حال طرح‌های کلان ملی تعریفی ندارد!
.بر این اساس ابتدا معیارهای ارزیابی و انتخاب طرح‌های کلان ملی پژوهش و فناوری تدوین و هر یک از کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی با توجه به معیارهای مصوب و همفکری صاحبنظران دانشگاهی و خبرگان دستگاه‌های ذیربط، طرح‌های کلان ملی پژوهش و فناوری را انتخاب کردند.
دبیرخانه شورای عالی عتف با توجه به پیشینه و فعالیت‌های انجام‌شده در کمیسیون‌های تخصصی، دی‌ماه 1390 تعداد 37 طرح کلان ملی پژوهش و فناوری را با همکاری دستگاه‌های اجرایی تدوین کرد و در کمیسیون دائمی به تصویب رساند. به‌این‌ترتیب تا پایان سال 1392 تعداد 47 طرح کلان ملی پژوهش و فناوری به تصویب شورای عالی عتف رسید.
طرح کلان ملی چیست؟
بر اساس «بند 1» کلیات آیین‌نامه اجرایی طرح‌های کلان ملی مصوب شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) طرح کلان ملی طرحی است که ارزش‌افزوده فراوان و منافع مختلف اجتماعی، بهداشتی، اقتصادی و فرهنگی برای جامعه به همراه داشته باشد.
همچنین این طرح‌ها باید بر توسعه یا بومی‌سازی علوم و فناوری‌هایی مبتنی باشد که در مرزهای دانش قرار دارد و وسعت و هزینه طرح عموما فراتر از حیطه و توان یک بخش یا نهاد خاص باشد. این طرح‌ها باید هم‌راستا با اولویت‌های ملی باشند و همکاری نهادها و سازمان‌های مختلف در طرح را در برگیرد. همچنین این طرح‌ها باید توسعه و هم‌افزایی میان اهداف آموزشی و تحقیقاتی را موجب شود و شامل طیف گسترده‌ای از طرح‌های تحت حمایت طرح اصلی باشد.
چرا طرح‌های کلان ملی پیشرفت چشمگیری نداشته است؟
نداشتن حامی مالی رسمی علی‌رغم تأکید مصوبه شورای عالی عتف و آیین‌نامه ابلاغی 1391، در نظر گرفتن ساختار اجرایی مشابه برای همه طرح‌ها، نداشتن نظام مدون برای توزیع اعتبارات بین مجریان طرح‌ها، صادر نشدن احکام ناظران طرح‌های کلان ملی از سوی دبیرخانه وقت شورای عالی عتف و در نظر نگرفتن سیستم مستندسازی و مدیریت دانش برای طرح‌ها، از مهم‌ترین علل مطرح‌شده از سوی شورای عالی عتف دولت یازدهم برای متوقف ماندن طرح‌های کلان ملی است
در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که چرا طرح‌های کلان ملی مصوب عالی‌ترین شورای علمی کشور، از سال 1390 تاکنون (نزدیک به دو سال در دولت دهم و بیش از سه سال در دولت یازدهم) و پس از برگزاری جلسات متعدد به‌منظور بحث و بررسی و صرف افزون بر 104 میلیارد تومان اعتبار، پیشرفت فیزیکی چشمگیری نداشته‌اند؟!
همان‌طور که شورای عالی عتف در دولت یازدهم گزارش کرده است، کندی پیشرفت فیزیکی طرح‌های کلان، با شکایات متعدد دستگاه‌های اجرایی و صاحبنظران درباره چگونگی انتخاب، اجرا و تخصیص اعتبار طرح‌های کلان ملی همراه شده بود و شورای عالی عتف در اولین جلسه در دولت یازدهم، پیشنهاد کارگروه ارزیابی تخصصی برای هر یک از طرح‌های کلان را ارائه داد تا ابهامات موجود رفع شود.
نداشتن حامی مالی رسمی علی‌رغم تأکید مصوبه شورای عالی عتف و آیین‌نامه ابلاغی 1391، در نظر گرفتن ساختار اجرایی مشابه برای همه طرح‌ها، نداشتن نظام مدون برای توزیع اعتبارات بین مجریان طرح‌ها، صادر نشدن احکام ناظران طرح‌های کلان ملی از سوی دبیرخانه وقت شورای عالی عتف و در نظر نگرفتن سیستم مستندسازی و مدیریت دانش برای طرح‌ها، از مهم‌ترین علل مطرح‌شده از سوی شورای عالی عتف دولت یازدهم برای متوقف ماندن طرح‌های کلان ملی است.
در ادامه این گزارش قصد داریم به معرفی چند طرح شاخص از مجموعه طرح‌های کلان ملی بپردازیم:
طراحی پلتفرم ملی برای خودروی سواری کلاس B
سال 1390 بود که طراحی پلتفرم ملی برای خودروی سواری کلاس B به‌عنوان یکی از طرح‌های کلان ملی توسط شورای عالی «عتف» با بودجه 100 میلیارد تومان، به تصویب رسید.
بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، قرار بود طراحی و نمونه‌سازی این پلتفرم ۳ سال دیگر یعنی تا پایان سال 93 به نتیجه رسیده و مالکیت معنوی آن در اختیار توسعه‌دهندگان قرار گیرد. در کنار دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه‌های امیرکبیر و خواجه‌نصیرالدین طوسی نیز در این پروژه وارد شدند. حال با گذشت بیش از پنج سال از تصویب این طرح و گذشت بیش از دو سال از موعد به نتیجه رسیدن آن، هنوز از به نتیجه رسیدن این طرح کلان ملی خبری نیست. به‌هرحال به علل مختلفی که اصلی‌ترین آن عدم تأمین بودجه برای تحقق این طرح کلان ملی است این طرح نتوانسته در موعد مقرر به نتیجه برسد و اکنون در حد رونمایی از یک مدل نمونه باقی‌مانده است.
