نشست نقد دانشنامه فاطمي(س) برگزار شد

نشست «نقد دانشنامه فاطمی» عصر شنبه 16 اسفندماه با حضور آیت الله سید مصطفی محقق داماد- عضو فرهنگستان علوم ایران و استاد فلسفه دانشگاه شهید بهشتی- آیت‌الله محمد هادی یوسفی غروی، آیت الله علی اکبر رشاد- رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی- صادق آیینه وند- رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی- حجت‌الاسلام والمسلمين حسن طارمی و حجت‌الاسلام و المسلمين ابوالقاسم مقیمی حاجی، رئیس پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

آيت الله رشاد در ابتدای این مراسم توضیحاتی را درباره تدوین دانشنامه امام علی (ع) ارائه کرد و گفت: در سالی که به نام مبارک حضرت علی (ع) از سوی مقام معظم رهبری نامگذاری شد، پیشنهادی مبنی بر جمع‌آوری مجموعه مقالات درباره ایشان از سوی آیت‌الله جوادی آملی مطرح شد که بر این اساس 100 مقاله از 100 دانشمند عرضه شود.

وی ادامه داد: پس از آن پیشنهاد، تالیف دانشنامه امام علی (ع) از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به بنده داده شد و به خاطر آنکه دغدغه این کار را داشتم با حمایت این شورا وارد کار شدم که البته در آغاز  نام این اثر «اندیشنامه امام علی (ع)» بود و تا جایی پیش رفت که برخی اندیشمندان تأکید کردند نام آن به «دانشنامه امام علی(ع)» تغییر پیدا کند.

وی افزود: دانشنامه امام علی (ع) طی 22 ماه در 13 جلد تدوین شد و با عنایت خاص حضرت علی (ع) همراه با امکانات محدود و در فقر مطلق کار به سرانجام رسید.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه اشاره كرد: پس از آن‌که نسخه اولیه این اثر به آیت‌الله جوادی آملی تحویل داده شد، ایشان پس از مشاهده دانشنامه، ضمن مقایسه آن با مجموعه الغدیر تعابیر مبالغه آمیزی در سخنرانی‌های متعدد خود بیان کرد که البته بيان آن تعابير برای ما سخت است. پس از آن ایشان پیشنهاد تدوین دانشنامه‌ای درباره حضرت زهرا (س) را مطرح کردند. اما به دلايلي امكان ورود در كار ميسر نبود. در نهايت کار به جایی رسید که با سفارش مقام معظم رهبری جرقه تولید این کار زده شد.

وی در ادامه برخی مشکلات موجود در تألیف دانشنامه حضرت زهرا (ص) را برشمرد و گفت: فقدان منابع علمی کافی درباره حضرت زهرا (ص)، فراوانی اختلافات کلامی، فقر مطالعاتی در جهان اسلام، رسوخ عادات غلط درباره زنان میان متشرعین، رواج و رونق نگرش‌های فمنیستی و تعدد جریانات و مراکز ناکارآمد از جمله مسائل پیش روی تدوین این اثر بود که در نامه خود به رهبر معظم انقلاب به این موارد اشاره کردم.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان سخنانش اظهار کرد: دانشنامه فاطمی اثری فاخر و ارزشمند و نتیجه 10 سال تلاش است. در این اثر به نحوی غیر مستقیم سبک زندگی حضرت زهرا (ص) تبیین و ارائه شده و به همین دلیل عنوان آن در ابتدا «فرهنگ فاطمی (س)» انتخاب شده بود که پس از مدتی نام آن به «دانشنامه فاطمی (س)» تغییر یافت که سه جلد از این اثر به شخصیت و حیات آن حضرت و سه جلد دیگر به مباحث مربوط به زن و خانواده- به پیشنهاد آیت الله جوادی آملی- اختصاص یافته است.

در ادامه نشست، ناقدان جلسه( آيت الله محقق داماد، دكتر آيينه وند و حجت الاسلام و المسلمين طارمي) به برخي از كاستي هاي در اثر اشاره كردند.

آيت الله محقق داماد به عنوان نخستين ناقد با اشاره به اين نكته كه نگارش دانشنامه داراي مشقات فراوان است، از دانشنامه فاطمي(س) به عنوان يك اثر كمياب و ارزشمند ياد كرد و نقد آن را در جهت تعالي اثر دانست. وي همچنين اين اثر را در تقويت ادبيات تشيع در باره صديقه كبري(س) بسيار مؤثر دانست و آن را اثري بين المللي خواند.

