در ساخت بنای مسجد جامع خوزان از الگوی بناهای چهار ایوانی استفاده شده که شالوده بنای فعلی در دوره ایلخانی ساخته ودر دوره صفویه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. بنا مشتمل بر صحن، ایوان ، گنبدخانه و شبستان های ستوندار که با کاشی و آجر تزئین و نما سازی شده است.
مردم سده معتقدند که این مسجد را امام حسن علیه السلام بنا کرده و در آن نماز گزارده است و به همین خاطر این مسجد را مسجد امام حسن خوانده اند. البته این اعتقاد نمی تواند واقعیت داشته باشد زیرا همانطور که گفته شد این بنا در فاصله قرون هفتم هشتم هجری و معاصر با دوران حکومت ایلخانان در ایران ساخته شده است.
الحاقتی که در دوره های بعد از ایلخانی در این بنا صورت گرفته عبارتند از : ساخت مناره و گلدسته روی جرز های ایوان جنوبی و نقاشی های تزئینی با نقوش گل و بوته و اسلیمی در زیر نیم طاق های چهار ایوان اصلی حیاط .
در دوره قاجار شبستان ضلع غربی مسجد تعمیر شده و گسترش یافت. صحن مسجد به شکل مربع بوده و ایوان های چهار گانه شمالی ، جنوبی و شرقی ، غربی آن با هم قرینه اند. ایوان جنوبی به وسیله ورودی که دو طبقه است به محوطه زیر گنبد راه دارد چهار زاویه داخل گنبد با مقرنس های درشت گچی تزئین شده است و طاق گنبد نیز قطاربندی های گچی رنگین دارد ازاره های دو ایوان شمالی و جنوبی و اطراف صحن با سنگ پوشش یافته و نمای صحن دارای تزئینات کاشی کاری معقلی از دوره صفویه است. طاق های ایوان های شمالی و جنوبی با نقاشی های دوره صفویه و داخل ایوان های شرقی و غربی با نقاشی های بعد از دوره صفویه تزئین شده است. در کنار هر ایوان اصلی دو ایوان کوچک وجود دارد. شبستان مسجد در عقب ایوان غربی واقع شده و دارای بیست ستون سنگی با ارتفاع تقریبی دو متر است و به وسیله قطعاتی از سنگ مرمر شفاف نور محل تامین و وارد می شود . سردر ورودی مسجد دارای کاشی کاری با رنگ های فیروزه ای ، سفید ، لاجوردی و سیاه است .
از ویژگی های مهم هنری این بنا می توانیم به مقرنس کاری ، قطار بندی ، گچبری ، تزئینات کاشی کاری ، مشبک گچی و آجری و ستون های سنگی تراش خورده اشاره کرد .
در حال حاضر هیچ کتیبه ای در مسجد وجود ندارد و تنها سنگابی با کتیبه ای به تاریخ رمضان 1108 هجری قمری ، وقف حاجی حیدر د این محل دیده می شود. مردم سده معتقدند که این مسجد را امام حسن علیه السلام بنا کرده و در آن نماز گزارده است و به همین خاطر این مسجد را مسجد امام حسن خوانده اند. البته این اعتقاد نمی تواند واقعیت داشته باشد زیرا همانطور که گفته شد این بنا در فاصله قرون هفتم هشتم هجری و معاصر با دوران حکومت ایلخانان در ایران ساخته شده است.
بنای تاریخی مسجد جامع خوزان به شماره 1761 در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی: احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.