از گذشته تا امروز، یکی از مباحث حفاظت از منابع آب، بحث حفاظت کمّی بوده است. ما برای جلوگیری از بهره برداری بیش از حد از منابع آب های زیرزمینی، آیین نامه و دستورالعمل و شیوه نامه های زیادی داریم و همه اینها نشات گرفته از قانون مصوب مجلس شورای اسلامی است که قانون «توزیع عادلانه آب»، شاخص ترین قانون آب کشور است. همه این قوانین و دستورالعمل ها در راستای حفاظت از منابع آب و بهره برداری درست از آن وضع شده است.
بر این اساس، می بایست با در نظر گرفتن تمهیداتی جلوی اضافه برداشت از چاه ها گرفته شود و چاه های غیرمجاز هم طبق یک فرآیند مشخص مسدود شوند. همه اینها مستلزم هزینه و نیروی انسانی زیاد است و علاوه بر اینکه وزارت نیرو را درگیر می کند، ارگان ها و سازمان های دیگر هم درگیر این مساله می شوند.
اما بحث دیگری که در این ارتباط وجود دارد، حفاظت کیفی منابع آب است که به معنای جلوگیری از آلوده شدن این منابع است. برای این موضوع هم آیین نامه ها و دستورالعمل های زیادی تنظیم شده است. علاوه بر اینکه وزارت نیرو، وظیفه شناسایی عوامل آلوده کننده را بر عهده دارد، وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست نیز جلوگیری از آلودگی منابع آب کشور است. این دو نهاد وظیفه دارند که مانع آلودگی آب توسط کارخانه ها، صنایع و مردم شوند چراکه تصفیه این آب ها دشوار است. برخی عناصر سمی و سنگین در پساب صنایع و اخیرا در پساب خانه ها وجود دارد که اینها وقتی وارد تصفیه خانه می شوند با هم ترکیبات کمپلکسی به وجود می آورند و جداکردنشان کار بسیار سختی است.
در طول تاریخ، بحث حفاظت کیفی از آب همواره مطرح بوده است چه آنکه آلودگی آب باعث گسترش بسیاری از بیماری ها از جمله وبا می شود و سلامت جامعه را به مخاطره می اندازد.
اگر ما در کنار حلقه حفاظت کمّی و حلقه حفاظت کیفی، حلقه گم شده دیگری را بین این دو قرار داده و آنها را به هم متصل کنیم، کار ما در بحث حفاظت از منابع آب تکمیل خواهد شد و آن حلقه چیزی نیست جز «حلقه حفاظت فرهنگی آب». ما در بحث حفاظت از آب چه از نظر آموزه های دینی و چه از نظر فرهنگ ملی، کم نداریم. قرآن ما کتاب آسمانی است که بیشترین تاکید را روی آب دارد و معروف ترین آموزه آن «و جعلنا من الماء کل شی حی» است. بنابراین اگر بخشی از پولی را که به پروژه های کمّی و کیفی آب اختصاص می دهیم، صرف مسایل حفاظت فرهنگی از آب کنیم، مشکل آب در کشور ما مرتفع خواهد شد.
مردم کشور ما، مردمی فهیم هستند و اگر با صداقت با آنها صحبت کنیم و آنها را آگاه نماییم، در این زمینه همکاری و مشارکت خواهند کرد. اگر به مردم توضیح دهیم که حفر چاه غیرمجاز مانند سوراخ کردن کشتی است که همه ما در آن ساکن هستیم، مطمئنا خود مردم جلوی حفر این چاه ها را می گیرند. این است که از قدیم گفته اند: «درس معلم ار بود زمزمه محبتی / جمعه به مکتب آورد طفل گریزپای را».
اگر رسانه های جمعی از جمله صدا و سیما، نشریات و خبرگزاری ها بیایند دست به دست وزارت نیرو دهند و از همه مهم تر، وزارت نیرو دست اینها را بفشارد، در تحقق هدف اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در زمینه مسایل آب موفق خواهیم بود.
البته نباید فراموش کرد که علاوه بر رسانه ها، روحانیت، مساجد و نمازهای جمعه هم در انجام این رسالت فرهنگی می توانند نقش بسزایی داشته باشند چون نفوذ کلام روحانیت در بین مردم بسیار زیاد است. در این زمینه تحقیقی در کشور پاکستان انجام گرفته که نشان می دهد، انجام یک کار فرهنگی در زمینه فرهنگ سازی آب با کمک ائمه جماعات، پیشوایان محلی و دانش آموزان مدارس مذهبی، باعث کاهش 32 درصدی تعداد معترضان به کمبود آب در شهرها و کاهش 26 درصدی در بخش آبیاری شد.
رضا راعی/ مدیر کل دفتر مطالعات منابع آب ایران
No tags for this post.