سند چشم‌انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی در 13 آبان سال 1382 توسط مقام معظم رهبری به سران قوای سه‌گانه ابلاغ شد.بر اساس این سند جامعه ایرانی در افق این چشم‌انداز باید از ویژگی‌های ذیل برخوردار باشد:
دست یافتن به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی (شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه) با تأکید بر جنبش نرم‌افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقای نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل و برخورداری از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی.
در این راستا دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برنامه‌هایی را برای دستیابی به اهداف این سند در دستور کار خود قرار داده‌اند و بر اساس مدارک علمی ثبت شده در پایگاه‌های استنادی ISI و اسکوپوس تا اول اردیبهشت ماه سال 1394 سهم جمهوری اسلامی ایران از تولید علم دنیا طی 15 سال گذشته رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است، بطوری که ایران 1.5 درصد از علم دنیا را تولید می‌کند؛ در حالی که در سال 2000 تنها 0.13 درصد از علم دنیا به ایران اختصاص داشت.
بنا بر اعلام نمایه ISI ایران در سال 2015 دارای شتاب علمی 7 درصد بوده و این در حالی است که شتاب علمی دنیا منفی 0.9 درصد بوده است و ایران از این نظر رتبه چهارم دنیا را پس از چین، هند و کره جنوبی در اختیار دارد.
علاوه بر آن در نمایه ISI سال 2012 سهم ایران در تولید علم جهان 1.38 بوده که این میزان در سال 2014 به 1.5 درصد و در همین بازه زمانی مقالات پر استناد از 0.82 درصد به 1.56 درصد افزایش یافته است. ضمن آن که در سال 2012 هیچ دانشگاه ایرانی در جمع دانشگاه‌های برتر دنیا قرار نداشته؛ ولی در سال 2015 بر اساس اعلام نظام رتبه‌بندی لایدن، 13 دانشگاه ایرانی در جمع یک درصد برترین دانشگاه‌های دنیا معرفی شد.
در این سال‌ها محققان کشور تنها روی کمیت مقالات منتشر شده تمرکز نداشتند؛ بلکه کمیت را به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه علمی در نظر گرفته‌اند؛ به گونه‌ای که بررسی تعداد مدارک ثبت شده به نام جمهوری اسلامی ایران در طول 16 سال اخیر (2016-2000) در پایگاه‌های اسکوپوس، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و وبگاه علوم تامسون رویترز (ISI)، وب آو ساینس (Web of science) و مدلاین (Medline) نشان می‌دهد که کمیت خالص تولید علم کشور از سال 2000 تاکنون به طور مداوم در حال رشد بوده است.
کمیت خالص تولید علم یا همان تعداد مدارک خالص به معنی حذف مدارک تکراری در پایگاه‌های اطلاعات علمی مختلف است. یک مقاله علمی متعلق به یک کشور می‌تواند در بیش از یک پایگاه اطلاعاتی نمایه‌سازی شود؛ زیرا مجله یا کنفرانسی که مقاله در آن منتشر شده است، می‌تواند در بیش از یک پایگاه نمایه‌سازی شود. در این بررسی برای تعیین تعداد خالص تولید علم، مجلات و کنفرانس‌های تکراری یکدست شده و تنها یکبار محاسبه می‌شود. بر این اساس از سال ۲۰۰۰ تاکنون تعداد یک میلیون و 137 هزار و 977 مدرک از جمهوری اسلامی ایران در پایگاه‌های معتبر بین‌المللی و ملی به ثبت رسیده است.
بر اساس گفته دکتر محمدجواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) بررسی پایگاه‌های ملی و بین‌المللی نشان می‌دهد که کل مقالات ثبت شده و یا کمیت خالص تولید علم ایران در سال ۲۰۰۰ تعداد 6هزار و 150 مورد بوده است و در خلال سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ این مقدار به ترتیب به 13 هزار و 136، 15 هزار و 235 و 19 هزار و 431 مورد رسیده است.
این مقدار در خلال سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ مجددا افزایش یافته و به 23 هزار و 44، 35 هزار و 767، 46 هزار و 503 و 59 هزار و 547 مورد رسید و در بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ بار دیگر میزان تولید علم افزایش یافته و به ترتیب به 71 هزار و 953، 85 هزار و 238، 98 هزار و 527، 115 هزار و 740 و 128 هزار و 703 مورد رسید. در سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ همچنان با افزایش تولید علم مواجه هستیم، بنحوی که میزان تولید علم از 137006 در سال ۲۰۱۳ به 144 هزار و 622 مدرک در سال ۲۰۱۴ افزایش یافت. اطلاعات سال ۲۰۱۵ هنوز تکمیل نشده است؛ اما با این وجود کمیت تولید علم کشور در این سال 123 هزار و 468 مورد ثبت شده است.
با مروری بر وضعیت تولید و شتاب علمی ایران در منطقه شاهد هستیم که ایران نیز در سال ۲۰۱۴، با انتشار 30 هزار و 348 سند علمی و سهم 1.5 درصدی در تولید علم، رتبه 22 جهان و 2 منطقه را از آن خود کرده و ترکیه با سهم 1.68 درصدی، رتبه ۱۸ تولید علم جهان و یک منطقه را به خود اختصاص داده است.
روند رو به رشد تولید و شتاب علمی نیز روز گذشته در گزارش ارائه شده از سوی دکتر محمد فرهادی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در جلسه هیأت وزیران در خصوص وضعیت علم و فناوری کشور در سال‌های اخیر نیز این آمار را تائید می‌کند.
بر این اساس، ایران از نظر شتاب علمی در جهان به رتبه چهارم صعود کرده و با یک رشد 9 پله‌ای در رتبه‌بندی جهانی تایمز به لحاظ تعداد دانشگاه‌های برتر از رتبه 32 در سال 2012 به 23 در سال 2015 رسیده است. همچنین رشد سهم تولید علم و مقالات منتشر شده توسط ایران به صورت مشترک با محققان کشورهای دیگر از 17 درصد در سال 2011 به 22 درصد در سال 2016 رسیده است.
به گزارش ایسنا، همچنین از رشد سهم تولید علم و مقالات منتشر شده توسط ایران به صورت مشترک با محققان کشورهای دیگر از 17 درصد در سال 2011 به 22 درصد در سال 2016، افزایش تعداد دانشمندان ایرانی قرار گرفته در زمره دانشمندان یک درصد برتر دنیا در پایگاه ISI از 173 نفر در سال 2014 به 200 نفر در سال 2015، افزایش تعداد پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد فناوری به ترتیب از 31 و 113 در سال 1390 به 38 و 167 در سال 1394 و نیز افزایش تعداد واحدهای مستقر و تعداد فناوران شاغل در این مراکز به ترتیب از سه هزار و 22 هزارو 35 در سال 1391 به 4400 و 29 هزار و 606 در سال 1394 خبر داده است.
No tags for this post.