به گزارش روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی گفت: کمیت تولید علم تنها یکی از ابعاد توسعه علمی است. به طور متوسط حدود یک پنجم از این کمیت با مشارکت بین المللی تولید می شود که آن را تحت عنوان دیپلماسی علمی می شناسیم. تولیدات علمی کشور علاوه بر رشد کمی، رشد در خور توجهی از لحاظ کیفی نیز داشته، به ویژه این که از این حیث در جمع کشورهای برتر منطقه قرار داریم.
وی اظهار داشت: هر چند کمیت تولید علم تنها یکی از ابعاد توسعه علمی محسوب می شود، اما آگاهی کامل از کل این کمیت از اهمیت فراوانی برخوردار است، زیرا تا از وجود این کمیت مطلع نباشیم امکان برنامه ریزی جامع برای هدایت آن وجود ندارد.
وی گفت: بررسی برخی از پایگاه های علمی معتبر بین المللی نشان می دهد که بخش بزرگی از کمیت تولید علم کشور تاکنون گزارش نشده و یا حداقل مورد توجه قرار نگرفته است. اطلاعات کمیت تولید علم کشور در پایگاه های ملی و بین المللی نشان می دهد که حداقل 70٪ این کمیت تاکنون گزارش نشده است و اگر تنها پایگاه های بین المللی را مبنا قرار دهیم نیمی از کمیت مورد توجه قرار نگرفته است.
سرپرست ISC خاطرنشان کرد: سرعت نمایه سازی اطلاعات در پایگاه های بین المللی با یکدیگر یکسان نیست، بنابراین به ویژه برای اطلاعات سال 2015 که هنوز تکمیل نشده است، باید مدتی صبر کرد.
به گفته دهقانی، شرکت تامسون رویترز که مالک پایگاه استنادی آی.اس.آی است به ارائه سایر پایگاه های اطلاعات نیز پرداخته است. برای انتخاب محتوای این پایگاه ها از فرایند های ارزیابی مختلفی استفاده می شود تا جامعه علمی از کیفیت محتوای آن اطمینان حاصل نمایند. نمایه استنادی بایوسیس (BIOSIS Citation Index)، مندرجات جاری (Current Content Connect)، مدلاین (Medline)، سای.ال.او (SciELO Citation Index)، زئولوجیکال رکورد (Zoological Record)، چکیده های زیستی (Biological Abstracts)، پایگاه استنادی آی.اس.آی (Web of Science Core Collection)، اینسپک (Inspec) و اف.اس.تی.ا – پایگاه علم تغذیه (FSTA – The Food Science Resource) از جمله این پایگاه ها هستند.
دهقانی ادامه داد: این پایگاه ها لزوما توسط آی.اس.آی تولید نشده اند بلکه بخشی از آنها از سایر ناشران یا فراهم آورندگان اطلاعات دریافت و در یک قالب جدید با ارزش های افزوده دیگر ارائه می گردند.
دهقانی گفت: بررسی پایگاه اف.اس.تی.ا – پایگاه علم تغذیه در فاصله سال های 2000 تا 2015 نشان می دهد که به ترتیب میزان کمیت تولید علم ایران 24 ،32 ،31 ،59 ،80 ،114 ،150 ،214 ،244 ،377 ،541 ،696 ،759 ،788 ،774 و 1048 مدرک بوده است.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران از سال 2000 تا سال 2015 تعداد 109 هزار و 655 مدرک در پایگاه اطلاعات علمی اینسپک منتشر کرده است و میزان کمیت تولید علم ایران در این پایگاه از سال 2000 تا 2015 به ترتیب 519 ،590 ،931 ،1306 ،1825 ،2179 ،3702 ،4709 ،7547 ،9066 ،10589 ،12355 ،13192 ،13771 ،14253 و 13121 مدرک بوده است.
وی یادآور شد: پایگاه استنادی اسکوپوس یکی دیگر از پایگاه های معتبر بین المللی است که وابسته به موسسه انتشاراتی الزویر است که 329 هزار و 11 مدرک از ایران در دوره زمانی 2000 تا 2015 در این پایگاه نمایه سازی شده است. به ترتیب تعداد 1759 ،2103 ،2997 ،4388 ،5751 ،8188 ،11393 ،15013 ،19489 ،24055 ،29667 ،39342 ،40451 ،41313 ،43368 و 39734 مدرک در فاصله سال های 2000 تا 2015 در این پایگاه ثبت شده است.
دهقانی افزود: پایگاه استنادی آی.اس.آی به عنوان یکی از پایگاه های شرکت تامسون رویترز، یکی از مراجع بین المللی برای سنجش کمیت تولید علم است. 261 هزار و 171 مدرک در فاصله زمانی 2000 تا 2015 از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه ثبت شده است. به ترتیب در فاصله سال های ذکر شده تعداد 1746 ،2097 ،2845 ،3936 ،5161 ،6914 ،9208 ،13407 ،17450 ،20365 ،22441 ،28650 ،30442 ،31073 ،31986 و 33450 مدرک از کشور در این پایگاه ثبت شده است.