طراحی و ساخت سفینه حامل موجود زنده
این طرح یکی دیگر از طرح‌های کلان ملی است که ابعاد آن یک تا 5/1 متر و وزن آن هم 100 کیلوگرم است. این سفینه قرار است با کاوشگر بومی در مدار پایین لئو (250 کیلومتری) قرار گیرد.
با توجه به اینکه کشور ما تاکنون تجربه‌ای مبنی بر ارسال ماهواره‌ای به مدار و بازگشت سالم آن به زمین نداشته است، این طرح می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای ما در حوزه هوا و فضا باشد. بر اساس این گزارش، طراحی مفهومی این پروژه به پایان رسیده است و آماده اجرای مرحله بعد است. اجرای طراحی و ساخت سفینه مرحله بعدی اجرای این پروژه کلان بوده که در دست اقدام است.
طراحی و ساخت بیولامپ با استفاده از جلبک
امروزه در سراسر جهان و به‌ویژه کلان‌شهرها، افزایش آلودگی هوا و گازهای گلخانه‌ای به یکی از مهم‌ترین چالش‌ها تبدیل‌شده است، با افزایش نگرانی‌ها در این حوزه، طی سال‌های اخیر پژوهشگران موفق به کشف روش‌های نوینی برای کاهش آلودگی هوا با استفاده از منابع طبیعی شده‌اند. می‌توان این طرح را یکی از طرح‌های موفق خواند. چراکه، نمونه اولیه آزمایشگاهی لامپ زیستی با استفاده از جلبک‌ها، ساخته‌شده است. در این لامپ، جلبک‌ها با استفاده از نور یک آرایه کم‌مصرف و نور طبیعی خورشید، عمل فتوسنتز و درنتیجه جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن را انجام می‌دهند که علاوه بر این با جذب دیگر آلاینده‌های هوا موجب پاکسازی هوا می‌شوند. هدف از ساخت این لامپ زیستی، کاهش دی‌اکسید کربن و آلودگی هوا و همچنین تولید سوخت زیستی است. این طرح در مرحله تجاری‌سازی و تولید انبوه قرار دارد.
شبکه ملی اطلاعات
طرح شبکه ملی اطلاعات از اواخر سال 1384 در کشور مطرح شد. مهم‌ترین دلیل پیاده‌سازی این شبکه کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد. قرار بر این بود که تا پایان سال 1388 این طرح در کشور عملی شود؛ اما این اتفاق عملی نشد و بعدها این طرح در زمره طرح‌های کلان ملی قرار گرفت. گزارش‌ها از آخرین وضعیت شبکه ملی اطلاعات نشان می‌دهد که روند اجرایی این پروژه سرعت بسیار خوبی پیداکرده و قرار است هرچه سریع‌تر به یک طرح اجرایی نزدیک شود. این طرح در دو فاز در حال پیگیری است که بخشی از آن به اصلاح شبکه موجود مربوط می‌شود که در حال انجام است؛ اما بخشی که به شبکه ملی اطلاعات به معنای مستقل از شبکه و ویژگی‌های جدید آن مربوط می‌شود در حال انجام مقدمات اولیه برای طرح در شورای عالی فضای مجازی است.
به گفته متولیان این طرح، شبکه موجود باید بهینه‌سازی شود و نباید از اینکه این پروژه ملی هنوز روی کاغذ مانده و اجرایی نشده است، احساس نگرانی کرد. بلکه کارهای اجرایی خوبی برای آن تدوین‌شده و زمان‌بندی آن نیز مشخص‌شده که در این زمینه وزارت ارتباطات، گزارش خود را به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کرده است.
ایجاد سامانه حمل‌ونقل هوشمند در کشور
دستگاه‌های حمل‌ونقل هوشمند (ITS) با به‌کارگیری اطلاعات، ارتباطات و فناوری‌های کنترلی در جهت بهبود و اصلاح عملیات شبکه حمل‌ونقل عمل می‌کند و با ابزار و امکانات مناسب برای اتخاذ تصمیم بهتر و مناسب‌تر به کاربران و مسافران یاری می‌رساند. دانشگاه امیرکبیر به‌عنوان مجری محوری این طرح وظیفه تولید سند ملی سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند و معماری آن را در کشور بر عهده دارد که با مزیت‌هایی مانند افزایش ایمنی و کاهش تلفات جاده‌ای، مدیریت ترافیک به شیوه هوشمند، اصلاح سیستم رانندگی ایمن و افزایش فرهنگ رانندگی، کاهش وقت و هزینه‌های صرف شده در ترافیک به کمک سیستم‌های اطلاع‌رسانی و هدایت مسیر، کاهش اصطکاک وسایل نقلیه با استفاده از سیستم‌های هوشمند و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی همراه است.
طبق برنامه قرار بود این طرح تا پایان سال 1394 اجرایی شود که هنوز از وضعیت نهایی آن خبری در دسترس نبوده و گزارشی مبنی بر پیشرفت در این زمینه ارائه نشده است.
گزارش :هانیه حقیقی
No tags for this post.
