برای تجاری سازی صنایع دستی باید به فکر طرح های نو بود

چرا نمایشگاه ملی صنایع دستی ایران همزمان با روز جهانی صنایع دستی و نمایشگاهی که در این زمینه برگزار نشد؟

روز جهانی صنایع دستی هر سال طبق تقویم جهانی در تاریخ 20 خرداد است اما این رخداد امسال به دلیل ماه مبارک رمضان در کشورمان از 5 تا 10 خرداد در مصلای امام خمینی برگزار شد. این روز رویداد مهمی در حوزه صنایع دستی به شمار می آید و برای تمامی تولیدکنندگان و سازندگان صنایع دستی مهم است و مخاطبان خاص خود را دارد. امسال در نمایشگاهی که به مناسبت روز جهانی صنایع دستی برگزار شد، از چند دستاورد جدید رونمایی شد. یکی از این دستاوردها نوعی اثر قلم زنی حکاکی بر روی مس بود. اثر دیگر کار سوخت چرم بود که هم اکنون فقط چند نفر در ایران در این زمینه فعالیت می کنند. در حال حاضر استاد خوشنویس زاده در اصفهان به تولید سوخت چرم اشتغال دارند و کارهای نفیسی هم در این زمینه انجام داده است. در فرآیند تولید سوخت چرم، چرم را برش می دهند و قطعات آن را کنار یکدیگر می چینند و بخش هایی از چرم را نیز داغ می کنند تا رنگ آن تغییر کند. سپس روی این قطعات نقاشی می کشند و دور آن نیز خوشنویسی می کنند یا کار تذهیب انجام می دهند.

آیا استفاده از فناوریهای روز برای توسعه صنایع دستی هم مورد توجه قرار داشته است؟

سال گذشته پروژه ای را شروع کردیم که طی آن یک دستگاه عبابافی طراحی شد و در نمایشگاه امسال از آن رونمایی شد. در حال حاضر دستگاه های عبابافی اکثرا کهنه هستند، مکانیزم های بافت آن ها فرسوده است و سرعت کارشان هم پایین است. این در حالی است که دستگاه عبابافی جدید توسط کسانی که سال ها در این زمینه کار کرده اند طراحی شده و بر خلاف دستگاه های قبلی که در عرض 40 یا 45 سانتی متری عبا می بافتند، در عرض یک متر بافتنی می کند و طوری طراحی شده که از خستگی استادکار می کاهد. همان طور که می دانیم عبا با پشم شتر بافته می شود و پشم شتر نیز احتیاج به ریسندگی دارد؛ این کار با دست انجام می شود، بنابراین زمان بر است و افزون بر این حجم پشم شتر زیاد نیست و این موضوع میزان تولید عبا را پایین می آورد. دستگاه جدید به راحتی کار بافت را انجام می دهد و سرعت بافندگی و در نتیجه میزان تولید را بالا می برد، در نتیجه کار عبابافی را از لحاظ اقتصادی درآمدزا و مقرون به صرفه می کند. اثر دیگری که در نمایشگاه از آن رونمایی شد نوعی مشبک فلز بود که استادکار با آن یک ساعت درست کرده بود و سنگ های قیمتی نیز بر روی آن نصب کرده بود. این کار برای حرم امام رضا تولید شده بود. همچنین محققان پژوهشکده مواد وزارت علوم توانسته بودند ورقه های نقره ای تولید کنند که رنگ آن ها با گذشت زمان سیاه نمی شود. در این نمایشگاه این ورقه ها عرضه شدند زیرا همان طور که می دانیم در صنایع دستی از ورقه های نقره ای در قلم زنی و ساخت نقوش برجسته استفاده می شود و ملیله هم با نقره درست می شود و عدم تغییر رنگ ورقه نقره، دارای مزیت های زیادی برای صنایع دستی خواهد بود. در تهران شیشه گری سنتی به مدت بیش از 80 سال است که به صورت کاملا سنتی انجام می شود؛ ما با استفاده از اعتبارات موجود نوعی کوره سمپل ساختیم که با بهره گیری از مطالعات قبلی و توسط محققان مهندسی شده بود و در نمایشگاه از آن رونمایی شد. می توان از این کوره برای گداختن شیشه استفاده کرد و قابل توسعه هم هست و تمامی مطالعات مربوط با طراحی آن توسط بخش خصوصی انجام شده است.

در مجموع نقش بخش خصوصی در بازار صنایع دستی به چه نحوی است؟

مخاطبان ما و تمامی تولیدکنندگان کالاهای صنایع دستی همگی از بخش خصوصی هستند. ما به آن ها، تسهیلات و اعتبار می دهیم، این افراد را به نمایشگاه دعوت می کنیم تا تولیداتشان را به نمایش بگذارند، همچنین برای آن ها کلاس های آموزشی برگزار می کنیم تا مواد و روش کارشان را اصلاح و به‌روز کنند.

