تفاوت طب سنتی با روش های کنونی و اهمیت طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی بهانه ای شد تا گفتگویی با دکتر محمد حسین صالحی سورمقی، دکترای تخصصی فارماکنوگنوزی و عضو هیات علمی دانشکده داروسازی علوم پزشکی تهران انجام دهیم.
طب رایج چه تفاوت اساسی با طب سنتی دارد؟
طب قدیم کل نگر و طب امروزی جزو نگر است. پزشکان قرن‌های پیشین بر اساس نوع خوراک، کار، سفر و…. بیماری فرد را ریشه یابی می کردند و تنها به یک نقطه معطوف نبودند که عامل اصلی فراموش شان شود. برخلاف آن امروزه با گسترش تخصص های زیاد در علم پزشکی بیماری فرد به طور جزیی مورد بررسی قرار می گیرد. ممکن است فرد به علت بیماری کبدی به نزد پزشکی مراجعه کند. داروهای پزشک متخصص برای کبد فرد خوب باشد اما برای چشم و کلیه اش ضرر داشته باشد. فرد متخصص کبد نمی تواند نسبت به بیماری مبتلا به ناراحتی قلبی اظهار نظر کند( مزیت این علم) بنابراین در زمینه قلب او را به همکارش معرفی می کند.
کدامیک از این دو طب بهتر است؟
نمی توانیم بگوییم کدامیک از اینها 100 درصد مطلق است. تجربه دنیای امروز می گوید کل نگری 70درصد توانایی و 30 درصد ناتوانی دارد. جز نگری هم به همین صورت است. حال اگر ما از هر دوی این طب به صورت موازی استفاده کنیم می توانیم میزان موفقیت در درمان را از 70درصد به 85 درصد ارتقا دهیم. یک سری مشکل ها در طب قدیم جواب دارد اما در طب جدید جواب ندارد. برعکس نیز صادق است به همین دلیل اعتقاد بر این است که باید یک دوباره نگرشی در طب قدیم صورت بگیرد. منتها مشکلی که وجود دارد این است که کتاب های باقی مانده از جوامع و ملل مختلف مخلوطی از مطالب ارزشمند و نادرست است. دانشمندان معتقدند باید مطالب واهی و خرافات دور ریخته شود و دانش های ارزشمند با غربال گری علمی، استخراج و در اختیار بشر قرار بگیرد؛ طب آفریقا بیش از سایر طب ها همراه با خرافات است.
طبق جدیدترین آمار سازمان جهانی بهداشت حدود 6 میلیارد نفر از مردم جهان 80 درصد از گیاهان دارویی به شکل مستقیم و غیر مستقیم استفاده می کنند که عمده ترین شان مردمان کشورهای هند و چین هستند.
گیاهان شیمیایی چه زمانی وارد دنیای پزشکی شدند؟ از چه زمانی مصرف داروهای شیمیایی به روی طب سنتی سایه انداخت ؟
پیش از قرن 18 همه داروها از مواد طبیعی از جمله مواد گیاهی، معدنی و حیوانی ساخته می شود. اولین داروی سنتیک یا شیمیایی یا مصنوعی سال 1954 ساخته شد و در کنار مواد و داروهای گیاهی مورد استفاده قرار گرفت.
هم اکنون میزان استفاده از داروهای شیمیایی بیشتر است یا داروهای گیاهی؟
طبق جدیدترین آمار سازمان جهانی بهداشت حدود 6 میلیارد نفر از مردم جهان 80 درصد از گیاهان دارویی به شکل مستقیم و غیر مستقیم استفاده می کنند که عمده ترین شان مردمان کشورهای هند و چین هستند. کشورهای آفریقایی و آسیای جنوب شرقی در رده بعدی قرار دارند. کشورهای چین و هندی همچنان اصل طب شان را از دست نداده اند اما متاسفانه کشور ایران با وجود داشتن طب و داروسازی سنتی بسیار قوی که از پرچمداران جهان محسوب می شد آن را به فراموشی سپرد و طب غربی روی طب سنتی سایه انداخت.
مصرف کدامیک بهتر است؟ گیاهان دارویی یا داروهای شیمیایی؟
ما نزدیک به 4800 تا 5 هزار دارو داریم. ممکن است خیلی ها تصور کنند این داروها همه اثر شیمیایی دارند در حالی که بسیاری از این داروها به طور مستقیم یا غیر مستقیم از مواد طبیعی تشکیل شده اند. بسیاری از داروهای حیاتی امروز دنیا از جمله داروهای چشم پزشکی، زنان و زایمان، کورتون ها، هورمون ها ، داروهای ضد سرطان 50تا100 درصد پایه گیاهی دارند در صورتی که اغلب افراد تحصیل کرده و حتی گاهی متخصصان به اشتباه فکر می کنند که داروهای طبیعی و شیمیایی دو دنیای متفاوتی دارند و هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند. هم اکنون حتی یک قلم داروی سنتزی وجود ندارد که قالب آن طبیعی نباشد. درهر گیاهی حدود800 تا هزار ماده وجود دارد. این ماده ها پس از استخراج، خالص سازی و تعیین فرمول می شوند. داروها به دو شکل( مستقیم و بدون تغییر، استخراج شده از طبیعت و همراه با تغییر) استفاده می شوند. به عنوان مثال مهمترین ماده موثره در طبیعت مورفین است. متخصصان ساخت داروهای سنتیک یا شیمیایی پس از شناسایی ارزش و عوارض مورفین و استخراج آن، چند ماده سنتیک و نیمه سنتزی که در گیاه وجود ندارد، درست می کنند. این ماده ها دیگر خواص اعتیاد آور ندارند و کمک بزرگی می توانند به علم پزشکی کنند. ماده دیگری به نام آتروپین از گیاهی به نام شابیزک استخراج می شود. از این ماده قطره چشمی ساخت شد. این قطره حدود 6تا 7 دهه در قرن اخیر توانست تحول عظیمی در چشم پزشکی ایجاد کند. در گذشته بسیاری از افراد به علت بیماری خیلی ساده دچار نابینایی می شدند اما تنها با ریختن چند قطره از این ماده در چشم و باز شدن مردمک، ته چشم بیماران مطالعه و از کوری چشم آنها جلوگیری می شود. هورمون ها و کورتون ها که بیش از 30-40 اثر در پزشکی اعمال می کند هیچ کدامشان قابل سنتز نیستند زیرا فرمول درشت دارند و بشر قادر به ساخت فرمول درشت نیست. قرص های ضد حاملگی نیز یکی از پر مصرف ترین داروهای جهان محسوب می شوند. این داروها نیز اصلا قابل سنتز نیستند.
گفتگو: فرزانه صدقی
No tags for this post.