دکتر بهناز صفار، رئیس پژوهشکده زیست فناوری دانشگاه شهرکرد، عضو هیات علمی گروه ژنتیک دانشکده علوم، عضو فدراسیون اروپایی بیو تکنولوژی و عضو کمیته بیو تکنولوژی دانشگاه شهر کرد از جمله این افراد است. او سال ها در زمینه تولید علم زیست فناوری به تحقیق و تفحص پرداخته است و با ارایه تعداد بیشماری مقاله در ژورنال های معتبر جهانی به عنوان یکی از پر استناد ترین استادان کشورمان محسوب می شود.
تولید آنزیم فیتاز، پروتئین های جذب کننده فلزات سنگین و پروتئین هایی که خاصیت ضد باکتری و ضد قارچی دارند، از جمله مهمترین دستاوردهای این پژوهشگر کشورمان است .
علم زیست فناوری چرا برای شما جذاب است و چگونه به این رشته علاقه مند شدید؟
مباحث زیست شناسی را از کودکی دوست داشتم. علاقه زیادم به مباحث زیست شناسی باعث شد تا در دانشگاه رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی را انتخاب کنم؛ رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی مادر تمام رشته‌های زیست شناسی است. همچنین علاقه زیادم به مباحث زیست فناوری هم باعث شد تا در این زمینه نیز ورود پیدا کنم و تحقیقات و پژوهش‌هایی در این خصوص به انجام برسانم
مگر زیست فناوری چه جذابیتی دارد که شما را سالها پایبند خود کرده است؟
زیست فناوری در واقع به کارگیری یک موجود زنده یا اجزای آن برای تولید فرآورده است. این علم قدمتی طولانی دارد. انسان های پیشین نیز بی آنکه اطلاعی از نوع کار خود داشته باشند، برای تهیه ماست و پنیر یا نان و سرکه از این علم استفاده می کردند. امروزه در این علم، ژن ها دست ورزی شده و از یک موجود به موجود زنده دیگر انتقال داده می شوند تا ما به محصول مورد نیازمان برسیم. ما با دستکاری ژن ها می توانیم هورمون رشدی برای یک باکتری تولید کنیم یا گیاهی تولید کنیم که پروتئین یا هورمون‌های مورد نظر ما را داشته باشد بنابراین بکارگیری چنین علمی می تواند خیلی جذاب، علمی و کاربردی باشد و ارتباط نزدیکی با صنعت و توسعه اقتصادی ، علمی و صنعتی کشور برقرار کند.
اگر به عقب بازگردید دوباره این رشته را انتخاب می کنید؟
قطعا اگر به عقب برگردم این رشته را انتخاب می کنم چون در کنار تمام مشکلات، واقعا رشته جذابی را انتخاب کرده ام.
اشاره ای به مشکلات این رشته کردید، در حال حاضر پژوهشگران رشته زیست فناوری با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند؟
قطعا برای انجام فعالیت‌های پژوهشی یک سری امکانات و لوازم آزمایشگاهی لازم است. یکی از مشکلات اصلی این رشته نسبت به سایر رشته‌های نظری، تهیه مواد آزمایشگاهی است. اغلب این مواد از کشورهای دیگر وارد می‌شوند و ما با وجود نیروی متخصص همچنان وابسته به تجهیزات این کشورها هستیم و هنوز زیر ساخت‌های لازم آن در کشور ما فراهم نشده است.
چرا با وجود داشتن دانش بومی هنوز به تکنولوژی این دانش دست پیدا نکردیم و هنوز زیر ساخت های لازم آن در کشور فراهم نشده است؟ شما علت مهم این عقب ماندگی را در چه چیزی می‌دانید؟
علت‌های زیادی به خصوص در زمینه زیست فناوری وجود دارد. یکی از مهمترین علت های آن نبود ارتباط قوی بین صنعت و دانشگاه است. متاسفانه بسیاری از محصولاتی که اعضای هیات علمی تولید کرده اند در سطح آزمایشگاهی باقی مانده و تجاری سازی نشده اند و به همین دلیل ما همچنان وابسته به این امکانات و مواد پایه ای هستیم.