رقیب های ما در دنیا هندوستان، چین، اندونزی، پاکستان، ویتنام و در مجموع کشورهای آسیای شرقی هستند اما رقبای جدی ایران هند و چین هستند که به ما بسیار نزدیک اند و فعالیت های تولیدی زیادی هم انجام می دهند

وضعیت صنایع دستی در سطح آکادمیک و دانشگاهی ما چطور است؟

در تعداد زیادی از دانشگاه های ایران صنایع دستی تدریس می شود. این حوزه بالغ بر 200 رشته دارد و گنجاندن تمامی این رشته ها در دوره چهار ساله کارشناسی کار آسانی نیست و تربیت متخصص با چنین شرایطی کار دشواری است زیرا دانشجو نمی تواند تمامی این رشته ها را همزمان یاد بگیرد. صنایع دستی نوعی رشته مهارتی است و عدم درک این موضوع موجب بازدهی نه چندان مطلوب خواهد شد. در حوزه صنایع دستی باید رخدادهای جدیدی صورت گیرند و تغییراتی در آن به وجود آیند؛ در واقع ما بدون این که ریشه هایمان را از بین ببریم باید مهارتهایمان را افزایش دهیم و طراحی هایمان را به روز کنیم. تولیدکنندگان باید تکرار را رها و افکار نو را وارد این رشته کنند. هم اکنون نسل های جدید در حال انجام تغییرات خوبی در این حوزه هستند و در زمینه هایی مانند زیورآلات سنتی و بته جقه تغییرات جالبی صورت گرفته است. من بر این باورم ما نباید هویتمان را تغییر دهیم و هر تولیدی که در ایران انجام می دهیم نباید بگوییم "ما چون ایرانی هستیم پس این تولید ایرانی است، بلکه باید بگوییم این تولید چون ریشه دار است، ایرانی است". ما باید ریشه ها را حفظ کنیم و تغییرات را به صورت آگاهانه انجام دهیم.

رقبای اصلی ایران در زمینه صنایع دستی چه کشورهایی هستند؟

رقیب های ما در دنیا هندوستان، چین، اندونزی، پاکستان، ویتنام و در مجموع کشورهای آسیای شرقی هستند اما رقبای جدی ایران هند و چین هستند که به ما بسیار نزدیک اند و فعالیت های تولیدی زیادی هم انجام می دهند زیرا فعالیت تولیدی که منجر به تجارت نشود در نهایت میرا خواهد بود

صنایع دستی یک هنر است یا یک صنعت؟

هنر مفهوم خاص خود را دارد و زیاد قابل تکثیر نیست؛ همچنین هنر فاقد چهارچوب است اما در صنایع دستی چهارچوب وجود دارد و ما نمی توانیم از ریشه ها و سنت ها جدا شویم و نمی توانیم عناصر اصلی را طوری دگرگون کنیم که ناپدید شوند. بنابراین صنایع دستی در چهارچوب خود شاید در ابتدا به هنر مربوط شود اما زمانی که اثر تکثیر می شود، به یک کار تولیدی تبدیل می شود. من ماهیت کار صنایع دستی را کاملا تولیدی می بینم و ما از صنعت برای تولید مواد کمک می گیریم و از دستگاه های صنعتی نیز بهره می بریم. هم اکنون ظرفیت های خوبی در حوزه صنایع دستی وجود دارد که می تواند تبدیل به تجارت شود.

وضعیت اشتغال در بخش صنایع دستی به چه صورت است؟

در حال حاضر بیش از 300 هزار نفر در زمینه صنایع دستی به تولید اشتغال دارند و این ظرفیت قابل افزایش است به شرط این که بازار مهیا باشد، طراحی ها به‌روز شوند زیرا نسل جدید سلایق متفاوتی دارد.

وضعیت جهانی سازی و ورود کالاهای انبوه از کشورهایی مانند چین چه تاثیری بر بازار صنایع دستی گذاشته است؟

چینی ها به نتایجی رسیده اند که امیدوارم تولیدکنندگان ما هم در حوزه صنایع دستی به چنین نتایجی برسند. در ایران هم دستمزدها و هم قیمت مواد اولیه بالاست بنابراین محصول تمام شده صنایع دستی یقینا گران تر از محصول مشابه چینی خواهد بود. من معتقدم رقابت کردن با چینی ها کار بدی نیست و تولیدکننده ایرانی نیز باید به این رقابت بیندیشد و محصولی با کیفیت بهتر و قیمت کمتر ارائه دهد تا بتواند با کالاهای چینی در سطح تجاری رقابت کند.  هم اکنون تعرفه های گمرکی برای ورود کالاهای چینی به ویژه تعرفه های صنایع دستی بالا رفته اند و امیدواریم این موضوع به کالاهای بومی کمک کند، با این حال باید به فکر رقابت با چینی ها بود زیرا آن ها درهای اقتصادی خود را باز کرده اند و محصولاتشان را به تمامی نقاط دنیا صادر می کنند. امیدواریم در ایران نیز این اتفاق بیفتد تا تولیدکنندگان به راحتی بتوانند محصولات صنایع دستی شان را به همه جا صادر کنند.

