسین ماههای عمر همچنان فعال بود و در آخرین اجرای عمومی‌اش شش ماه پیش از مرگ و در تالار برج میلاد به روی صحنه رفت. او یکی از پرکارترین و خلاق ترینهای موسیقی ایران بود. شمار ساخته های او تا هشتصد اثر روایت شده که بسیاری از آنها، از محبوبترین قطعات تاریخ موسیقی ایرانی به شمار میرود و در خاطرات مردم ایران جاودانی شده است.
سرانجام همایون خرم ۲۹ دی ۱۳۹۱، پس از تحمل چند ماه ابتلا به بیماری سرطان در بیمارستان دی و در سن 82 سالگی چشم از جهان فرو بست.
گزارش: اعظم حسن تقی
No tags for this post.