وي در ادامه با اشاره به برخي كاستي هاي دانشنامه، گفت: به نظر من بهترين نقد دانشنامه را خود آيت الله رشاد در نامه اي كه به مقام معظم رهبري نوشتند، انجام داده اند. همان موانع در دانشنامه خود را نشان داده است.

وي برخي نكات مهم در نگارش هر دانشنامه اي را گوشزد كرد و دانشنامه فاطمي (س) را فاقد برخي قوانين دانشنامه نگاري خواند و افزود: برخي از مطالبي كه در دانشنامه وجود دارد، خطابه است و اگر به زبان ديگري برگردانده شود، دچار مشكل فهم خواهد بود، زيرا اين دانشنامه اثري بين‌المللي است.

اين استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اين موضوع كه مشكل دوم كه قابل رفع است، الحاق خطبه هاي حضرت فاطمه(س) به دانشنامه است، خاطرنشان كرد: شما مقاله درباره خطبه نوشته ايد، اما خطبه اي نيست تا بدان رجوع شود، آن هم خطبه اي مصحح كه به نظر بنده خطبه مرحوم عطاردي مناسب است.

آيت الله محقق داماد به نكته سوم اينچنين اشاره كرد: در برخي از مقالات شبهات بسيار خوب بيان شده اما پاسخ خوبي بدان داده نشده است كه ممكن است، خود موجب افزايش شبهات مخاطبان باشد.

نكته چهارم از ديدگاه اين منتقد، تفاوت نوع نگارش در دانشنامه بود، همچنين تقويت برخي از منابع در برخي مقالات و تضعيفشان در مقاله‌اي ديگر، پنجمين نكته مورد اشاره ايشان بود. وي در مورد ششمين كاستي تاكيد كرد: پلان كلي كه بر اساس آن دانشنامه تنظيم شده است مناسب نيست و اگر بنده بودم شايد از پلان ديگري پيروي مي كردم.

وي به سه جلد پاياني اين دانشنامه به عنوان مجموعه اي غير مرتبط اشاره كرد و درنهايت با اذعان به اين نكته كه علي رغم برخي نقصان ها اين مجموعه كار شايسته اي است، بر نحوه معرفي منابع و درج برخي از وقايع تاريخي در زمان حضرت فاطمه(س) تأكيد كرد.

وي با اذعان به اين نكته كه علي رغم برخي نقصان ها اين مجموعه كار شايسته اي است، بر نحوه معرفي منابع و درج برخي از وقايع تاريخي در زمان حضرت فاطمه(س) تأكيد كرد. ديگر سخنران اين نشست، دكتر آيينه وند، ابتدا به بيان نقاط قوت دانشنامه پرداخت. وي به مقدمه قدرتمند دانشنامه با نگارش آيت الله رشاد، از آن به عنوان نقطه قوت اثر ياد كرد. همچنين مستند بودن مطالب بيان شده در دانشنامه در اكثر مقالات و به خصوص در بخش سيره را از ديگر نقاط قوت دانشنامه دانست.

دكتر آيينه وند نيز در ادامه سخنان خود  از بخش خانواده و زن را به عنوان مجلداتي كه هر چند بسيار ارزشمند هستند اما مي‌توانند به صورت مجزا منتشر شوند، ياد كرد.

وي با اشاره به اينكه زندگي سياسي حضرت در دانشنامه نيامده است تأكيد كرد: اگر زندگي خانم صديقه كبري(س) 6 ماه تا يكسال ديگر ادامه مي يافت براي خليفه اول مشكل پديد مي آمد و ادامه خلافت برايش ممكن نبود.

آيينه وند در پايان با تأكيد بر برخي ويرايش ها كه بايد رخ دهد در مجموع اين دانشنامه را اثري ارزشمند دانست. حجت الاسلام طارمي به عنوان آخرين منتقد نشست ضمن اشاره به قوت دانشنامه و جلسه نقد آن گفت: جناب آيت الله رشاد بسيار شجاعت دارند كه به عنوان متولي دانشنامه براي اثر خود جلسه نقد برگزار كرده اند و اين خود شايسته تقدير است.

