شاید شما نیز جمله معروف «خوب چه کار کنیم، تفریح و سرگرمی نداریم» را از زبان بسیاری از کسانی که سیگار و قلیان تنها اسباب تفریح شان شده است، در توجیه مصرف این گونه مواد مضر برای سلامتی شنیده باشید، بخصوص دختران و پسران جوان و حتی نوجوانی که رفته رفته قبح مصرف مواد دخانی به خصوص قلیان در بین آنها و اطرافیانشان شکسته شده است و این اختراع هندی- ایرانی همنشین ثابت محفل آنان شده است.
بزرگترها نیز آنقدر درگیر تامین مایحتاج زندگی روزمره خود شده اند که گویی نسبت به رواج پدیده اسفبار شیوع مصرف مواد دخانی در اطرافیان خود بی تفاوت شده اند، بی تفاوتی خطرناکی که البته نیازمند بررسی های بیشتر و دقیق تر جامعه شناسی است.
اما آیا به واقع، نبود تفریح و سرگرمی سالم در بین جوانان ایرانی دلیل اصلی مصرف مواد دخانی است؟
کارشناسان چنین اعتقادی ندارند و به باور آنها، از همین مقدار امکانات محیطی و تفریحی ایجاد شده حداقل در سطح شهر تهران بهره کافی برده نمی شود و استعمال دخانیات نیز کاهش نیافته است، پس مشکل کجاست؟
موسسه گالوپ به عنوان بزرگترین موسسه آمارگیری در دنیا که هر ساله فهرستی از ملت‌های شاد دنیا را منتشر می کند، در گزارش جدید خود اعلام کرد که هفت کشور از 10 کشور شاد جهان در منطقه آمریکای لاتین قرار دارند.
بیشتر این کشورها از منظر شاخص‌های متداول تناسب زندگی و امکانات رفاهی از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند، اما مردمان این سرزمین ها تنها با بهره گیری از سرمایه های درونی خود توانسته اند در درون خود شادی و رضایت را ایجاد کنند و از زندگی بسیار ساده خود لذت کافی ببرند.
این در حالی است که در گزارش موسسه گالوپ برخی از کشورهای ثروتمند اروپایی مانند آلمان که ملت های آنها از امکانات رفاهی نسبتا بالایی برخوردارند در انتهای جدول کشورهای شاد قرار دارند و وضعیت ایران نیز در این نظرسنجی قابل تعریف نیست و جایگاه کشورمان هر سال در انتهای جدول تنها مقداری بالا و پایین می شود.
اما یک متخصص متخصص علوم اعصاب شناختی با بیان این که اگر لذت نبود، نه بقای فرد ادامه پیدا می کرد و نه بقای نسل، گفت: اگر مواد دخانی لذت بخش نبود، کسی نیز از آن استفاده نمی کرد لذا هرکاری که هر موجود زنده انجام می دهد، با نوعی لذت ارتباط دارد.
دکتر پیمان حسنی ابهریان در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه، مهمترین پارامتر موثر در لذت بردن 'سطح هیجان' نام دارد، گفت:هیجان نه تنها در لذت بلکه در دیگر احساسات نیز از جمله غم، ترس و شادی از جمله پارامترهای اصلی اندازه گیری محسوب می شود.
به گفته وی، هنگامی که نوشیدن یک معجون و شربت برای ما لذت بخش است، این یعنی هیجان ما در سطح این شربت متوقف شده است و در صورتی که یک نوشیدنی خوشمزه تر از آن را البته در پارامترهایی مشابه بنوشیم دیگر از شربت قبلی لذت نخواهیم برد، چراکه هیجان ما یک سطح بالاتر رفته و این مسئله همین طور تا بی نهایت ادامه پیدا میکند.
**سطح هیجانات منفی در جامعه ایرانی بالاست
این متخصص علوم اعصاب شناختی با تاکید بر این که متاسفانه سطح هیجانی و لذت بردن در جامعه ایرانی برخلاف هیجانات منفی و نابهنجار بسیار پایین است، گفت: صرف شام یک فرانسوی یکساعت طول می کشد و از دور هم بودن لذت می برند، این درحالی است که میل غذا در جامعه ایرانی تنها بر اساس تکلیف و سیر شدن است.
