مجموعه زیارت سلطان میر احمد کاشان دارای صحن ، ایوان ، بارگاه ورواق های وسیع ، گنبدو دو مناره است . بقعه دارای حیاطی است که در دو جهت چپ و راست آن ایوان های کوچک حجره مانندی ساخته شده است و با وجود سنگ قبر هایی که در محوطه مشاهده می شود چنین به نظر می آید که احتمالاٌ در قدیم در اینجا قبرستان وجود داشته است.
مجموعه تاریخی زیارت میر احمد کاشان، نمایانگر تحول معماری و هنر تزئینات وابسته به معماری ایران از قرن هفتم تا دوره قاجار بوده و در دوران صفوی ، قاجار و پهلوی در آن دخل و تصرف هایی انجام گرفته و تزئیناتی به آن اضافه شده است.
بنای این مجموعه دارای دو مناره است که با کاشی های لعابی به رنگ های لاجوردی ، فیروزه ای و نخودی تزیین شده اند. روی سر در ورودی تزییناتی به نقوش گل و گیاه که بالای آن نقش شیر و خورشید کار شده است مشاهده می شود که کاملاٌ جدید است. گنبد امامزاده مخروطی شکل بوده و با کاشی های لعابی نقوش هندسی به رنگ های مشکی ، فیروزه ای ، خردلی و سفید مزین شده است.
در سمت راست ایوان ورودی یک فرورفتگی محراب شکل که در بخش بالای آن تزئینات مقرنس وجود دارد، دیده می شود . در بخش بالای این قسمت تزئیناتی از نقوش گل و گیاه به رنگ های لاجوردی ، سبز و سیاه دیده وجود دارد. در گذشته این بنا چهار در ورودی داشته که در حال حاضر این در ها را در محفظه های شیشه ای نگهداری می کنند.
این در ها از جنس چوب بوده و بر روی آن ها خراطی هنرمندانه ای اجرا شده است که در آن نقوش هندسی و ستاره و مثلث و مربع دیده می شود. آیاتی از قرآن به صورت کتیبه در بالا و پائین در ها به چشم می خورد و تزئینات چهار در مذکور در نگاه اول مانند یکدیگر هستند اما با کمی دقت می توان به صورت واضح تفاوت های بسیاری در آن ها مشاهده کرد .
در یکی از آن ها در وسط شکل ستاره مانندی وجود دارد که دارای سه ردیف کتیبه در اطراف است. در دیگر دارای دو ردیف کتیبه است که سه ردیف نقوش گل و گیاه نیز در آن مشهود بوده و در این در نقوش مربع که در وسط آن شکل لوزی دیده می شود وجود دارد که در وسط هر لوزی چهار بار نام علی (ع) تکرار شده است.
در دیگر دارای نقوش ریز هندسی با نقش گل و گیاه که در بالا و پائین کتیبه هایی با خط درشت در زمینه روشن طلائی رنگ کار شده که در آن رنگ های سیاه و قرمز به صورت لاکی دیده می شود. متاسفانه به دلیل شرایط نور محل که بسیار کم بود ما مجبور به استفاده از فلاش برای عکسبرداری بودیم که با توجه به حفاظ شیشه ای روی در ها نتیجه کار مطلوب نبوده و بدون نور فلاش هم تصویر کاملاً گنگ هستند و ما تـنها موفق شدیم از یکی از درها که فاقد حفاظ شیشه ای بود عکس برداری کنیم.
در یکی از ستون های داخل بنا کتیبه ای سنگی به چشم می خورد که متاسفانه آسیب زیادی دیده و ما قادر به خواندن آن نبودیم . در کل مجموعه تاریخی زیارت میر احمد کاشان، نمایانگر تحول معماری و هنر تزئینات وابسته به معماری ایران از قرن هفتم تا دوره قاجار بوده و در دوران صفوی ، قاجار و پهلوی در آن دخل و تصرف هایی انجام گرفته و تزئیناتی به آن اضافه شده است.
در حال حاضر بقعه این امامزاده دارای صحن و ا یوان و بارگاه و رواق های وسیع و گنبد مخروطی شکل دوازده ترک کاشی معرق دوره صفوی است. از کتیبه کاشی دور گنبد این عبارات و بخش ها باقی مانده و خوانده می شود :
« … مشرف شدند این گنبد عالی صدر مکرم و معظم امیر نظام بن حسین ابن …. کاشانی …. فی 941 »
کاشی کاری های جلو ایوان بزرگ و دو گلدسته طرفین آن در دوره قاجار تجدید شده است. قبر برجسته امامزاده که درون ضریح چوبی مشبک ساخته شده از قدیم الایام با کاشی ها ی گرانبهای دوره مغول پوشش و تزئین یافته یافته بود که متاسفانه در اوائل قرن بیستم به سرقت رفت . روی ازاره های داخل رواق ها مقداری کاشی خشتی معمول در دوره صفویه به چشم می خورد . در مدخل صحن وسیع جلوی ایوان شمالی آب انبار بزرگ قدیمی وجود دارد که گنبد آجری آن در خارج از صحن به چشم می خورد .
در این بنا پنج در منبت کاری شده تاریخ دار به این شرح وجود دارد :
1 – در ایوان بزرگ ورودی به بقعه که بر روی آن چنین کنده شده است :
( انما یعمر المساجد الله )
حامی دین مبین احمد که هست نام او سر دفتر اهل صفا
کرد نذر روضه سلطان دین این در دارا لبقای دلگشــا
آنکه از درگاه لطف عام ا و حاجت ارباب حاجت شد روا
2 – روی یک لنگه در دیگر نوشته شده است :
( قال النبی صل الله علیه و آله انا مدینة العلم و علی بابها الخواجه مظفر الدین مسعود بن ا لخواجه قوام الدین محمد فی سنة احدی و اربعین و تسعمائه …. وقف این آستان متبرکه کرد یار احمد بن خواجه احمد اردستانی )
بر اساس این کتیبه این لنگه در به سال 741 ه . ق ساخته شده است .
3 – بر لنگه چپ در ورودی به رواق نوشته است :
( الکامل بها الدوله و الدین … رستم بیک خلد الله ملکه فی سنة 933 )
4- روی در مقابل ضریح نوشته شده است :
( مرا مفتح ابواب باب فتح نمود دری زعالم احسان بروی ما گشود
الخواجه امیر مطهربن الخواجه معین الدین شرف فی سنه 915 )
بر کتیبه چهار طرف و لنگه در کوچک ضریح قصیده ای به خط نستعلیق کنده شده است که دارای تاریخ 1146 است.
مجموعه تاریخی زیارت سلطان میر احمد کاشان به شماره 352 و در تاریخ 20/3/1321 در فهرست آثار تاریخی ملی ایران به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی: احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.