وی در ادامه گفت: پایگاه اطلاعاتی چکیده های زیستی یکی دیگر از پایگاه هایی است که توسط شرکت تامسون رویترز (ISI) نیز ارائه می گردد. در مجموع در خلال سال های 2000 تا 2015 تعداد 47 هزار و 889 مدرک از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه ثبت شده است. در خلال این سال ها به ترتیب 343 ،409 ،586 ،710 ،949 ،1402 ،1767 ،2389 ،2765 ،3487 ،3898 ،4932 ،6173 ،5756 ،6145 و6178 مدرک از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه نمایه سازی شده است.
وی اضافه کرد: تفاوت در تعداد مدارک نمایه سازی کشور در پایگاه های مختلف از این واقعیت نیز ناشی می شود که اندازه پایگاه های مختلف با یکدیگر برابر نیست. در فاصله سال های 2000 تا 2015 به ترتیب 49 ،76 ،57 ،68 ،99 ،143 ،211 ،249 ،341 ،414 ،624 ،828 ،930 ،906 ،985 و712 مدرک از کشور در پایگاه زئولوجیکال رکورد نمایه سازی شده است.
دهقانی تصریح کرد: پایگاه اطلاعاتی مدلاین در حوزه پزشکی به نمایه سازی اطلاعات پژوهش های بین المللی می پردازد. غالب اطلاعات این پایگاه متعلق به حوزه علوم پزشکی است، هر چند ماهیت بین رشته ای علم باعث می گردد تا مدارک سایر رشته های وابسته به حوزه علوم پزشکی نیز در این پایگاه نمایه شوند.
وی ادامه داد: در فاصله سال های 2000 تا 2015 تعداد 74 هزار و 5 مدرک از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه نمایه سازی شده است که به ترتیب 257 ،401 ،557 ،869 ،1136 ،1452 ،2121 ،3358 ،3768 ،4253 ،5235 ،6772 ،9123 ،10792 ،12162 و 11749 مدرک است.
وی گفت: 160 هزار و 106 مدرک از ایران در پایگاه مندرجات جاری موسسه تامسون رویترز (آی.اس.آی) منتشر شده است. تعداد مدارک کشور در فاصله سال های 2000 تا 2015 در این پایگاه به ترتیب 1230 ،1454 ،1961 ،2720 ،3264 ،4249 ،5632 ،7423 ،9022 ،11193 ،12739 ،15702 ،17807 ،20129 ،21816 و 23765 مدرک بوده است.
سرپرست (ISC) گفت: نمایه استنادی بایوسیس نیز به نمایه سازی مجلاتی می پردازد که مقالات کشور در آن ها نمایه سازی شده اند. 57 هزار و 821 مدرک از جمهوری اسلامی ایران در بین سال های 2000 تا 2015 در این پایگاه ثبت شده است. در فاصله این سال ها به ترتیب 628 ،731 ،866 ،1272 ،1234 ،1874 ،2388 ،2995 ،3593 ،4288 ،5019 ،6812 ،6978 ،6063 ،6632 و 6448 مدرک از ایران در این پایگاه نمایه سازی شده است.
دهقانی یادآور شد: برای محاسبه میزان واقعی تولید علم کشور در سطح بین المللی نیاز داریم تا کمیت خالص تولید علم را محاسبه کنیم. کمیت خالص تولید علم یا همان تعداد مدارک خالص به معنی حذف مدارک تکراری در پایگاه های اطلاعات علمی مختلف است. یک مقاله علمی متعلق به یک کشور می تواند در بیش از یک پایگاه اطلاعاتی نمایه سازی شود، زیرا مجله یا کنفرانسی که مقاله در آن منتشر شده است می تواند در بیش از یک پایگاه نمایه سازی شود.
وی تاکید کرد که اطلاعات سال 2015 به دلیل پدیده تاخیر در نشر و تفاوت در سرعت نمایه سازی اطلاعات هنوز تکمیل نشده است.
دهقانی افزود: در دوره زمانی 2000 تا 2015 خالص کمیت تولید علم ایران در پایگاه های معتبر بین المللی به ترتیب 2136 ،4997 ،6743 ،9496 ،11880 ،15730 ،21769 ،30025 ،38955 ،46248 ،52856 ،66406 ،73400 ،77329 ،82054 و 83197 مدرک بوده است.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: هم اکنون می دانیم که پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت بسیار بالایی برخوردارند که نیازمند هدایت است تا چنانکه در سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری به آن اشاره شده علم را بیش از پیش به قدرت و ثروت تبدیل کنند.
دهقانی گفت: یکی از ملزومات این هدایت چنانچه رهبری معظم انقلاب نیز در شهریور 1387 بر آن تاکید کردند تبدیل گفتمان پیشرفت علم و فناوری به یک گفتمان پایه در سطح ملی است.
بخش بزرگی از کمیت تولید علم ایران در پایگاه های بین المللی گزارش نشده است
