بنای تاریخی گنبد سنگی هک در ابرکوه با آب و هوای خشک کویری در دشت واقع شده که با توجه به نقشه پهنه بندی مقدماتی خطر نسبی زلزله در ایران این منطقه در خطر نسبی متوسط قرار گرفته است و تأثیر زلزله بر این بنا مشهود نیست.
از مجموعه متون تاریخی و مستندات باقی نمانده درباره این بنا استنباط می شود که این بقعه در اواسط قرن هشتم هجری قمری بنا شده است و مدفن فردی به نام حسن بن رئیس از سلسله این جو است (782 هجری قمری) .
بنای بقعه که به صورت یک چهار تاقی است ؛ با مصالح سنگ نیمه تراش خورده و گچ ساخته شده است . این بنا دارای چهار در ورودی و چهار پنجره بر بالای آن ها است که در زیر گنبد قرار دارند. یک صفه بعدها در جهت شرق و متصل به آن احداث شده است .
بقعه تزئینات ویژه ای نداشته و عمارت در مقیاس پائین تری مشابه گنبد عالی ابرکوه ساخته شده است .
کتیبه های ساخته شده از جنس سنگ قهوه ای رنگ به خط نسخ در سه قطعه هر یک به اندازه 35×25 سانتیمتر ، که نام چهارده معصوم بر آن نوشته شده و در سه طرف جنوب و مغرب و مشرق بنا از سمت خارج نصب است . قطعه سنگی سفید دارای کتیبه ای به خط نسخ نیز به اندازه 58×50 سانتیمتر در سه سطر که بر دیوار جنوب غربی و داخل بنا نصب شده است که جملات زیر در آن خوانده می شود .
« قال الله تعالی جل جلا له لااله الا الله محمد رسول الله نبی الرحمه علی » .
حدود سال های 1367 و 1368 مرمت های مختصری جهت حفاظت از بنا روی گنبد انجام شده و همچنین نصب درب چوبی جهت حفاظت از ورود افراد متفرقه توسط اداره میراث فرهنگی یزد انجام گرفته است . در داخل بنا یک فرو رفتگی محراب مانند وجود دارد که فاقد تزئینات خاصی بوده و از سنگچین ساخته شده است . ملا ط عمده به کار رفته در ساختمان این بنا آهک است .
بنای تاریخی هک بقعه ای چهار ضلعی است به ابعاد 70/5× 70/5 متر از قرون هشتم هجری دارای گنبد ، که این اثر تماماً از سنگ سفید رنگ ساخته شده و گنبد آن از سوی خارج دارای پوشش آجر است . اثر مذکور دارای چهار در ورودی است که چهار پنجره در بالای آن در زیر گنبد کار گذاشته شده است .
از مجموعه متون تاریخی و مستندات باقی نمانده درباره این بنا استنباط می شود که این بقعه در اواسط قرن هشتم هجری قمری بنا شده است و مدفن فردی به نام حسن بن رئیس از سلسله این جو است (782 هجری قمری) .
براساس مندرجات کتاب یادگارهای یزد نوشته ایرج افشار ، یک قطعه سنگ مرمر در سه سطر به خط نسخ و به اندازه 73 × 75 منصوب بر طرف شمال شرقی که بالای سر درگاه ورودی از خارج نصب بوده است که متأسفانه چند سال پیش به سرقت رفته و در حال حاضر اثری از آن دیده نمی شود .
کتیبه اصلی بنا به موزه ابرکوه منتقل شده است و به جای آن کتیبه ای مانند کتیبه اصلی ساخته و در بالای سردر ورودی نصب کرده اند .
این بنا منفرد بوده و در ساخت آن از عنصر اصلی سنگ استفاده شده است و در ابتدا به بیننده حالت آتشکده را القا می کند . در استان یزد تا آن جا که ما تحقیق کردیم مشابه این اثر وجود ندارد اما به گفته راهنمای موزه ابرکوه از حیث ترکیب اسلوب ، دو مزار شبیه به گنبد هک وجود دارد که یکی نزدیک طارم در استان زنجان و دیگری بالای سرقورک در مسیر داراب به بندر عباس در استان فارس واقع شده اند .
گزارش تصویری و تحلیل فنی: احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.