سالمرگ رضا قلی خان هدایت

وی بارها و بارها در کابینه‌های مختلف به وزارت رسید و روزگاری هم در فاصله دو دولت مستوفی‌الممالک و محمد علی فروغی به صدارت رسید و نخست وزیر شد. صادق هدایت، نویسنده و مترجم هم عضو دیگری از این خاندان بود که بی‌نیاز از معرفی است و پیش بسیاری از اهالی فرهنگ، شناخته شده‌ترین فرد این خاندان است. هدایت‌ها، از اخلاف رضا قلی‌خان هدایت طبرستانی، ادیب، شاهر و تذکره نویس عصر قاجار است که آثار فراوانی از وی به جا مانده که مشهورترین آنها، دو تذکره ریاض‌العارفین و مجمع‌الفصحاست.

تذکره‌ها، کتاب‌هایی هستند که با عطار و کتاب تذکره الولیا به ادبیات اضافه شدند و بعد از عطار تذکره نویسی رواج پیدا کرد و از دوره صفویه بر کتاب‌هایی اطلاق شد که در شرح حال و آثار شاعران، جمع‌آوری شده بود. ریاض‌العارفین رضا قلی‌خان هدایت هم یکی از این تذکره‌هاست که به شهادت تصحیح کنندگان و تعلیق نویسان این اثر( ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری)، مشتمل بر احوال و آثار 354تن از شعرای عارف و عارفان شاعر و دارای یک حدیقه در مقدمات، دو روضه، یک فردوس و یک خلد است. این کتاب نخستین بار در سال 1305قمری با مقدمه مهدی‌قلی خان هدایت منتشر شده و بعدها مکررا نشر یافته است.

زندگینامه

رضا قلی‌خان طبرستانی، متخلص به هدایت و مشهور به لله باشی، فرزند آقا محمد هادی طبرستانی، از اعیان قریه چهارده‌کلاته از مضافات هزار جریب مازندران و ملازم جعفر قلی خان فرزند محمد حسن خان قاجار(پدر آقا محمد خان قاجار) بود. رضا قلی‌خان در تهران متولد شد و اوایل عمرش را در بارفروش(بابل) گذراند. در دو سالگی . همزمان با فوت پدرش، همراه مادر خود به شیرلز رفت و ایام جوانی‌اش در این شهر گذشت. او ابتدا با تخلص چاکر شعر می‌گفت و سپس تخلص هدایت را برگزید.رضا قلی‌خان در زمان ناصرالدین شاه به سفارت نزد خان خیره به خوارزم رفت. پس از بازگشت از خوارزم، نایب وزارت علوم و مدیر مدرسه دارالفنون و کمی بعدتر و در سال 1278قمری، از خدمات دولتی بازنشسته شد. وی به عنوان مربی مظفرالدین میرزا( ولیعهد وقت) به آذربایجان رفت و پس از بازگشت از این سفر در تهران و در تاریخ هشتم تیرماه 1250(دهم ربیع‌الثانی 1288) درگذشت.

آثار

از رضا قلی‌خان هدایت آثار متعددی در زمینه‌های مختلف به جا مانده که تعدادی از آنها عبارتند از: اجمل‌التواریخ، روضه‌الصفای ناصری در تکمیل روضه الصفای میرخواند، بکتاش نامه یا گلستان ارم در عشق رابعه و بکتاش، شمس الحقایق که منتخبی از دیوان شمس تبریزی است، انجمن آرای ناصری( در دستور و لغت فارسی)، مدارج‌البلاغه( در علم بدیع)، مفتاح الکنوز(در شرح مشکلات اشعار خاقانی)، اصول الفصول فی حصول‌الوصول، مجمع‌الفصحا( در شش جلد به کوشش دکتر مظاهر مصفا به چاپ رسیده و ریاض‌العارفین.

مهرداد نصرتی

 

 

No tags for this post.