هرچند از پایان این جنگ که به تعبیری طولانی‌ترین جنگ متعارف در قرن بیستم میلادی و دومین جنگ طولانی این قرن پس از جنگ ویتنام بود، حدود سه دهه می‌گذرد اما هنوز هم درباره آن می‌نویسند و کتاب‌های جدیدی در قالب پژوهش، تاریخ شفاهی، داستان، نقل خاطرات و …. منتشر می‌شود و پیرامون آن فیلم می‌سازند. وتاه سخن آن که یکی از میراث‌های ارزشند جنگ، پدید آمدن و ادامه یافتن نوع خاصی از ادبیات بود که امروزه با عنوان ادبیات دفاع مقدس آن را می‌شناسیم و حتی در قالب رشته‌ای مستقل در برخی از دانشگاه‌ها دانشجو می‌پذیرد و مبانی آن تدریس می‌شود و رساله‌ها و پاین‌نامه‌های فروانی با این موضوع تدوین شده‌اند.
پویایی تاریخ جنگ
همین که جنگ‌ها یک روز به پایان می‌رسند اما بررسی این جنگ‌ها تا سال‌ها، دهه‌ها و حتی قرن‌های بعد ادامه می‌یابد، نشانگر پویایی و زنده بودن و ظرفیت بالای این تاریخ است و ضرورت دارد به صورت مستمر مورد تحقیق، تأمل و بازنگری قرار بگیرد. اصلا در پرتو چنین رویکردی است که ابعاد تازه‌ای از تاریخ جنگ در گذر زمان آشکار می‌شود و اموری مورد تحلیل قرار می‌گیرند که در کوران جنگ و در میان آتش و خون و غبار و بوی باروت، فرصت دیده شدن یا درست دیده شدن نداشتند.
تاریخ هشت سال دفاع مقدس
در زمینه تدوین تاریخ هشت سال دفاع مقدس و سهم نیروهای مختلف نظامی و مردمی در این هشت سال، آثار متعددی پدید آمده است که در این زمینه یکی از بهترین آثار، مجموعه شش جلدی ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس است که به همت سازمان عقیدتی سیاسی ارتش منتشر شده و کار پژوهشی ارزنده‌ای است که بیش از دو دهه از پژوهش، تالیف و انتشار آن می‌گذرد و به دلیل رویکرد غیر متعصبانه و علمی‌ای که دارد، محل رجوع بسیاری از پژوهشگران این حوزه است.
این مجلدات، عمدتا توسط افرادی نوشته شده که در سال‌های دفاع مقدس، ماه‌هایی طولانی را در جبهه‌های جنگ بودند و با جنگ مواجهه‌ای حضوری و بی‌واسطه داشتند و شناخت‌شان از عملیات‌ها و مناطق عملیاتی، به واسطه حضورشان در آن عملیات و مناطق بوده و بعدها در قالب افسران ارشد و امیران ارتش بازنشسته شدند و تجربیاتشان را به دانشجویان در قالب کلاس‌های درس یا همراهی با آنها در مناطق جنگی در قالب هیات‌های معارف جنگ انتقال دادند.
تنوع موضوعی در هر جلد
ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس در هر یک از مجلدات خود موضوعی را به طور کامل، مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. به عنوان مثال؛ موضوع جلد اول این کتاب نبردهای غرب دزفول، جلد دوم نبردهای اهواز و سوسنگرد،جلد سوم اشغال خرمشهر و شکستن حصر آبادان، جلد چهارم نبرد بیت‌المقدس ـ آزاد سازی خرمشهر، جلد پنجم نبردهای غرب کشور(1359 ـ 1361) و جلد ششم نبردهای رمضان و محرم است.
آزاد سازی خرمشهر
«نبردي كه با رمز يا علي ابن ابيطالب طرح‌ريزي شد و به نام عمليات بيت‌المقدس شكل گرفت، با نيروي متشكل از نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران، نيروهاي بسيج مردمي، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و با پشتيباني جهاد سازندگي، نيروي هوايي و نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران از تاريخ دهم ارديبهشت ماه 1361 انجام گرفت….»سوم خرداد در تقوم تاریخ دفاع مقدس، یکی از روزهای ویژه و از نقاط عطف هشت سال جنگ است. خرمشهر در سوم خرداد سال 61، پس از 578 روز از اشغال نیروهای عراقی در آمد و توسط نیروهای نظامی ایران، باز پس گرفته شد.. عملیات آزاد سازی خرمشهر به شهادت کتاب مورد معرفی، 26روز طول کشید و محور عملیات، جنوب غربی اهواز بود. در کتاب ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، عملیات آزاد سازی خرمشهر( عملیات بیت‌المقدس)، به تفصیل شرح داده شده که بخشی از آن را می‌خوانیم:
حوادث روزهاي يكم تا چهارم خردادماه (بيست و سومين تا بيست و ششمين روز نبرد)
در روز اول خرداد ماه سال 1361 درگيري به صورت تبادل آتش ادامه داشت و يکان‌هايي از قرارگاه‌هاي فجر و فتح و نصر كه بايستي در عمليات شركت می کردند به تكميل، تغيير، گسترش و شناسايي و ساير اقدامات لازم براي كسب آمادگي مشغول شدند.پس از 10 روز كه از دومين تلاش نيروهاي ايراني براي فتح خرمشهر مي‌گذشت در ساعت 22 و 30 دقيقه اول خرداد ماه 1361 سومين تلاش آفندي كربلا به منظور آزاد سازي خرمشهر با رمز (بسم الله قاصم الجبارين يا محمد بن عبدالله (ص) آغاز شد.
در اواخر روز 2 خرداد قرارگاه كربلا پس از بررسي آخرين وضعيت قرارگاه‌هاي فجر 3 و فتح در احاطه كامل خرمشهر، تصميم گرفت تا رزمندگان اسلام با ورود به شهر آن را از لوث وجود نيروهاي عراقي پاك کنند .در ساعت 11 صبح روز سوم خرداد ماه سال 1361 و در حاليكه درگيري شديدي بين نيروهاي ايراني و عراقي در شمال نهر "خين" جريان داشت و دشمن در صدد شكستن حلقه محاصره خرمشهر بود، رزمندگان قرارگاه فتح از سمت غرب و خيابان كشتارگاه وارد شدند. مقاومت دشمن بسيار ضعيف و تقريباً هيچ بود و فقط مقاومت بسيار جزئي در ناحيه گمرك خرمشهر در كناره اروند رود وجود داشت كه به سرعت در هم شكسته شد و در ساعت 12 نيروهاي سرافراز جمهوري اسلامي ايران از سمت شمال، شرق و غرب وارد شهر شدند و نيروهاي عراقي كه24 ساعت در محاصره كامل قرار داشتند راهي جزء اسارت ويا فرار و كشته شدن نداشتند .
مهرداد نصرتی
No tags for this post.