وضعیت صادرات صنایع دستی در ایران چگونه است؟

طی یک سال اخیر صادرات رشد خوبی داشته و صادرات صنایع دستی به کشورهای اروپایی و همچنین کشوری مانند عراق زیاد است؛ به طور مثال، گیوه های استان هایی مانند کردستان و کرمانشاه در حجم بالایی به کشور عراق صادر می شوند. در همدان نیز صادرات سفال به عراق و همچنین کشورهای اروپایی مانند هلند در سطح بالایی انجام می شود و اشتغال هم در این زمینه وضعیت رضایت بخشی دارد.

ایران با شورای جهانی صنایع دستی به چه میزان همکاری دارد؟

همکاری ایران با این شورا در سطح بالایی است به طوری که نشست شورای جهانی صنایع دستی امسال در مهر ماه  و در شهر اصفهان برگزار می شود. اصفهان، شهر جهانی صنایع دستی است و قرار است همدان نیز به شهر جهانی سفال تبدیل شود. در حال حاضر یونسکو از شورای جهانی صنایع دستی حمایت می کند و این شورا می تواند در همه جا به عنوان یک تشکل معتبر در حوزه های دارای ریشه های فرهنگی و تاریخی عمیق فعالیت داشته باشد. شورای جهانی صنایع دستی قادر است نمایشگاه های صنایع دستی را در کشورهای مختلف برگزار کند، تولیدکنندگان برتر را معرفی کند و در مجموع نقش بین المللی را در توسعه صنایع دستی ایفا کند و کشورمان هم به نوبه خود با این شورا تعامل و همکاری نزدیکی دارد.

نقش تبلیغات در صنایع دستی را چقدر پررنگ میبینید؟

تبلیغات نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کند و در حال حاضر یکی از ضعف های ما در حوزه صنایع دستی این است که نمی توانیم بسیاری از موضوعات را در سطح وسیع معرفی کنیم. دلیل این موضوع هزینه های زیاد و کمبود اعتبار است زیرا دولت قادر به پرداخت هزینه های بالای تبلیغات برای صنایع دستی در رسانه ای مانند صدا و سیما نیست. این واقعیت برای تولیدکنندگان مشکل ایجاد می کند زیرا آن ها به تبلیغات نیاز دارند تا بتوانند آثار و محصولات خود را به مخاطبان معرفی کنند.

اقتصاد مقاومتی در حوزه صنایع دستی به چه شکل میتواند موثر واقع شود؟

اقتصاد مقاومتی نوعی برنامه کلی است و دارای حسن هایی است که به دستگاه های مختلفی که باید در حوزه خود اقتصاد را توسعه بخشند، آگاهی می دهد که چه کارهایی باید انجام دهند. ما در زمینه صنایع دستی و در چهارچوب اقتصاد مقاومتی در دو حوزه برنامه ریزی کرده ایم. یکی از این حوزه ها، ایجاد کارگاه های بزرگ است چون هم اکنون در بخش صنایع دستی دارای کارگاه های خرد زیادی هستیم که اغلب در سطح بالا سفارش پذیر نیستند. ما در سال جاری کارگاهای بزرگی که امکان تحویل کالا و سفارش پذیری داشته باشند، را در کشور ایجاد خواهیم کرد. همزمان کارگاه های کوچک را حمایت می کنیم و آن ها را به سمت تجاری شدن پیش خواهیم برد. علاوه بر این، در حوزه روستاها نیز برنامه هایی را در چهارچوب اقتصاد مقاومتی داریم. بسیاری از تولیدکنندگان صنایع دستی در کشور روستایی هستند و محصولات آن ها در سطح کشور دیده نمی شود. ما روستاهایی را به عنوان روستاهای هدف صنایع دستی تعیین می کنیم که پتانسیل تولید صنایع دستی و امکان توسعه آن در آن ها زیاد باشد. در سال 1395 دست کم 62 روستا را به عنوان چنین روستاهای هدف تعیین کرده ایم و اعتبار این کار را نیز تامین خواهیم کرد. 

گفتگو: شه تاو ناصری

No tags for this post.