ابراهیم شهنازی روز چهارشنبه در گفت و گو با ایرنا با اشاره به اینكه این روش مرحله آزمایشگاهی خود را گذرانده و روش جدید برای درمان بیماری های دستگاه عصبی می باشد، افزود: امكان تولید سلول بنیادی عصبی از سلول پوست انسان فراهم شده است.
وی اظهار كرد: با این روش جدید امكان رد پیوند بیماران عصبی از بین می رود. در این روش درمانی پیوند از پوست خود فرد بیمار گرفته و به سلول بنیادی عصبی تبدیل می شود و به همیل دلیل امكان رد پیوند وجود ندارد.
شهنازی بیان كرد: حاصل سه الی چهار سال پژوهش در پژوهشگاه رویان، دستیابی به روش ارزشمندی بود كه با استفاده از آن و تنها با به‌كار بردن یك ژن به نام Zfp521 امكان تبدیل مستقیم سلول فیبروبلاست پوست به سلول های بنیادی عصبی فراهم شد.
براساس اعلام پژوهشگاه رویان، پژوهشگران تصمیم گرفتند كه به جای تلاش برای تولید سلول های عصبی بالغ، سلول های بنیادی عصبی را تولید كنند كه می توان آنها را به مدت طولانی در آزمایشگاه نگهداری كرد و رشد و تكثیر داد و در زمان دلخواه به سلول های عصبی و سایر سلول های مهم دستگاه عصبی تبدیل كرد.
مزیت این پژوهش نسبت به مطالعات صورت گرفته مشابه در سایر مراكز تحقیقاتی جهان، علاوه بر تك‌ژنی بودن آن، تولید سلول های بنیادی عصبی از سلول های پوستِ «انسان» بزرگسال بود، چرا كه تمام مطالعات قبل از آن یا روی سلول های موشی انجام شده بودند یا اگر از سلول های پوست انسانی استفاده كرده باشند، سلول های پوست مورد استفاده منشاء جنینی دارد و از بزرگسالان گرفته نشده اند.
دستگاه عصبی پستانداران فاقد قدرت خود ترمیمی است و از این رو بیماری های دستگاه عصبی مركزی و محیطی از مهمترین مشكلات سلامت انسان هاست و دانش بشری همچنان از ترمیم و بهبود كامل آن ناتوان است،به‌طوری كه نتیجه تحقیقات 50 ساله بشر در این زمینه، ترمیم اعصاب محیطی آسیب دیده در حدود چند سانتیمتر بوده است. این در حالی است كه همچنان راهكار مطمئنی برای ترمیم دستگاه اعصاب مركزی ارائه نشده است.
در سال های اخیر، رویكردهای سلول درمانی با بهره گیری از تكنیك های تبدیل سلول های تمایز یافته مختلف به سلول های بنیادی پرتوان در آزمایشگاه (موسوم به فرایند بازبرنامهریزی پرتوانی) و در نتیجه امكان تولید سلول های عصبیِ خودی از سلول های بنیادی پرتوان حاصل از بازبرنامه ریزی، امیدواری هایی را برای دستیابی به یك روش درمانی مفید ایجاد كرده است.
اما به دلیل ناهمگن بودن جمعیت سلول های حاصل از روند تمایز و امكان وجود سلول های بنیادی تومورزا، خطر ایجاد تومور همچنان وجود دارد.
فرایند تبدیل مستقیم یك سلول بالغ و تمایز یافته به سلول بالغ و تمایز یافته دیگر را دگرتمایزی می گویند كه البته نوعی باز برنامه ریزی است.
دگرتمایزی به عنوان رویكرد جدیدی در زمینه طب ترمیمی، امیدهایی را برای درمان بسیاری از بیماری ها گشوده است. چرا‌كه به وسیله آن می‌توان سلولی در دسترس همچون فیبروبلاست پوست را به سلول عصبی تبدیل كرد، بدون آنكه خطر تومورزایی وجود داشته باشد.
اما پیچیدگی روش های مورد استفاده و نیز تعدد ژن های به كار رفته در مطالعات گذشته برای تبدیل مستقیم سلول های پوست به سلول عصبی پژوهشگران پژوهشگاه رویان را بر آن داشت تا به دنبال راهكاری ساده تر برای تولید سلول های عصبی بنیادی باشند.
مزیت دیگر مطالعه حاضر مربوط به محصول آن، یعنی نوعی سلول عصبی است كه به‌دست می‌آید. در واقع آن سلول عصبی كه بدین طریق تولید می‌شود، یك جمعیت خالص از سلول های بنیادی و پیش ساز عصبی است كه با یك قابلیت بسیار بالا، توانایی تبدیل به طیف وسیعی از انواع نورون های عصبی و سلول های پشتیبان دستگاه عصبی یعنی آستروسیتها و حتی اولیگودندروسیتها را دارند و بنابراین در درمان بسیاری از بیماری های عصبی در آینده می توانند كاربرد داشته باشند.
نتایج این مطالعه، فروردین امسال در مجله معتبر بینالمللی به نام Stem Cell Reports (مجله گزارشهای سلولهای بنیادی؛ دارای رتبه سوم در میان معتبرترین مجلات سلول های بنیادی در دنیا) به چاپ رسید.
ابراهیم شهبازی (پژوهشگر) و همكاران، آزمایشهای مختلف برای تولید و تایید این سلولها را در پژوهشگاه رویان با همكاری دانشگاه كلن آلمان و با راهنمایی پروفسور حسین بهاروند، انجام دادند.
معرفی منبع سلولی جدید برای درمان انواع بیماری عصبی توسط پژوهشگران رویان
