اغلب شهرهای مدرن امروزی از نعمت آسمان پرستاره محروم هستند. حالا پرسش اینجاست که آیا شهرهای نورانی که دل فریبند به نفع ما هستند یا برعکس؛ ممکن است سلامت ما را در معرض مخاطره قرار دهند.
مهندس سید حامد میرزا خلیل که درزمینهٔ اثرات آلودگی نوری تحقیق و مطالعه کرده است درباره تعریف آلودگی نوری گفت: به نورهای مصنوعی که در زمان یا مکان نامناسب از استاندارد خود خارج‌شده و باکیفیت نامطلوب محیط‌زیست و آسمان شب را آزاردهنده و آلوده می‌سازد، آلودگی نوری می‌گویند. استفاده غلط از منابع نوری، روی بدن انسان، محیط‌زیست و حیوانات اثرات مخربی دارد.
وی همچنین افزود: استانداردهای نور نیز از قبل توسط انجمن‌های روشنایی و مهندسان روشنایی هر کشوری تعیین‌شده است که انگلیس و امریکا دارای بالاترین استانداردهای دنیا هستند.
میرزا خلیل عنوان کرد: میزان نور برای کارهای مختلفی که در طول روز انجام می‌شود، متفاوت است که در جدول‌های خاصی درج‌شده است. همچنین بخشی از این آلودگی نوری در فضای داخل مانند منزل و محل کار اتفاق می‌افتد و بخشی از آن مربوط به فضای بیرون است که این‌ها اثرات زیستی به همراه دارد و از سوی دیگر باعث می‌شود میزان انرژی بیشتری استفاده شود و به‌این‌ترتیب هدر رفت انرژی‌خواهیم داشت؛ بنابراین هرجایی که از نور به روش غلط و غیراستاندارد برای روشن کردن محیط استفاده کنیم، تولید آلودگی نوری کرده‌ایم. این ناآگاهی می‌تواند در فضای داخلی اتفاق افتد. امروزه توجه به طراحی روشنایی در کنار مهندسی روشنایی از اهمیت زیادی برخوردار شده است و به‌تدریج لزوم توجه به این مقوله در زندگی شهری، در کنار دیگر المان‌های معماری، ضروری و بااهمیت به نظر می‌رسد.
میرزا خلیل در پاسخ به اینکه این آلودگی نوری چه تأثیری بر رصد نجومی منجمان خواهد داشت، خاطرنشان کرد: آلودگی نوری باعث می‌شود، مردم از طبیعتی که می‌توانند استفاده کنند، محروم شوند و علاوه بر این اثرات بدی روی رصد منجمان دارد. وقتی منجمی می‌خواهد رصدی انجام دهد باید 100 کیلومتر از شهر فاصله بگیرد. درحالی‌که بااین‌وجود هنوز یک‌چهارم آسمان تحت تأثیر نور شهر قرار می‌گیرد و آسمان تابی به رنگ زرد و قهوه‌ای آسمان را خراب می‌کند و درنتیجه در آن محدوده نمی‌توان رصد انجام داد یا اطلاعات به‌دست‌آمده قابل‌اطمینان نیست. حتی گاهی اجرام آسمانی نیز کم‌نور دیده می‌شوند و باید به قلب کویر رفت درحالی‌که آنجا هم نور شهرها اجازه دید خوب را نمی‌دهد. البته تقریبا دیگر جایی نداریم که افق شهری در آنجا نباشد.
وی در خصوص راهکارهای ممکن برای کاهش و مبارزه با آلودگی نوری در شهرها گفت: باید در طراحی فضای شهری، مهندسان روشنایی حضورداشته باشند و طبق کارکرد فضاهای شهری نورپردازی‌ها محاسبه شود تا میزان، نوع و رنگ آن نیز طبق جدول‌های مهندسی روشنایی تعریف شود؛ درنهایت ما باید مراقب باشیم نورمان به آسمان نرود؛ یعنی نور پروژکتورهایی که در شهر وجود دارد و همچنین تابلوهایی که دارای روشنایی هستند نباید به آسمان بتابد؛ بنابراین باید از چراغ‌هایی استفاده کنیم که 90 درصد نور آن‌ها به آسمان نرود.
وی افزود: این قدم نخستی است که باید برداشته شود و قدم دوم تعهد ما به ضوابط نورپردازی در فضاهای شهری است که داستان مفصلی دارد.
میرزا خلیل در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه وظیفه دستگاه‌های متولی در این میان چیست، گفت: فضاهای شهری مخصوص شهرداری‌ها و معابر به وزارت نیرو مربوط است. تا جایی که شهرداری در بحث نورپردازی قدم نگذاشته بود میزان آلودگی معابر زیاد بود، زیرا وزارت نیرو از سرپوش‌های لاک‌پشتی استفاده می‌کرد که 20 تا 30 درصد نور را به‌جایی که نمی‌خواهیم می‌برد و 30 درصد هدر رفت انرژی داشت و 5 درصد نور را به آسمان می‌تاباند که این‌ها باید اصلاح می‌شد.
وی خاطرنشان کرد: ما به دنبال تاریکی نیستیم تا ستارگان را ببینیم. ما باید به اثرات نور بر محیط‌زیست و انسان توجه کنیم. می‌خواهیم امنیت در شهرها ایجاد شود درحالی‌که امنیت با نور زیاد ایجاد نمی‌شود بلکه کمتر نیز می‌شود. به‌عنوان‌مثال در بوستان نهج‌البلاغه در شب چیزی جز لامپ‌ها دیده نمی‌شود و فضایی تعریف‌شده ندارد. به‌تدریج سطح بیولوژیکی یا زیستی ساکنان اطراف این بوستان‌ها از تنظیم خارج می‌شود، زیرا ملاتونین در شب ده برابر بیشتر از روز ترشح می‌شود. گفتنی است این هورمون خاص فقط در تاریکی تولید می‌شود؛ درنتیجه حتی اندک نور مصنوعی در تولید این هورمون اختلال ایجاد می‌کند. بر این اساس تغییرات بسیاری را در فیزیولوژی یا عملکرد بدن افراد شاهد خواهیم بود که سطح هوشیاری، خواب و البته میزان ملاتونین ازجمله ساده‌ترین آن‌ها هستند. به زبان ساده می‌توان این‌طور گفت که نورهای مصنوعی در شب بدن ما را بیشتر گیج کرده و آن را از وضع طبیعی خارج می‌سازد. همچنین می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به انواع سرطان پوست و انواع جوش‌های پوستی باشد.
وی در ادامه تأکید کرد: ما نمی‌خواهیم نور را کم کنیم بلکه می‌خواهیم به استانداردهای روشنایی برسیم و ضمن اینکه زیبایی بصری ایجاد می‌کنیم، امنیت را بالابرده و گره تاریکی را از بین می‌بریم.
وی در پاسخ به اینکه کدام قسمت‌های شهر بیشترین آلودگی نوری را دارند، گفت: باید تحقیقات علمی دقیقی انجام شود اما با اختلاف کوچکی می‌توان گفت آلودگی معابر و فضاهای شهری در رتبه اول آلودگی نوری قرار دارد.
مهندس سید حامد میرزا خلیل در پایان گفت: ترویج و آگاه‌سازی از سوی رسانه‌ها و سخت‌گیری شورای شهر برای ایجاد قوانین سخت‌تر در شهرداری‌ها در این خصوص می‌تواند مردم را متوجه و مسئولان را آگاه سازد.
گزارش : فرگل غفاری
عکس:امیر خشنود
No tags for this post.