آيينه وند در پايان با تأكيد بر برخي ويرايش ها كه بايد رخ دهد در مجموع اين دانشنامه را اثري ارزشمند دانست.حجت الاسلام طارمي به عنوان آخرين منتقد نشست ضمن اشاره به قوت دانشنامه و جلسه نقد آن گفت: جناب آيت الله رشاد بسيار شجاعت دارند كه به عنوان متولي دانشنامه براي اثر خود جلسه نقد برگزار كرده اند و اين خود شايسته تقدير است.

وي ضمن تأكيد بر ارزشمند و بزرگ  بودن كار و سختي تدوين دانشنامه اشاره كرد: در دانشنامه از افراد برجسته اي مقاله درج شده است كه دريافت مقاله از اين افراد بسيار دشوار است و اين نشان از تلاش بسياري دارد كه در تدوين دانشنامه انجام شده است.

طارمي در ادامه به برخي مقالات دانشنامه اشاره و آنها را از قوت بالايي برخوردار دانست.

وي همچنين ساختار الفبايي را در نوشتار دانشنامه بهتر دانست و تأكيد كرد البته بنده مي‌دانم كه متوليان دانشنامه ساختار موضوعي را با اهداف و انگيزه هايي انتخاب كرده اند و البته انتخاب ساختار موضوعي براي دسته بندي دانشنامه بلا مانع است..

حجت الاسلام طارمي نيز سه مجلد انتهايي دانشنامه را غير مرتبط با عنوان دانشنامه دانست و درباره مقالات سه جلد اول افزود: شبكه ارتباطي خوبي ميان مقالات ايجاد شده است كه اين نشانگر ارتباط و نظم حاكم بر ساختار نگارشي دانشنامه است و درخور توجه و ستايش است.

وي با اشاره به اينكه برخي از مدخل ها غير ضروري هستند، در مقابل برخي از مقالات دانشنامه را بسيار خوب ارزيابي كرد و با تأكيد بر نام مقالاتي كه خوانده بود آنان را بسيار چشمگير و قابل قبول دانست.

اين منتقد شكل صفحه آرايي كتاب را نيز قابل تصحيح خواند و بهتر آن ديدكه از تك ستون به دو ستون تغيير يابد. آيت الله يوسفي غروي آخرين سخنران اين نشست، ضمن تأكيد بر ارزش و قوت دانشنامه، سخن منتقدان را درباره تفكيك سه جلد نخست از سه جلد دوم بجا دانست و آن را قابل تأمل دانست.

وي در ادامه ضمن تأكيد بر اين موضوع كه عناوين تكثير شده است، در خصوص برخي موارد مطرح شده توسط منتقدان پاسخ گفت. وي در نهايت با بحثي علمي در باب تاريخ شهادت حضرت فاطمه زهرا (س)،  به سخنان خود پايان داد.

در پايان اين نشست، حجت‌الاسلام مقیمی حاجی-معاون علمی دانشنامه فاطمی (س) و دبير علمي جلسه- توضیحاتی را درباره این دانشنامه ارائه کرد و افزود: از سال 1388 پژوهشکده دانشنامه‌نگاری دینی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به دنبال تدوین چنین اثري بود. دانشنامه فاطمی در 6 جلد تدوین شده است،  سه جلد اول، 68 مقاله را در برمی‌گیرد که جلد نخست آن از تولد تا شهادت حضرت را شامل مي شود، جلد دوم معرفی فضائل و شخصیت حضرت و سیره ايشان از نگاه دیگران است و جلد سوم آثار برجای مانده، اعم از خطبه‌ها، ادعیه، اشعار، احادیث و حکمت‌های علمی و نظری برگرفته از آثار ایشان را در بر می‌گیرد.

وی با اشاره به این‌که سه جلد دوم نیز به مباحث حقوقی و اجتماعی زن و خانواده می‌پردازد گفت: در شوراي علمي دانشنامه نيز توافق شده تا در ويراست‌هاي بعدي دانشنامه، اين سه جلد به صورت مجزا منتشر شود. حجت‌الاسلام مقیمی حاجی در بخش دیگری از سخنانش از تدوین دانشنامه علوم قرآن خبر داد و گفت: نگارش 6 جلد اول این مجموعه نیز به پایان رسیده و در حال بازنگری برای انتشار است.

No tags for this post.