روزه داری یا به عبارتی نخوردن و نیاشامیدن در طول روز و در نتیجه گرسنگی و تشنگی ناشی از روزه این سوال را در ذهن بسیاری از افراد ایجاد می کند که آیا ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت، مواجه بودن با اختلالاتی نظیر کمبود ویتامین یا قرار داشتن در شرایط خاص مانند بارداری می تواند مانع از روزه داری شود؟ درباره فواید روزه داری از نظر پزشکان و متخصصان بحثهای زیادی وجود دارد.
نتایج تحقیقات علمی نشان داده است نه تنها مواجهه با چنین بیماریها و اختلالاتی مانع از روزه گرفتن نمی شود، بلکه بسیاری از بیماریها از جمله ترمیم بافتها و سلولها، کنترل چاقی، تنظیم میزان ترشح هورمونها، استراحت دستگاه گوارش، دیابت نوع دوم، چربی خون بالا و افسردگی از جمله بیماریهایی است که با روزه گرفتن می توان عوارض و پیامدهای آن را به میزان قابل توجهی تحت کنترل قرار داد.
در ادیان مختلف همواره گفته می شود روزه برای سلامت روح و روان افراد مفید است، اما مزیتهای روزه برای بدن تا قبل از سال ۱۹۰۰ ناشناخته بود و پس از آن محققان در تحقیقات گسترده ای که درباره فواید روزه داری انجام دادند به این نتیجه رسیدند که روزه داری می تواند در درمان اختلالاتی مانند چاقی و همچنین بیماریهایی مانند صرع و دیابت تاثیرگذار باشد، اما جالب این که تحقیق درباره روزه‌داری و مزیتهای آن فقط محدود به کشورهای مسلمان نبوده و در بسیاری دیگر از کشورها بویژه در کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز روزه به عنوان یک راهکار درمانی مورد توجه قرار گرفته است. در کشورهای سوئیس، آلمان، انگلیس و آمریکا تحقیقات جامعی درباره درمان با روزه داری انجام داده اند و اکنون در بعضی بیمارستانها درمانهای مبتنی بر روزه‌داری مورد توجه است.
متخصصان تغذیه دانشگاه شیکاگو نیز اعلام کرده اند روزه در جلوگیری از پیشرفت اختلالاتی که می تواند زمینه ساز مرگ زودهنگام و ناگهانی انسانها باشد، پیامدهای مثبتی را به همراه دارد.
رئیس موسسه ملی علوم اعصاب آمریکا هم اعلام کرده است روزه گرفتن در دوره های زمانی مشخص از سلولهای عصبی در برابر هر گونه استرس و فشارهای روحی ـ روانی محافظت می کند.
به گفته ماتسون، ۱۰ تا ۱۶ ساعت روزه داری موجب می شود بدن برای تامین انرژی مورد نیاز خود اندوخته چربی را هدف قرار دهد که اثر این تغییرات در محافظت از حافظه و افزایش توانایی یادگیری افراد ثابت شده است. او در تحقیقات اخیرش در این زمینه نشان داده است روزه‌داری می تواند در کاهش احتمال ابتلا به آسیبهای مغزی و در نتیجه بروز سکته مغزی و ابتلا به آلزایمر نقش مهمی داشته باشد.
روزه بهترین رژیم غذایی
محققان دانشگاه کالیفرنیا نیز با مطالعه بر روی افراد روزه دار دریافتند روزه گرفتن از بهترین و ایمن ترین رژیمهای غذایی است که می تواند در بهبود شرایط بدن کارساز باشد.
به گفته یکی از محققان این طرح، روزه ممکن است برای برخی افراد سخت و یا حتی خطرناک باشد. بنابراین در یک مطالعه با تعیین رژیم غذایی به بررسی اثر روزه در افراد با شرایط مختلف پرداخته شد.
این بررسی انسانی شامل ۱۹ نفر شرکت کننده بود و نحوه انجام آزمایش به گونه ای بود که در ۵ روز اول میزان کالری دریافتی افراد بین ۳۴- ۵۴ درصد محدود شد و در ۲۵ روز بعدی شرکت کنندگان به طور طبیعی و مانند قبل کالری دریافت می کردند. بعد از ۳ ماه این گروه تحقیقاتی دریافتند خطر پیری زودرس، بیماریهای قلبی و سرطان در شرکت کنندگان کاهش یافته است. برنامه غذایی روزه داری (FMD) همچنین به چربی سوزی، بهبود کیفیت یادگیری و حافظه کمک می کند.
حس بویایی در روزه داران تقویت می شود
همزمان گروهی دیگر از دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا در ساندیگو در بررسیهای خود نشان دادند که حس بویایی در زمان گرسنگی و روزه تقویت می شود.در این مکانیزم، یکسری از پالسهایی که سیستم عصبی را در پاسخ به رایحه ها تحریک می کنند به حس بویایی اجازه می دهند که برای کسب غذا تواناتر شوند.از سویی دیگر این سیستم می تواند در تحریک اشتها در سالمندان و افراد بی اشتها مورد استفاده قرار گیرد. «وانگ جینگ»، استاد زیست شناسی دانشگاه کالیفرنیا و سرپرست این تیم تحقیقاتی اعلام کرد: بویایی کمک مهمی به درک کیفیت غذا می کند و بر روی غذاهایی که انتخاب می کنیم اثر می گذارد.
افزایش حساسیت پذیری قشر مغز با گرسنگی و تشنگی طولانی
پیشتر علی گرجی استاد ایرانی دانشگاه مونستر آلمان نیز با تکیه بر روزه داری، تحقیقاتی را برای درمان بیماریهایی چون آلزایمر، پارکینسون و سردردهای میگرنی انجام داده است. بررسیهای این محقق ایرانی نشان داد که پس از ۱۲ تا ۱۴ ساعت روزه داری، آشامیدن باعث ایجاد امواج قوی در مغز می شود.
این امواج ۱۰ تا ۲۰ برابر امواج معمولی مغز است. تحقیقات اولیه این دانشمند نشان داد که گرسنگی و تشنگی طولانی باعث افزایش حساسیت پذیری قشر مغز می شود.
تأثیر روزه داری بر شیمی درمانی
همچنین دانشمندان آمریکایی و ایتالیایی در تیم تحقیقاتی والتر لونگو از دانشگاه کالیفرنیا و بیمارستان «گاسلینی» در جنوا نشان دادند که گرفتن روزه می تواند به عنوان یک اسلحه موثر در مبارزه با کاهش وزن ناشی از شیمی درمانی در بیماران سرطانی به کار رود.این دانشمندان نوعی الگوی جادویی را کشف کردند که سلولهای سالم در پی محدودیت کالری از خود نشان می دهند و به این ترتیب سلولهای سالم می توانند در مقابل صدماتی که در اثر شیمی درمانی به آنها وارد می کنند از خود دفاع کنند.
به گزارش مهر، این پژوهشگران در بررسیهایی مشاهده کردند که سلولهای سالم در زمان روزه، تمام انرژیهای در دسترس را برای ادامه حیات خود مورد استفاده قرار می دهند و بنابراین در مقابل شیمی درمانی نسبت به سلولهای سرطانی از خود مقاومت بیشتری نشان می دهند.