دکتر ابهریان افزود: رفتن به محل کار در جامعه ما تنها برای پول درآوردن است، یا هنگامی که به پارک و سایر مراکز تفریحی می رویم، تنها به خاطر فرزندان است و به هیج وجه لذت بردن از زندگی را نیاموخته ایم، این در حالی است که جوامع موفق برای انجام کارهای خود بسیار ذوق و شوق دارند و از انجام آنها لذت می برند.
دکتر ابهریان در ادامه با بیان این که متاسفانه در حال حاضر تمام منابع لذت بخش فرد معتاد به دخانیات در مصرف یک نخ سیگار خلاصه شده است، گفت: مشکل اینجاست که مصرف سیگار و قلیان را به عنوان یک عامل اختلال جسمی، روحی و رفتاری، تفریح حساب می کنیم و اینجا است که دیگر جایی برای لذت های واقعی نمی ماند.
وی یکی از دلائل سوق به سمت دخانیات را فقر لذت و نبود توانایی استفاده از امکانات در دسترس دانست و گفت: ما اگر یاد بگیریم از بسیاری از لذات ارزان مانند گشت و گذار در طبیعت، ورزش، در کنار خانواده بودن و سینما رفتن لذت ببریم، خیلی از نیازهای روحی و روانی ما تامین و برآورده می شود و دیگر نیازی به مصرف انواع و اقسام مخدرها به عنوان لذاتی بسیار گران برای سلامتی احساس نمی شود.
** جامعه ایرانی لذت بردن از زندگی را نیاموخته است
این متخصص علوم اعصاب شناختی در عین حال در پاسخ به این سوال که چرا با وجود فراهم شدن امکانات ورزشی، تفریحی، رفاهی رایگان حداقل در سطح شهر تهران، استعمال دخانیات کاهش نیافته است و از این امکانات نیز استفاده لازم نمی شود، گفت: متاسفانه ما یاد نگرفته ایم از زندگی و امکانات موجود لذت و بهره لازم را ببریم.
دکتر ابهریان با بیان این که مهمترین اصل در پیشگیری از اعتیاد لذت بردن از سلامتی است، گفت: این درحالی است که پرداخت دو نوع هزینه شامل هزینه درمان و همچنین حمل و نقل در فرهنگ ما ایرانیان سخت و ملال آور است، یکی پرداخت هزینه درمان و دیگری حمل و نقل، به این دلیل که پس از صرف هزینه و بازیابی سلامتی می گوید من که سالم بودم تازه برگشتم به نقطه اول، چیزی که به من اضافه نشده است!
این متخصص علوم اعصاب شناختی در ادامه گفت: حداقل تا زمانی که شرایط اقتصادی به همین منوال است ما باید یاد بگیریم که ضمن مدیریت شرایط موجود و دوری از لذات کاذب همچون مصرف سیگار، زندگی را با این شرایط تطبیق داده و سطح آگاهی خود از لذت بردن در شرایط موجود را افزایش دهیم.
وی با بیان اینکه لذات به مراتب مناسب تری از مصرف قلیان و سیگار وجود دارد و ما آنها را نیاموخته ایم، گفت: کسی که از سلامتی خود لذت می برد و به پارک و مراکز تفریحی رفته و ضمن استفاده از هوای تمیز، به تماشای مناظر طبیعی می پردازد، هیچگاه این لذت را با قلیان و سیگار آلوده نمی کند
این متخصص علوم اعصاب شناختی با اشاره به برخی بهانه تراشی ها از سوی برخی استفاده کنندگان سیگار و قلیان در جامعه مبنی بر این که در جامعه آلوده، دخانیات زیاد است و ورزش و امکانات نیست، گفت: این دلائل به هیج وجه برای مصرف دخانیات قانع کننده نیست.
وی در ادامه با تاکید بر این که ما باید لذت های جایگزین بیشتری را برای مصرف دخانیات در سطح جامعه تعریف کنیم، گفت: این امر به طور حتم نیازمند برنامه ریزی و سرمایه گذاری ویژه دولت است.