ایران به لحاظ تصادف‌ها و سوانح جاده‌ای و ترافیکی به عنوان یکی از کشورهای دارای بیشترین موارد تصادف و مرگ و میر ناشی از آن معرفی شده است. بر اساس آمار و اطلاعات تصادفات، در برخی ایام سال از جمله تعطیلات عید نوروز و تابستان همزمان با افزایش حجم ترافیک در جاده‌ها، تصادفات نیز افزایش می‌یابد. ایام عید نوروز( 25 اسفند ماه لغایت 14 فروردین) به جهت ویژگی‌های خاص خود دارای شرایط بحرانی از نظر تعداد و نوع مسافرت‌ها (حجم ترافیک بالا) و چگونگی رفتار رانندگان است. تعطیلات امسال نیز مستثنی نیست. با نزدیک شدن به ایام نوروز آرام آرام حجم سفرهای زمینی نیز افزایش می‌یابد؛ طبق آخرین آمار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از ۲۹ اسفند تا پایان ۱۵ فروردین امسال، ۵۶ میلیون و ۵۸۶ هزار و ۱۵۳ نفر شب اقامت در کشور به ثبت رسیده است. این سهم بالای سفرهای زمینی می تواند به دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی همراه با حوادث دلخراش جاده‌ای باشد که شیرینی و جذابیت سفر را به کام مسافران تلخ کند. حجم زیاد تصادفات و سوانح نوروز 1393 گواه این مطلب است؛ نوروز امسال یک هزار و 84 مرگ بر اثر تصادفات جاده‌ای ثبت شده است. بنا برگفته سرهنگ محمد حسین حمیدی، رئیس پلیس راه کشور۴۰ درصد تلفات جاده‌ای در نوروز ۹۳ مربوط به واژگونی خودروها بود که اغلب سرنشینان جان خود را از دست داده یا آسیب‌های جدی دیده بودند. بررسی‌های راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی نیز حاکی از این امر است که پراید، پیکان و وانت، نیسان، پر حادثه ترین خودروهای کشورهستند. همچنین آمارها نشان داده که استان‌های خوزستان، خراسان رضوی، تهران و فارس از سال 90 تا93 بیشترین حوادث جاده‌ای را به خود اختصاص داده‌اند.
عوامل انسانی همراه با کاهش توانایی رانندگی
انسان، وسیله نقلیه و جاده مهمترین اجزای سیستم حمل و نقل جاده ای را تشکیل می دهند. در این بین سهم انسان و خطاهای انسانی به عنوان مهمترین اجزای این سیستم محسوب می‌شود؛ طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، یکی از مهمترین آمارهای مورد توافق در مورد تصادفات و آسیب‌ها، نقش 70-90 درصدی عوامل انسانی در تمامی تصادفات است. فاکتورهای انسانی(رفتاری) در 60 درصد از تصادفات نقلیه‌ای به عنوان دلیل اصلی و در 95 درصد کل تصادفات نیز به عنوان یک عامل تاثیرگذار به شمار می‌آیند. در این بین برخی فاکتورها باعث افت ناگهانی قابلیت رانندگی می‌شوند که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
سن: مطالعات نشان داده است که جوانان در سنین18-19 تا 25 سالگی بیشتر در معرض خطر هستند. در این گروه سنی انحراف اجتماعی، تخلفات رانندگی، مصرف داروهای غیر مجاز بیشتر گزارش می شود. با وجود اینکه که جوانان زیر 20 سال بیشترین میزان رانندگی در سرعت‌های بالا را دارند، بیشتر از همه سرعت خود را نرمال گزارش می‌کنند. آنها کمتر از کمربند استفاده می‌کنند و به توانایی‌های رانندگی خود اعتماد بیش از حد دارند و به خطر آفرینی‌های شخصی خود توجه نمی‌کنند. همچنین بی‌تجربگی رانندگی در بین جوانان شیوع بالاتری دارد. افراد سالمند بیشترین مشکل را با قوای ادراکی-حسی به خصوص بینایی دارند. آنان بیشترین میزان خواب آلودگی حین رانندگی را داشته‌اند، هرچند میزان تصادفات آنها به علت خستگی کم گزارش شده است. همچنین دیده شده با بالا رفتن تجربه میزان رانندگی‌های خواب آلوده کمتر شده است.
جنس: همچنین مطالعات دیگر نشان داده که مردها بیشتر و شدیدتر تصادف می‌کنند. در سن 16تا 20 و 21تا24سالگی میزان مرگ مردان در تصادفات 2 برابر زنان است اما پس از گرفتن گواهینامه کاهش تصادفات مربوط به خطاها در مردان 2 برابر کمتر می‌شود. مردان 2 برابر بیشتر از زنان در هر سال خطر تخلف و رانندگی تهاجمی دارند. در ضمن مردان کمتر کمربند می بندند و بیشتر رانندگان عصبانی را تشکیل می دهند. در عوض زنان بیشتر به علت اختلال در ادراک سه بعدی و موقیعت یابی تصادف می‌کنند و در کل اعتماد به نفس رانندگی‌شان پایین است.
اختلالات خواب و مصرف دارو: داروی‌های متعددی با اختلالات در فرایند پردازش داده‌ها و طولانی کردن مدت زمان پاسخ، رفتار رانندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. آمفتامین‌ها و استرویی دهای آنابولیت جز دسته اول بوده و باعث رشد رفتارهای خطرناک می‌شود. همچنین بنزودیازپین‌ها و کانابیس قابلیت‌ها را کاهش می دهند.