امروزه لازمه تولید علم، رشد تولید مقالات است. چرا با وجود تولید مقالات زیاد اما همچنان سطح علمی کشورمان رشد پیدا نکرده است؟شما به عنوان کسی که سالها در زمینه تولید مقاله زیست فناوری و زیست شناسی فعالیت داشته اید و طرح های مختلفی ارایه داه اید، علت اصلی این کار را در چه چیز می دانید؟
یک عضو هیات علمی بر اساس چارچوب های در نظر گرفته شده وزارت علوم برای ورود به دانشگاه و ارتقای مرتبه علمی و قطعی شدن وضعیت استخدامی اش نیاز به چاپ مقاله دارد به همین دلیل مهمترین دغدغه های اعضای هیات علمی چاپ مقاله علمی نه توسعه صنعتی یا اقتصادی کشور شده است. مساله ای که متاسفانه مغفول مانده است و باید به توسعه صنعت و رفع مسایل و مشکلات کشور در ایز زمینه بیشتر بها داده شود. خوشبختانه ما نیروی متخصص و مراکز تحقیقاتی خیلی خوبی داریم اما ارتباط بین دانشگاه و صنعت خیلی ضعیف است و به خاطر همین ارتباط ضعیف، بسیاری از محصولات ما تجاری سازی نمی شوند و در نهایت به این نتیجه می رسیم که اگر این محصولات را وارد کنیم راحت تریم اما اگر به بومی سازی یک علم اهمیت داده شود، مقاله تولید شده می تواند منجر به تولید ثروت، پول، صنعت، توسعه اقتصادی شود.
در این بین دولت برای برقراری ارتباط بین بخش صنعت و دانشگاه چه نقشی دارد؟
در وهله اول اختصاص بودجه مناسب به این بخش برای حمایت بیشتر از محققانی که تولید آزمایشگاهی کرده اند می‌تواند در تجاری سازی محصولات کمک شایانی بکند. البته اکنون دولت حمایت های ویژه ای در این خصوص به ویژه برای بخش شرکت های دانش بنیان انجام داده است اما باید این حمایت ها بیشتر شود. به نظر می رسد در کنار این حمایت ها باید طرح های پژوهشی بنابر پتانسیل‌های هر دانشگاهی اولویت بندی و به صورت هماهنگ مدیریت شود. در صورت مدیریت قوی در کنار حمایت مالی، می توانیم تمام این مسایل را بر طرف کنیم.
اگر این مسایل حل نشود به کجا می رسیم؟
حل نشدن این مسایل حاصلی جزء وابستگی هرچه بیشتر به کشورهای دیگر ندارد. این وابستگی باعث عقب ماندگی هر زیادتر ما در این زمینه می شود. هرچه یک کشور در یک علم عقب مانده تر باشد، بیشتر در آن بحران باقی می ماند اما اگر مستقل باشد و بتواند احتیاجات خود را تولید کند شدت وابستگی اش کمتر خواهد شد.
در حال حاضر چه جایگاهی در علم زیست فناوری دنیا را به خود اختصاص داده ایم؟
طبق آمارها ما اکنون از بین 120 کشور در حال توسعه رتبه 9 را به خود اختصاص داده ایم. رتبه ما در تولید علم خیلی خوب است و پیشرفت های قابل ملاحظه ای هم کسب کرده ایم. ما هم اکنون 2/1 درصد تولید علم جهان را از آن خود کرده ایم اما با این وجود رشته زیست فناوری هنوز جایگاه خودش را پیدا نکرده است و نیاز به فرهنگ سازی دارد.
در صورت حمایت دولت و ایجاد فرهنگ سازی لازم، آینده این علم را چگونه می بینید؟
قطعا آینده روشنی پیش روی این رشته است چون هم مقام معظم رهبری تاکید فراوانی به این رشته دارند و هم دولت حمایت های ویژه ای در این خصوص انجام می دهد. علاوه بر این با وجود نیروهای متخصص و علاقه مند، زمینه ایجاد خود کفایی هم در کشور وجود دارد.
به عنوان یک فرد موفق در حوزه زیست فناوری رمز موفقیت خودتان را در چه چیزی می دانید؟
قطعا توکل به خدا و پشتکار قوی از مهمترین علت های موفقیت های من در این رشته است. من برای یافتن بسیاری از مسایل مطرح شده بارها تلاش کردم و این تلاش و پیگیری مستمر باعث شد تا به کشفیات و دستاوردهای جدیدی برسم.
چه توصیه ای به علاقه مندان این رشته دارید؟
علاقمندان به این رشته باید در وهله اول به خدا توکل کنند و پس از آن با پشتکار و همت زیاد پله های موفقیت را طی کنند. این افراد هیچ وقت نباید از کمی و کاستی های این رشته بترسند.
برنامه آینده تان چیست؟
به امید خدا قصد تجاری سازی محصولاتم را دارم؛ تولید آنزیم فیتاز، یک سری پروتئین های جذب کننده فلزات سنگین و پروتئین‌هایی که خاصیت ضد باکتری و ضد قارچی دارند.
No tags for this post.