شخصیت: مطالعات نشان داده است رفتار رانندگی پر خطر با هیجان طلبی، تحمل نکردن تنش، تکانش گری، خشونت طلبی، شور طلبی و ماجراجویی، بی ثباتی عاطفی، افسردگی و بد بینی ارتباط دارد.
سطح تحصیلات: افراد با سطح تحصیلات بالاتر بیشتر سبقت گرفتن و سرعت‌های بالای خود را گزارش می کنند. همچنین مطالعات نشان داده‌اند که افراد تحصیل کرده بیشتر از کمربند ایمنی استفاده می کنند.
خشونت: تحقیقات دیگر نشان داده است، رانندگان خشمگین یا آنهایی که کمتر می توانند خود را کنترل کنند، بیشتر تصادف می‌کنند.همچنین همه رانندگان خشن تحصیلات پایین‌تری داشته‌اند.
اعتماد به نفس: اعتماد به نفس بالاتر در رانندگی، با تمایل به تخلفات رانندگی و اعتماد به نفس کمتر در حین رانندگی با افزایش خطر تصادفات همراه بوده است. اعتماد به نفس بالای رانندگی با نمرات بالای برون گرایی ارتباط دارد.
استرس: مطالعات دیگرنشان داده است، شغل‌های پر استرس با تصادفات ماشینی در ارتباط بوده‌اند و استرس‌های مالی، احتمال تصادفات جدی‌تر را افزایش می‌دهند. رانندگانی که تصادفات جزیی داشتند، استرس زیادی را گزارش می‌کردند، در حالی که افرادی که تصادفات سنگین داشته یا هرگز تصادفی نداشتند، استرس کمتری داشتند. دسته اول نسبت به کسانی که به خاطر سرعت و سبقت بازداشت شده بودند، نیز استرس بیشتری داشتند. افزایش استرس با رفتار رانندگی پر خطر، مقیاس لغزش بالاتر و سرعت بیشتر ارتباط دارد.
خستگی: خستگی ناشی از خواب آلودگی به ویژه در شرایط تاریکی هوا و مسافت های طولانی یکی از دلایل وقوع تصادف است. وهاب زاده، یکی از پژوهشگران کشور در مطالعه خود در مورد نقش عوامل انسانی در بروز تصادفات آزاد راه کرج- قزوین گزارش کرد که از مجموع پاسخ دهندگان 40 درصد از میزان تاثیر خستگی و خواب آلودگی رانندگان در انتهای سفر را در عدم توجه کافی رانندگان به جلو را زیاد، 23/8متوسط، 15 درصد کم،11/2 درصد بسیار کم و 10 درصد نیز بسیار زیاد دانسته‌اند.
تصمیم گیری قرص و محکم: تصمیم گیری‌های عجولانه با افزایش خطر تصادفات، رانندگی سریع تر، مبادرت به تخلفات ترافیکی و انحراف اجتماعی همراه بوده است.
سایر فاکتورها: فاکتورهای بسیار دیگری در مقوله قابلیت‌های کوتاه مدت این مساله مطرح شده‌اند که پرخوری، سیگار روشن کردن، استفاده از تلفن همراه و حتی صحبت کردن با مسافران از جمله آنهاست.
سهم پدیده‌های اقلیمی در تصادفات جاده‌ای
همچنین از میان عواملی که در بروز تصادفات جاده‌ای نقش دارند، سهم پدیده‌های اقلیمی چون لغزندگی در سطح جاده، برف، کولاک، مه، بهمن و یخبندان کم نیست.
بررسی تحلیلی تصادفات جاده‌ای با رویکرد اقلیمی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در محورهای مختلف نشان داده است که وقوع پدیده‌های اقلیمی یخبندان و بارندگی از مهمترین عوامل بالا رفتن آمار تصادفات در محور فیروز کوه ساری به شمار می‌آید. همچنین حرکات دامنه ای( به لحاظ تاثیرگذاری بر جاده، وقوع ناگهانی و فعالیت) در تمام طول سال از مهمترین پارامترهای خطرساز و تهدید کننده ایمنی محور سنندج مریوان است و تغییر کاربری دامنه‌های مشرف بر جاده در افزایش حرکات دامنه ای در محور سنندج مریوان نقش موثری دارد.
تجزیه و تحلیل تصادفات رخ داده در محور کرج- چالوس نیز نشان داده است بیشترین فراوانی تصادفات با 28/22 درصد در فصل تابستان و بعد از آن مربوط به بهار است. همچنین مشخص شد که حدود 54/38 درصد از تصادفات در فصل های گرم سال(بهار و تابستان) اتفاق می افتد که این امر می تواند نشان دهنده افزایش حجم ترافیک و تاثیرات آن در وقوع تصادفات جاده‌ای باشد.
بررسی آمارهای پلیس راه نشان می دهد که عامل 85 درصد از تصادفات رخ داده در محور کرج-چالوس مردان هستند و این بیان کننده این نکته است که در جاده‌ای برون شهری و به ویژه جاده کرج- چالوس اکثر قریب به اتفاق رانندگان را مردان تشکیل می‌دهند.
دلیل اصلی در شرایط نا مساعد جوی به دلایل گوناگون از جمله احتمال سقوط بهمن و ریزش و لغزش کوه و نظایر آنها، تعداد تصادفات هم به شدت کاهش می یابد. وقوع تصادفات در هریک از هواهای بارانی، ابری، مه آلود و برقی تقریبا درصدهای یکسانی دارند ولی در میان عوامل نامساعد جوی، بیشترین تعداد تصادفات مربوط به هوای ابری است.
گزارش: فرزانه صدقی
No tags for this post.